Ik liet me onderdompelen in de Belgische surfcultuur

In onze serie ‘La nouvelle vague’ ontmoeten we mensen die surfen in België, en ondernemen we ook zelf een poging - weer of geen weer.

De immense complexiteit van het leven is vaak opgebouwd uit kleine dingen die relatief moeilijk te verklaren zijn. Situaties, momenten of gebeurtenissen die buiten het alledaagse vallen, dingen die waarneembaar zijn, maar niettemin aanleiding geven tot een of andere vorm van nieuwsgierigheid wanneer je ermee in aanraking komt.

Van sneeuwfoto’s in de Saoedische woestijn tot de beroemde Turkmeense Hellepoort, van Nederlandse reuzengroentewedstrijden tot boten die het Suezkanaal blokkeren... Veel van deze bovennatuurlijke of door mensen veroorzaakte fenomenen zorgen ervoor dat je even blijft stilstaan, in je ogen wrijft en denkt: "Dit geloof ik niet".

De laatste keer dat dit vreemde fenomeen mij overviel was toen ik grote kuis hield in de spam die dagelijks in mijn mailbox terechtkomt. Voordat ik willekeurig en ijskoud op "delete" klikte, schonk ik iets meer aandacht aan een mail over de reizen van mensen die met passie over hun surfsessies aan de Belgische kust spraken. Want ondanks alle kritiek die de Belgische kust te verduren krijgt, zijn er heel wat verbazingwekkende, onverwachte en uitvoerbare spots voor elke surfliefhebber. Dus als je zoals ik niets afweet van surfen - en nog minder van koude zeeën met golven die even verlegen als onvoorspelbaar zijn - help ik je graag verder met een beknopt overzicht van de dingen die je moet weten voor je (letterlijk) in de Belgische surfcultuur duikt. 

Wat maritieme kennis betreft, loop ik niet ver achter. Ik heb gedurende mijn hele leven in de buurt van de zee gewoond, meer bepaald aan de Middellandse Zee. Helaas is de Mare Nostrum beroemd om de onregelmatigheid van haar golven, die je met hun ambiente dolce far niente dwingen om je plank te besturen in plaats van er golven mee te pakken. De Middellandse Zee is met andere woorden  niet per se de beste speeltuin om te leren surfen. Afgezien van de klassieker Point Break en de ellendige Brice de Nice-saga, is mijn kennis van de surfcultuur vrij beperkt. Dus, in plaats van te oefenen op het zand of in de kalme zee, besloot ik - als de goede beginneling die ik ben - te beginnen op het internet om beter te begrijpen waar ik eigenlijk mee bezig was.

Een van de sleutels tot succesvolle communicatie is het eens worden over de termen die we gebruiken. Om vertrouwd te raken met al dit met zeezout verkleurde gebrabbel, heb ik een kleine lexicografische analogie samengesteld die nuttig kan zijn tijdens de rest van dit avontuur (als je geen fan bent van anglicismen, zullen je haren recht overeind komen te staan tijdens dit deel). Het klinkt misschien als een hoop onzin, maar als er een man over je komt te zitten die zegt: "Ondanks de gekke line-up was het flat, ik kon mijn goofy niet afwerken of mijn curl niet afmaken, de swell was rotslecht, er was geen cutback en totaal geen off the lip. Ik kickte op de complete wipe out', dan kan ik je vertellen dat je totaal in shock achterblijft.

Goed om te weten:

• Line up: gebied waar surfers wachten tot de golf breekt.
• Flat: oceaan zonder golven.
• Goofy: rechtervoet vooruit
• Curl: het diepste gedeelte van de golf.
• Swell: deining
• Cutback: lange binnenbocht om terug te keren naar het schuim
• Off the lip: draaien op de golfrand
• Kick-out: jezelf achter de golf gooien
• Wipe Out: niet te classificeren manoeuvre of een zeer, zeer mooie kom
• Beach break: golven breken op een zanderige achtergrond

