Hoe ik heb geleerd mijn angststoornis de baas te worden

Jarenlang dacht ik mijn angststoornis aardig onder controle te hebben. Hoewel ik rond mijn twintigste gediagnosticeerd werd met PTSS en een paniekstoornis hielp een combinatie van therapie en antidepressiva met het beteugelen van de ergste symptomen. Wanneer de onderliggende paniek de kop opstak, hanteerde ik een aantal copingmechanismen die over het algemeen redelijk werkten. Zo nam ik bijvoorbeeld een lange, warme douche of ging ik knus een dutje doen onder mijn warme deken. Als ik me echt heel paniekerig voelde, nam ik een halve Xanax, waardoor ik me gelijk kalmer voelde.

Maar ergens in 2017, mijn dertigste levensjaar, gebeurde er iets waardoor alles in één klap veranderde. Ik begon kleine beetjes bloed in mijn urine te vinden en toen ik naar de uroloog ging, denkende dat ik beginnende nierstenen of een makkelijk te behandelen urineweginfectie had, bleek de oorzaak echter vier tumoren in mijn blaas te zijn — kanker. En het waren snelgroeiende tumoren, waarbij een grote kans op uitzaaiing bestaat.

Gelukkig was de behandeling voor mijn blaaskanker vrij licht — een snelle, vier uur durende operatie en chemo op mijn blaas. Sindsdien ben ik in remissie, en ben ik daar blij mee. Maar ik werd overrompeld door angstgevoelens de dagen na de diagnose. Op de momenten dat ik aan een operatie of behandeling nadacht, kreeg ik het gevoel alsof ik ieder moment kon instorten. Zelfs na de operatie en de daaropvolgende controle (die allebei helemaal goed waren), kon ik het woord 'kanker' niet horen zonder gelijk het gevoel te krijgen dat ik dood zou gaan en mijn kinderen, die destijds vier en vijf waren, achter zou moeten laten. Om deze gevoelens tegen te gaan, nam ik nóg warmere douches, sliep ik langer en nam ik drie keer meer Xanax dan voorheen. Maar niets hielp. De angstgevoelens waren constant, en verstikkend.

En toen kwam de avond dat ik brak. Mijn man bleef thuis met de kinderen en mijn moeder reed me naar de eerste hulp. Ik was bang dat ik mijn eigen huid eraf zou krabben als ik nog een uur langer deze angst zou moeten doorstaan. Eenmaal in het ziekenhuis kon ik mijn hart luchten bij de verpleegsters. De kanker kon ik wel overleven, dacht ik. Maar dit misselijkmakende, verstikkende, oneindige gevoel van paniek en angst? Als ik hier niet snel vanaf zou komen, dacht ik, dan zag ik geen andere uitweg dan er zelf een einde aan maken.

Met de hulp van een kalmerend middel (Ativan), een vriendelijke verpleegster en een bekwame psychiater, wist ik mezelf bij elkaar te rapen. Ik wilde niet dood — ik wilde dat de paniekgevoelens zouden stoppen. Ik verliet die avond het ziekenhuis, en met hun hulp vond ik een polikliniek waar ik door middel van op mindfulness gebaseerde technieken zou gaan leren hoe ik mijn angststoornis de baas kon worden.

Op dat punt was ik bereid om alles te proberen, maar over mindfulnesstherapie was ik uiterst sceptisch. Mindfulness is niet meer dan je volledig bewust zijn van je huidige ervaring en een open, aandachtige denkwijze cultiveren. Hoe me dat in vredesnaam ging helpen met mijn heftige angst- en paniekgevoelens, als zelfs Xanax en antidepressiva dat niet konden — geen idee. Wat ik destijds niet wist is dat mindfulness daadwerkelijk aantoonbaar verschil maakt voor mensen met een breed aantal verschillende angststoornissen. Bij een onderzoek uit 2017 constateerden onderzoekers dat mensen met een gegeneraliseerde angststoornis (GAS) die een achtweeks mindfulness programma volgden, een vermindering van stressgerelateerde hormonen hadden. Een ander onderzoek uit 2018 had zelfs nog meer indrukwekkende resultaten: de deelnemers ervoeren al na één uur dat hun angstsymptomen afnamen als gevolg van meditatiesessies.

Ik zat samen met mijn therapiegenoten in plastic stoeltjes tijdens de eerste sessie en we vertelden individueel wat we hoopte te bereiken. Toen het mijn beurt was, haalde ik mijn schouders op. Het enige wat eruit kwam was: "Ik … ik wil gewoon niet meer zo bang zijn."

