Medicijnen gebruiken als recreatieve drugs is handig, maar niet altijd slim

De nieuwste generatie Soundcloudrappers brengt liever een ode aan pillen uit de apotheek dan dat ze over auto’s en geld rijmen. Maar stimuleren de woorden van Young Thug en Lil Xan – en aan deze kant van de oceaan van Faberyayo en Bokoesam – ook Nederlanders om hun Ritalin en benzo’s als partydrugs in te gaan zetten? En wat zijn de voor- en nadelen aan recreatief gebruik van dokterspillen?

Aardig wat Nederlanders gebruiken weleens medicijnen die zonder recept zijn verkregen, blijkt uit recente onderzoeken. In de Nationale Drug Monitor (2017) zei 3,2 procent van de ondervraagden dat ze in 2016 een slaap- of kalmeringsmiddel hadden gebruikt zonder recept. Naar schatting gaat dat om 420.000 Nederlanders van achttien jaar en ouder. “Waarom jonge mensen kiezen voor medicijnen in plaats van drugs blijft gissen, misschien denken ze dat het veiliger is.

Vaak gaat het dan om mensen die het middel ooit wel op recept kregen en toen afhankelijk zijn geworden. De leefstijlmonitor van het RIVM wees verder uit dat één op de honderd Nederlanders van achttien jaar en ouder in het afgelopen jaar een middel tegen ADHD had gebruikt, zoals Ritalin. Dertig procent van deze groep, wat neerkomt op ongeveer 50.000 volwassen Nederlanders, deed dat zonder recept.

Een klein deel van de mensen die medicijnen gebruiken zonder recept, gebruikt het als recreatieve drugs. In Het Grote Uitgaansonderzoek (2016) is onderzocht welke motieven feestvierders hebben om zonder recept medicijnen te gebruiken. Zo zegt 1 op de 10 respondenten wel eens recreatief ritalin te hebben gebruikt. Maar in de meeste gevallen gebeurde dat met het doel om de concentratie te verbeteren. Slechts een vijfde van deze groep recreatieve gebruikers deed dat om het uitgaan langer vol te kunnen houden . Van het recreatief gebruik van pijnstillers zijn geen cijfers bekend. Waarom is er überhaupt recreatief medicijngebruik in een partydrugs doorspekt land als Nederland? “Het blijft gissen,” zegt Eva Ehrlich, wetenschappelijk onderzoeker en publieksvoorlichter bij het Trimbos instituut. “Maar het zou zo kunnen zijn dat mensen denken dat het veiliger is, omdat het een medicijn is. Of ze kennen iemand die het krijgt voorgeschreven en kunnen er daardoor makkelijker aan komen dan wanneer ze een dealer moeten bellen. De stap naar gebruik is dan wat kleiner.”

Lola, een jongerenwerker van 35, krijgt medicijnen via vrienden en slikt ze op feestjes. “Ik gebruik tijdens uitgaan eigenlijk alles wat ik op dat moment krijg aangeboden: Ritalin, dexamfetamine, Concerta en incidenteel benzodiazepines. Die benzodiazepines neem ik vooral om in slaap te komen als ik een feestje heb gehad of me mentaal niet zo lekker voel.“

“Ik heb regelmatig benzo's gebruikt,” zegt recruiter David* (29). “Ik koop ze op internet. Fenibut is een hier illegaal, in de Sovjetunie ontwikkeld medicijn dat een vergelijkbare werking heeft als ghb. Ik nam altijd veel meer dan dokters voorschrijven bij mensen die het middel medicinaal slikken. Het voelde een beetje als langer durende versie van ghb, het bleef soms wel achttien uur werken.” Baclofen en Lyrica worden vooral voorgeschreven aan mensen met een alcohol- en ghb-verslaving. “Als je die samen in behoorlijke doses gebruikt, nemen je angsten af en krijg je zin om dingen te doen waar je eigenlijk geen zin in hebt. Je bent constant vrolijk. Ik gebruikte die drie middelen eigenlijk altijd wanneer ik niet aan de harddrugs zat.’

Waar David het vooral gebruikt ‘om de hele tijd aan te zijn’, is het voor Lola meer een manier om toch te feesten, wanneer ze geen harddrugs kan gebruiken. “Als ik de volgende dag of de dag erna moet werken weet ik dat ik niet genoeg tijd heb om te herstellen, en neem ik liever medicijnen. Als ik aan de harddrugs ga, heb ik veel meer moeite om mijn grenzen te bewaken en ga ik soms langer door dan ik vooraf had gepland. Bij medicijnen voel ik me ook beter over mijn gebruik. Het is immers ‘toch geen drugs’. Als ik Ritalin of dex slik, voelt dat alsof ik een radler drink in plaats van wodka. Daardoor kan ik voor mijn gevoel toch iets boevigs doen terwijl het eigenlijk niet kan. Een beetje hypocriet misschien, maar de katers zijn minder en ik ga eerder naar bed. Daardoor kan ik de beloftes die ik aan mezelf heb nakomen.”

Dat klinkt mooi, maar volgens Eva doen de risico’s van medicijnen zeker niet onder aan die van harddrugs: “Als je bijvoorbeeld kijkt naar Concerta en Ritalin lijken zowel de werking als de risico’s op die van speed. De hartslag en bloeddruk gaan omhoog, en dat is net zoals bij coke of speed belastend voor het hart en bloedvaten. Bij benzo’s heb je kans op ademhalingsproblemen en in de ergste gevallen zelfs een hartstilstand.”