Nu we het eens zijn over de termen, kunnen we tot de kern van de zaak komen en golven pakken. Terwijl ik aan het surfen was op het internet, kwam ik tot de vaststelling dat er in België niet alleen zondagsurfers zijn, maar dat er in de loop der jaren ook een echte gemeenschap is ontstaan. Die groeiende aanwezigheid zie je bijvoorbeeld in heel veel verschillende YouTube-video’s. De eerste video die ik tegenkwam toen ik "surfen in België" intypte, was er een van Freedom is my medicine in Oostende. Een cheesy melodietje, slow-motion video's en een semi-heroïsch verhaal. Niet echt een verkoopargument, maar ook niet per se ontmoedigend. Ik ben bereid om mijn onderzoek voort te zetten. In de commentaren kun je gemengde reacties lezen, gaande van een super positieve noot van Jean Gui: "Waow , amazing. It looks beautiful as you look" tot JOHNNY SEASALT; "Do not promote our spot. We have a big problem with no respect for the dunes and overcrowding. Consider and respect.”

De tweede video is een livestream die sinds maart 2020 loopt vanuit Surfers Paradise, een van de eerste surfkampen in Knokke-Heist. Een beetje voyeuristisch, maar minstens even betoverend als de 10 uur durende video's van brandende nephaarden die het geluid van knisperend hout nabootsen. Voor de profs moet het gigantisch handig zijn om te weten of er golven zijn - en of ze dus hun zondag dus al dan niet beter kunnen besteden aan het gras maaien of een lekkere uiensoep eten.

Een derde, eerder old school video uit Blankenberge uit 2005 beschrijft de spot in kwestie als "niet de eerste bestemming die bij je opkomt als je aan surfen denkt". De kwaliteit van de golven, het aantal mensen in het water en de licht melancholieke sfeer zijn allemaal vergelijkbaar met wat ik, van veraf, ook in surfculturen op andere plekken al heb gezien. Het komt meer in de buurt van het echte werk.

In deze zee van video’s zijn er een paar namen die steeds opnieuw opduiken. Naast de zondagssurfers is er dus ook een professionele groep sportmannen en -vrouwen, die zich ondanks de weinig imposante golven gespecialiseerd hebben in de surfsport. Dat merk je ook op Instagram, waarop ik een paar Belgische accounts terugvond die gesponsord worden door grote merken, zoals Roxy. Ongewoon. Tegelijkertijd, wie ben ik om te oordelen? Er zijn ook petanque-kampioenen in Rusland en bobslee-teams in Jamaica. Een van de beroemdste Belgische surfers is Dean Vandewalle, die op 14-jarige leeftijd een bronzen medaille binnenhaalde op de Europese kampioenschappen voor junioren, of Camille Kindt, professional en lid van het Roxy-team. De ouders van Dean verhuisden naar Costa Rica kort nadat hij zijn eerste drie kaarsjes had uitgeblazen, hij surft dus al z’n hele leven op de beste spots ter wereld.  Terwijl ik hun prachtige Instagram-profielen zat te stalken, die er pijnlijk perfect uitzagen, kwam ik zelfs een hele federatie tegen. De Belgische Surf Federatie (BSF) die deel uitmaakt van met Wind en Watersport Vlaanderen, de zeil- en surffederatie die ook wind- en kitesurfen omvat. De BSF organiseert alle surfclubs en kampen in België en registreert atleten voor lokale en internationale wedstrijden.

Afgezien van deze kleine virtuele ontdekkingen, besloot ik om ter plekke te gaan om het verschijnsel in menselijke termen proberen te begrijpen. 

In plaats van een bureaujournalist te zijn, besloot ik om rechtstreeks naar de kust te trekken en op zoek te gaan naar getuigenissen die mij kunnen helpen om deze gemeenschap wat beter te begrijpen.

