Ik beviel van een kind dat niet zou leven

Opgelet: dit artikel bevat passages met grafische beschrijvingen die voor sommige lezers gevoelig kunnen zijn.

Bevallen is en blijft gevaarlijk. Hoe gemedicaliseerd dat ook is, op zo’n moment lijkt het alsof een hogere entiteit de scepter zwaait. Die kwetsbaarheid overviel me toen ik zelf lag te puffen, hopend op een goede afloop voor mezelf en mijn kind. Die kwam er, godzijdank, maar het gevoel van kwetsbaarheid bleef aan me kleven. “Moeders zijn makers van de dood,” verwoordt Samantha Hunt deze dreiging in haar kortverhaal A Love Story. En dat klopt. Een pasgeborene erft het leven maar evenzeer de eindigheid ervan, want de dood is immers de enige zekerheid in het leven. Het is een altijd aanwezige kiem.

Dit zette me aan het denken: hoe ga je om met een bevalling waarvan de uitkomst per definitie negatief zal zijn - waar die kiem in het lijf van hun kind al ontsproten is? Ik sprak twee sterrenmama’s (een moeder van een kind dat voor of tijdens de bevalling overleed). Hoe verliep hun bevalling? Hoe ervaren zij het moederschap? Niemand doorleeft die kwetsbaarheid meer dan een sterrenmama, weet ik nu. 

In 2020 werden in ons land 494 baby’s dood geboren. Dit zijn enkel zwangerschappen die minstens 22 weken duurden. De pijn na het verlies van een kind valt echter niet in cijfers te gieten. “Er is een grijze zone. Ik zie vrouwen die rouwen om een zwangerschap die er nooit was - die eindeloze ivf-trajecten voeren maar nooit bevrucht raken - en moeders van een voldragen maar doodgeboren kind. Verlies is hoe dan ook altijd pijnlijk”, vertelt Mireille Hardy, vroedvrouw en rouwconsulente. 

Om meer verlies in de toekomst te voorkomen, komt een sterrenkind idealiter vaginaal ter wereld. “De impact op het lichaam is groter bij een keizersnede. Het is niet aangewezen om meer dan drie, vier keizersnedes te ondergaan,” vertelt Hardy. “Dat heeft ook wel therapeutische voordelen. Een bevalling luidt het einde van de zwangerschap in. Er wordt iets afgesloten. Het duurt ook lang en je kan ondertussen met niets anders bezig zijn.” Dat helpt het rouwproces op een bepaalde manier. Een bevalling vraagt tijd, inzet, stiltes, pijn, accepteren, loslaten. Een keizersnede kan daarentegen soms wat surreëel aanvoelen. 

Er zijn geen richtlijnen over hoe een vroedvrouw een doodgeboorte ontvangt. “Ik probeer aan te voelen wat de ouders willen,” gaat Hardy verder. Voor sommigen is een ‘proficiat’ belangrijk omwille van de erkenning, voor anderen is dat te confronterend. “Als ik het echt niet weet, probeer ik het te vragen. Verder letten we erop dat de kamers niet te veel ‘roze wolk’ uitstralen. Foto’s van baby’s halen we bijvoorbeeld van de muren. We zorgen voor een serene sfeer.”

Iris was 25 toen ze beviel van haar zoontje Joah. Halverwege haar zwangerschap voelde ze ineens ernstige krampen. Deze hielden een hele nacht aan. De volgende ochtend kwam de vroedvrouw langs. De krampen bleken weeën te zijn, Iris stond op het punt te bevallen. Ze werd in allerijl en per ambulance naar het ziekenhuis gebracht. “Ik bevond me in het oog van een weeënstorm toen ze me daar uitlegden dat ik weldra zou bevallen”, vertelt Iris. “Dat is een klap in je gezicht. Je beseft dat je je kind zal verliezen, dat je moet bevallen, maar je weet niet hoe. Je bent totaal onvoorbereid.” 

De ene na de andere zorgverlener vulde de verloskamer. “Er was heel veel stress. Ik las een gigantische paniek op het gezicht van de artsen.” Iris kon ieder moment bevallen, maar Joah lag dwars, wat bij een vaginale bevalling niet gewenst is. “Het overkwam me volledig. Mensen deden allerlei dingen met me: een echo nemen, een katheter steken, duwen op m’n buik om de baby te proberen draaien… Ondertussen verloor ik heel veel bloed. Op een gegeven moment zei de arts letterlijk tegen me: ‘Ik weet het even niet meer.’ Dat was heel eng. Ik vreesde voor mijn eigen leven. Ik dacht: ga ik nu zelf ook nog dood? Ik raakte in paniek. Er heerste zoveel onrust.” 