De reactie van de therapeut verbaasde me. Ze schudde haar hoofd, gniffelde en zei: "Dus, je wilt dat we een wonder verrichten?"

Een wonder? Ja, op een bepaalde manier verwachte ik ook een wonder — net zoals toen ik naar de dokter ging vanwege een oorontsteking, en zij mij een 'wonderlijke' combinatie van medicijnen voorschreef, waardoor het wegging. Dat is hoe een behandeling hoort te werken, toch? Maar ik kwam er snel achter dat mindfulness heel anders werkte. De therapeut legde uit dat we onze relatie met angst konden veránderen (door middel van meditatie en oefeningen voor het bewustzijn en ademhaling), in plaats van dat we zouden proberen om de angst helemaal uit te bannen.

Dat was niet het antwoord dat ik wilde horen; waarom zou ik samen met mijn angst willen leven. Waarom kan ik er niet gewoon vanaf komen, zoals ieder ander medisch probleem?

De meeste mensen die zich laten behandelen tegen angstgevoelens hebben soortgelijke klachten, zegt Andrea Quinn, interim-directeur van het Center for Psychological Studies aan Rutgers University. "Het kan moeilijk zijn om erin te geloven, en het is geen makkelijke behandeling," zegt ze. "Cliënten komen binnen en denken dat hun angstgevoelens zullen verdwijnen. We vertellen ze dat het niet zo werkt; dat zij juist de angstgevoelens onder ogen moeten zien en ze moeten ervaren. Mensen zijn meestal niet meteen overtuigd."

Zoals de meeste mensen die aan de therapie begonnen, probeerde ik voorheen altijd mijn angstgevoelens te ontsnappen, er tegen te vechten of ze te negeren, in plaats van ze zoveel mogelijk te accepteren als ze de kop opstaken. Voorheen ging ik ze altijd uit de weg, wat op het moment zelf werkt, maar op ten duur de problematiek alleen maar verergert. "De cliënt leert zichzelf aan dat angstgevoelens gevaarlijk en onverdraagbaar zijn, en ze ze daarom moeten verdringen," zegt Quinn. "Maar wanneer ze steeds lastigere situaties ervaren, kunnen de angstgevoelens te veel worden. Uiteindelijk werkt het ontwijkende gedrag niet meer, en dan pas gaan ze therapie volgen."

Maar waarom zou mindfulnesstherapie dan zo effectief werken? "Wat wij zien, is dat de angstgevoelens van de cliënten enorm afnemen op het moment dat zij goed observeren waar in hun lichaam het gevoel precies vandaan komt," zegt ze. "Het doel is niet om de angst te elimineren, maar om de mensen te helpen om de angst te ervaren op een manier dat minder overweldigend voor ze is."

En zodoende leerde ik hoe dat moest. Elke ochtend deden we een nieuwe oefening waarbij we onze gedachten en fysieke gevoelens observeerden zonder erover te oordelen. Het was verrassend moeilijk. Na de eerste oefening — waarbij de hele klas moest visualiseren hoe onze gedachten ons hoofd in en uit stroomden, als golven op het strand — was ik compleet overrompeld door angstgevoelens, en kon ik niet stoppen met huilen. Maar ik bleef doorgaan, leren en oefenen. 'Waar in je lichaam zitten je angstgevoelens?' vroegen onze therapeuten. 'Heeft het een kleur? Een vorm? Welk cijfer zou je het geven, op een schaal van één tot tien?'
En op een gegeven moment wist ik het punt te bereiken waarop de gedachten en gevoelens die me eerst zo benauwden, voorspelbaar en bijna saai begonnen te worden.

Hoe meer ik de angstgevoelens toeliet en deze over me heen liet komen, hoe minder ze me dwars zaten. Na verloop van tijd en therapie werden de angstgevoelens gewoon een vreemd, oncomfortabel ding, die eens in de zoveel tijd op kwamen zetten; iets wat ik kon controleren, iets wat ik aankon, en wat uiteindelijk vanzelf wel weer over zou gaan. Hoe meer ik erin meeging en me focuste, aanwezig was in het moment, hoe sneller de gevoelens ook weer weggingen — en hoe minder vaak ik er ook last van kreeg, gek genoeg.

Toen ik na zes weken de polikliniek verliet deed ik dat met iets wat ik nooit had verwacht: een daadwerkelijke manier om met mijn angststoornis om te gaan. Een echte, gezonde manier, dit keer. Dat was pas een wonder.

Volg ons op Facebook voor meer gezondheidsverhalen en advies voor onvolmaakte mensen.