Mijn reis begint in Oostende, de Stad aan Zee. Naast de dubieuze beelden aan de kust - denk aan de legendarische garnaalkroketten, het old school casino en de flat waar Marvin Gaye Sexual Healing componeerde - heeft de grootste stad aan de kust tal van min of meer toegankelijke surfspots. Die vind je vooral rond de nieuwe haven, achter de steiger, net voor de grote duinen. Een plek die vreemd genoeg geïsoleerd is gebleven van de toeristische drukte. De plek ligt letterlijk recht tegenover het stadscentrum en werd later bijgebouwd om de commerciële activiteit rond de visserij uit te breiden. Daardoor bleef deze plek losgekoppeld van de rest van de badplaats. Hier vind je surfers, scouts en projectontwikkelaars die het liefst alles met de grond gelijk willen maken om er geld aan te verdienen. Je kunt er geraken door om de dokken heen te rijden, of door een veerboot over het kanaal te nemen.

"Oostende? Door zijn geografie, de beweging van het zand, de wind, de golven, de dijken die de stromingen veranderen... is het nog steeds de beste plek hier in België," zegt Oscar Gonzalez Torres (38), die zijn eigen planken maakt in een werkplaats middenin gekoelde loodsen voor de opslag van vis. "Toen ik de plekken hier ontdekte, was dat iets uitzonderlijks. De haven was nog niet gebouwd. Alles was totaal anders, naast twee surfers in het water was er niks.” Maar de plek is intussen slachtoffer van z’n eigen succes, en kreunt onder de maritieme verkeersopstoppingen van zodra de zomer aanbreekt.

Een paar kilometer verder naar het noorden toe, vlakbij de beroemde naturistenstranden van Bredene, zijn er nog een paar goede plekjes. In het bijzonder in Blankenberge of Knokke-Heist, waar de Belgische surfrage begon. “De kust is overal hetzelfde", zegt Frank Vanleenhove (59), een van de pioniers van het Belgische surfen. “Er zijn geen gevaren, geen koralen op de bodem, het is gewoon zand; het is een relatief veilige plaats met min of meer constante golven. Het is dus is gemakkelijk om hier te leren surfen.” Er zijn een paar verschillende soorten spots in België, plaatsen die van nature goed zijn om te surfen door de natuurlijke topografie van de plaats (zand, stroming, reliëf, wind) en andere plekken die kunstmatig zijn geholpen, dankzij de aanleg van de vele dijken aan de kust. Dat heeft verschillende effecten teweeggebracht. Als het storm is, worden de golven dan weer gevuld met kracht van de wind en is het geluk alom (voor de meer ervaren surfers, uiteraard).

Tijdens mijn onderzoek kwam ik ook bij de North Sea Surfing Sisters terecht, die holistische surfervaringen voor vrouwen aanbieden. De groep streeft ernaar om hecht en zorgzaam te zijn, en biedt verschillende sessies aan: om ervaringen op zee te delen, te mediteren en uiteraard ook surflessen te volgen. Aan zee ontmoet ik Ini Vandervorst (21) die de beweging niet mee heeft opgericht, maar wel af en toe met hen meerijdt. “Iedereen die gepassioneerd is door surfen kan zich bij de beweging aansluiten," zegt ze. Ik hou de lessen en leren surfen in België omdat je echt de tijd kunt nemen om de basis te leren, het is beter voor de techniek. Je hebt vooral zand en kleine golven, wat beter is voor het ontwikkelen van je stijl. Daarna is het tijd om te surfen op grotere golven. Maar begrijp me niet verkeerd, er zijn hier ook grote golven. Voor Ini, die al surft sinds haar negende, beperkt het Belgische surfen zich niet tot het oostelijke deel van de kust: "Mijn vader woont in Nieuwpoort, meer naar het westen toe. Ik woonde vroeger met mijn moeder in Zuienkerke, op tien minuten fietsen van het strand. Dat was handig.”

Ondanks een aantal predisposities die België voorkomen om zich te ontwikkelen tot een surfersparadijs, lijkt het erop dat mensen zich hebben aangepast om een omgeving te creëren die bevorderlijk is voor het surfen, vrij van pretentie of overexploitatie. Dat gevoel krijg ik tenminste terwijl ik met Oscar, Frank en Ini spreek. Genoeg opgewarmd, tijd om de sprong te wagen.