Ook voor een epidurale verdoving was het te laat. Iris moest het zonder verdoving stellen. “De pijn was zo intens. Je kan dat alleen maar aan omdat je weet: hierna heb ik mijn kind. Maar als je weet dat je kind gaat sterven, doe je het voor niets. Dat is heel heftig. Je moet ook weten: halverwege je zwangerschap is je buik nog niet zo dik. Ik kon dus alles goed zien. Tegelijkertijd stroomt er een oerkracht door je: dit is de situatie. Ik moet bevallen. Dus doe je dat.” Joah kwam ter wereld in een dwarsligging. Een babylijfje is daar niet voor gemaakt, waardoor zijn schouder uit de kom ging tijdens de bevalling, maar hij leefde wel. Voor even. Na enkele minuten, op de warme en veilige buik van zijn mama, stierf hij. 

“Een paar uur na de bevalling stond ik een kistje uit te kiezen.” De geboortekaartjes werden meteen ook afscheidskaartjes. Er werd een biopt van Joah genomen om te kijken wat er mis was, maar er was geen sluitende diagnose. “Natuurlijk ga je op zoek naar een verklaring. Was het mijn schuld? Heb ik iets fout gedaan? Vrij snel kwam ik tot het besef dat niemand dit had kunnen voorkomen.” 

Iris is een trotse moeder. “Op het moment dat ik beviel, ben ik moeder geworden. Die moedergevoelens gaan ook niet meer weg. Dat wordt echt onderschat.” Wie de moed heeft om het onderwerp aan te snijden, heeft het vooral over ‘verwerken’ en ‘een plaatsje geven’. Er gaat veel aandacht naar het rouwen. “Dat is lief, maar ik wil ook gewoon dat mensen me vragen stellen over hem. Ik wil zijn naam noemen. Ik wil vertellen op wie hij leek. Ik wil foto’s tonen van zijn gezichtje. Hij heeft bestaan.” Om die reden heeft Iris een instagrampagina waar ze foto’s van Joah deelt. “Iedere dag zie ik tientallen foto’s van kinderen van vrienden. Waarom zou ik mijn kind dan niet mogen tonen? Omdat het ‘eng’ is? Ik heb ook het recht om moeder te zijn.” 

Het gemis overvalt haar nog dagelijks. “Mijn hart is hol en dat zal altijd zo blijven. Je kan zoiets niet verwerken. Er is een leven voor en een leven na. Dat is oké.” Iris klampt zich wel vast aan het moment in het kraambed waarop ze de dreiging van de dood even in haar nek voelde hijgen. “Vroeger dacht ik altijd: als mijn kind sterft, is het voor mij ook genoeg geweest. Laat me maar in dat kraambed sterven. Maar toen die paniek er effectief was, voelde ik zo’n drang om te leven. Aan dat gevoel trek ik me soms wel op. Het leven is te mooi om zomaar op te geven.”

Bowie beviel in 2021 van haar dochter Fran. Ze was 22 weken oud. “Toen ik vier maanden zwanger was, voelde ik dat er iets mis was.” Tijdens een controleconsultatie merkte de arts vocht op de longen van de baby. Dat is niet abnormaal, maar moet wel in de gaten gehouden worden. Daarom werden Bowie en haar vriend doorverwezen naar een universitair ziekenhuis.

“Er was een reële kans dat het goed zou komen, maar week na week bleek er meer vocht te zijn. Dat bevestigde mijn gevoel, want ik voelde al heel snel dat het desastreus zou aflopen.” De artsen deden wat ze konden. Er werd nog een vruchtwaterpunctie uitgevoerd om te kijken of de baby verdere complicaties had - dat bleek niet het geval - en er werd vocht weggetrokken. “Rond 20 à 21 weken zagen we dat het vocht heel snel in een grote hoeveelheid toenam. Fran begon eronder te lijden. Ze had weinig ruimte. Haar longen groeiden niet. We hebben toen aangegeven dat we de zwangerschap wilden stoppen.” 

Op dat moment was Bowie bijna 5,5 maanden zwanger. Wanneer een vrouw aangeeft de zwangerschap te willen beëindigen om medische redenen, moet een ethische commissie de casus bespreken en al dan niet goedkeuring geven. Zo’n ethische commissie kan ook nee zeggen. “Het gebeurt niet vaak, maar ik heb al patiënten gehad bij wie de ethische commissie een negatief advies gaf. Dat is bindend”, vertelt Hardy. “In dat geval moet je op zoek naar een ander ziekenhuis.” 