Bij regelmatig gebruik van benzodiazepines kan zich bovendien een afhankelijkheid vormen, vertelt de onderzoeker. “Als je jezelf en je lichaam aanleert dat je dat nodig hebt om te kunnen slapen, en je bijvoorbeeld al een paar keer hebt ervaren dat je niet kon slapen, kan het nemen van een benzo een soort placebo-effect zijn.” Slaaptekort is bovendien iets wat erbij hoort, zegt Eva. “Als je zaterdagavond gebruikt en je op zondag moet studeren of op ziekenbezoek gaat bij je oma, is dat gewoon niet handig. Stel je bij de pieken ook op de dalen in en neem in plaats van een benzo gewoon de tijd even rustig bij te komen, door bijvoorbeeld eerst even rustig op de bank te hangen en water te drinken voor je naar bed gaat.”

Barmedewerker Morgan* (30) heeft juist minder last van slaaptekort dan voorheen. Ze gebruikt tegenwoordig alleen dexamfetamine, vertelt ze. “Onder andere zodat ik langer wakker kan blijven. Ik vind het fijn dat ik het zo goed kan doseren. Vroeger heb ik veel geëxperimenteerd met harddrugs, en voor mij voelt het zo’n pilletje een stuk ‘minder slecht’ dan een middel als speed. Ik vind dat veel te heftig: ik kan daardoor niet slapen en de katers zijn veel intenser.” Maar ook bij uppers als Ritalin en dex vormt afhankelijkheid een gevaar, weet Eva. “Zeker als mensen het regelmatig gebruiken om minder snel moe te worden tijdens uitgaan, kan het zijn dat ze het gevoel krijgen niet meer zonder te kunnen. Ook moet je steeds meer nemen voor hetzelfde effect.” Zijn er dan überhaupt voordelen aan het gebruik van medicijnen in plaats van drugs? “Het enige voordeel is dat je er redelijk vanuit kan gaan dat je precies weet wat er in een pil Ritalin of dexamfetamine zit,” legt Eva uit. “Bij xtc of speed kunnen er nog andere gekke stoffen in zitten. Dus in dat opzicht is het veiliger. Ook qua dosering: de hoeveelheid werkzame stofjes in xtc kunnen in verschillende pillen erg variëren, bij Ritalin weet je precies hoeveel milligram erin zit.” Dat geldt overigens alleen als je het medicijn krijgt van een bekende die er wel een recept voor had. Als je je medicijnen online bestelt, kun je daar niet op vertrouwen en heb je alsnog de kans dat het troep is. Dat ze dexamfetamine slikt is voor Morgan inderdaad een manier om goed te kunnen doseren en mate te houden: “Ik slik maximaal 2,5 mg op een avond en doe dit zeker niet elk weekend. Daarom maak ik me absoluut geen zorgen over mijn gebruik: ik ken mezelf en mijn grenzen en ben het in de tijd dat ik het gebruik niet vaker gaan nemen. Ik neem al bijna nooit een pijnstiller.” Hoewel het bij harddrugs vaker voorkomt, zegt Lola nog steeds soms spijt te hebben van hoeveel ze gebruikt heeft, en te lang is doorgegaan. “Ook let ik minder op de dosering dan bij iets als xtc. Als iemand me iets aanbiedt neem ik het gewoon. Ik heb toch het idee dat het minder kwaad kan, maar dat brengt natuurlijk ergens wel risico’s met zich mee.”

Bij David vormde zowel het gebruik van medicijnen als harddrugs een probleem. “Ik ging te ver in de zin dat als ik niet aan de harddrugs zat, ik deze middelen wel nam. Eigenlijk was ik constant naar de klote en verslaafd. Twee jaar geleden trok ik het niet meer, dat kwam niet door een bepaalde gebeurtenis maar voelde als iets wat echt moest gebeuren: ik stopte met roken, met drinken, medicijnen en harddrugs.” Toch kijkt hij niet echt anders naar medicijnen dan naar partydrugs. “Het is niet alsof ik medicijnen ‘beter’ of ‘slechter’ vind. Je kan er alleen makkelijker aan komen, en mocht je gepakt worden met iets, kom je in het buitenland een stuk makkelijker weg met een strip pillen dan een zakje wiet.” Niettemin dacht David over zijn inname van medicijnen een stuk makkelijker. “Na verloop van tijd nam ik daarom meer en meer. Inmiddels heb ik gelukkig mijn gebruik onder controle, en doe ik het alleen nog bij feestjes als oud en nieuw en Koningsdag.” Onderzoeker Eva ziet in de praktijk geen stijging van het gebruik van pillen die je eigenlijk bij de dokter moet halen. Uit het onderzoek van het RIVM komt naar voren dat zowel het gebruik van slaap- en kalmeringsmiddelen als ADHD-medicijnen zoals Ritalin en dexamfetamine wel stijgt, maar er lijkt geen golf aan te komen van Ritalin-feesters. Het lijkt er dus op dat deze trend, net als bonkige chromen kolossen en stapels dollarbiljetten, voorbehouden blijft aan de fijnproevers en een zwik Soundcloudrappers – en dat is misschien ook niet zo’n slecht idee.

-

* Om privacyredenen wensen de geïnterviewden anoniem te blijven. Hun namen zijn bekend bij de redactie.

Het gebruik van drugs is nooit zonder risico. Dit artikel is onderdeel van De Bijsluiter , in samenwerking met Unity . Vlieg tijdens je trip niet uit de bocht, en check voor gebruik debijsluiter.vice.com .