Na al deze opwinding, met dank aan de getuigenissen van gepassioneerde mensen uit de discipline, in een land waar niemand z’n geld op zou hebben ingezet, lijkt het mij redelijk om te testen wat deze zielen mij proberen wijs te maken. En dus vertrok ik naar Oostende, met Surfin' Bird van de Trashmen in mijn oren en een klein beetje angst in m’n lijf. Ik heb afgesproken met Oscar, de shaper van Surfers' Hell die heeft gevraagd of ik zijn board wil testen. Ik zal je niet kunnen zeggen of het aan goede surfplank of niet, aangezien mijn surfervaring beperkt is tot dit artikel en een paar video's op het internet, maar daar gaan we dan. Om niet te verdwaald te raken, herhaal ik eerst wat beginnersbewegingen in mijn Airbnb dankzij wat basisvideo's zoals Learn How to Surf In 10 Minutes. Het is een beetje een puinhoop, maar het is beter arriveren als toerist. Gelukkig voor mij zijn er geen foto’s van dit stadium. 

De volgende ochtend ga ik Oscar de boards, de wetsuits en wat motivatie halen. Een van de dingen die je moet weten, is dat je gedurende een groot deel van het jaar een wetsuit nodig hebt om niet dood te vriezen. We maken onze polsen, handen en enkels los en dan gaan we ervoor. Eerste vaststelling: deze surfplank is loodzwaar en opstaan in een wetsuit op een lege maag is veel ingewikkelder dan wat de YouTube tutorial mij heeft wijsgemaakt… Gelukkig is het water vandaag vrij toegankelijk: de golven zijn kalm en je kunt tot ver in de zee stappen, wat beginnelingen zoals mezelf gerust kan stellen. Het is Honolulu niet, maar eerlijk gezegd is het wel een bezoekje waard.

Eenmaal op zee is de horizon vlak. Een aantal surfers wachten, net als wij, op een golf. Elke vijf minuten komt er een voorbij, en elke keer mis ik hem. Tegen de tijd dat ik beseft heb dat er een goede golf aankomt, dat ik m’n lichaam moet terugtrekken op het board (terwijl ik moet vermijden om als een platgekookte patat in het water te vallen) en dat ik hard moet beginnen peddelen terwijl mijn board moet draaien, heeft de wave tijd genoeg gehad om over me heen te slaan. Genadeloos. Uiteindelijk stelt Oscar voor om mee te trekken in een golf, als een grote broer die de fiets van z’n jongste broer vasthoudt terwijl die voor het eerst op twee wielen rijdt. Tot ik plots, bingo, mijn eerste golf nam. Met veel moeite om op m’n knieën overeind te komen  met moeite om op mijn knieën overeind te komen (ik vervloek het valse gemak waarmee deze praktijk in YouTube-video's wordt aangeprezen). Mijn eerste reactie was dat ik besefte hoe fysiek deze sport was: de plank is zwaar en het wetsuit beperkt je in je bewegingsvrijheid, waardoor zwemmen en peddelen dubbel zo zwaar aanvoelt. Dit alles in combinatie met het feit dat ik het ontbijt heb overgeslaan uit angst om in het water te kotsen... Niet een van mijn beste beslissingen.

Maar zoals iedereen me vertelt, is het hier een pak minder stresserend dan de beelden die je je bij paradijselijke stranden in je hoofd haalt: minder mensen, minder drukte, minder golven, meer plezier. Als kers op de taart zijn de zeehonden hier gewend geraakt aan de watersporters en zijn ze niet bang om hallo te komen zeggen terwijl we zitten te wachten op de golven. Niet meteen wat ik zocht of hoopte te vinden, maar de schattigheid van een zeehond die een paar meter verderop opduikt terwijl ik er alles aan doe om terug op mijn board te geraken, is me alle kokospalmen en turquoise wateren van deze wereld waard.

Volg VICE België ook op Instagram.