“Dat is bizar. Pedagogen, kinderartsen, gynaecologen en chirurgen die jij niet kent, moeten toestemming geven voor jouw abortus…” De bespreking ging snel: op vrijdag gaven Bowie en haar vriend door de zwangerschap te willen stoppen, op maandag zat de commissie samen. “Wij zaten op dat moment al anderhalve maand in onduidelijkheid. Je ziet daarvan af.” Instinctief schermde Bowie zich van haar dochter af. “Het klinkt misschien cru, maar ik gaf mijn buik steeds minder aandacht. Ik nam afstand omdat ik wist: hier komt geen levende baby uit. Je beschermt jezelf voor dat verlies.” 

Het licht voor de abortus werd op groen gezet. Daarna volgde nog een week verplichte ‘bedenktijd’. De dag waarop de bevalling ingeleid zou worden, bleek Fran al overleden te zijn. “Ze was al een week overleden in mijn buik. Dat is een vreemd besef. Het troost me ergens wel dat ze is gestorven op een voor haar veilige plaats. Anderzijds ben ik teleurgesteld in mijn lichaam. Het heeft geen signaal gegeven dat mijn baby overleden was, want normaal ga je dan spontaan in bevalling. Dat ze al overleden was, gaf me wel het gevoel dat de natuur ‘akkoord’ ging met onze beslissing.” 

De bevalling werd ingeleid en zou uiteindelijk een helse 52 uur duren. “Na zo’n tien uur weeën kreeg ik een epidurale, maar toen ik uiteindelijk moest persen was de verdoving uitgewerkt. Het was allemaal heel pijnlijk, vermoeiend en beangstigend.” Ook Bowie voelde zich ontzettend onvoorbereid. “Iedereen doet wat met je. Op een bepaald moment hingen er acht baxters aan mijn lijf. En dan moet je persen, maar je weet niet hoe. Normaal krijg je die uitleg van een vroedvrouw wanneer je kind voldragen is. Ik wist het niet.”

Fran werd in stilte geboren. “Er werd niet veel gezegd. De vroedvrouw vroeg wel of we Fran wilden zien, maar dat wilden we toen nog niet - we wilden haar op onze manier herinneren, en we waren eerlijk gezegd ook doodop.” Bowie dacht dat de strijd voorbij was, maar toen bleek de placenta (de ‘nageboorte’, deze komt meestal vijftien minuten na de baby) niet vanzelf te komen. Dat is gevaarlijk, want een placenta die niet volgt, leidt tot overmatig bloedverlies. Ook de kans op infectie en ontstekingen verhoogt. Toen bijna twee uur na de bevalling de placenta niet volgde, ontstond er paniek in de verloskamer: “Opeens was er chaos. Onze dochter was dood. Ik werd in spoed naar een operatiekwartier gebracht zonder veel uitleg en mijn vriend bleef achter, in een kale, met bloed bedekte, verloskamer.”

Daarna werd Bowie naar de materniteit gebracht. De volgende ochtend was ze klaar om haar dochter te ontmoeten. Fran werd gebracht in haar kistje, gewikkeld in een dekentje van het Berrefonds, een vzw die gezinnen ondersteunt na het verlies van een kindje. “Ze lag heel vredig in haar kist. Ik stond ervan versteld hoe mooi ze was. Ze leek sprekend op mijn vriend. Pas toen drong het tot me door dat ik mama was geworden. We hebben haar even bij ons gehouden en veel liefde gegeven.”

Dat ze haar kind is verloren, dat besef drong pas later door. “Afscheid nemen in de buik, gaat eigenlijk  niet. Ook al weet je dat je kind sterft of gaat sterven, toch kan je die realiteit niet vatten. Het overkomt je allemaal. Je schakelt over naar een overlevingsmodus. Ik besef nu pas ten volle wat er  gebeurd is. Het gekke is dat je opeens een moeder zonder kind bent. Je hebt wel die moedergevoelens, maar een lege buik en lege handen.”

Vandaag is Bowie mama van twee, want ze heeft ondertussen een gezonde zoon van vier maanden oud. “We praten heel vaak over Fran. Ze maakt deel uit van ons gezin. Ik zal mijn zoon ook altijd vertellen dat hij een zusje heeft.” 

Volg VICE België en VICE Nederland ook op Instagram.