Wanneer gezond eten een eetstoornis wordt

Jarenlang stelde ik mezelf dezelfde vragen: heb je nagedacht over je eten? Hoe eerlijk is het? Hoe gezond is het? Hoe ziet het eruit op Instagram? En nu we toch bezig zijn, wat zegt dit eten over mij? Vertelt het de rest van de wereld dat ik gezond en eerlijk leef? Laten die pannenkoeken op zondagochtend zien dat ik ook nog weet hoe ik plezier moet maken? Eindeloos dacht ik na over deze vragen, en het was een hel.

Mijn enige troost is dat ik weet dat ik niet de enige ben die hiermee zit. Het instagramaccount @youdidnoteatthat, dat mensen op Instagram en hun perfecte voedselfoto's bespot, heeft niet voor niks honderdduizend volgers.

De eetstoornis die niks te maken heeft met een verlies aan eetlust of het verlangen om jezelf te zuiveren, begon zo'n anderhalf jaar geleden steeds vaker voor te komen. De aandoening heet orthorexia, een term die al bedacht is in 1997, door doctor Steven Bratman. "Orthorexia is een ongezonde obsessie voor gezond eten," zegt doctor Bratman tegen Broadly. "Orthorexia is niet een bepaald dieet, maar een dieet kan er wel toe leiden. Hoe extremer of strenger het dieet is, hoe groter de kans is dat iemand orthorexia krijgt."

Na het verzinnen van de term heeft Bratman meerdere boeken gepubliceerd over orthorexia en gezond leven. Hij heeft een officiële wetenschappelijke definitie voor de ziekte geschreven en is bezig om ervoor te zorgen dat de aandoening geaccepteerd en gepubliceerd wordt in de medische wereld. Maar toch was Bratman niet degene door wie de term zo'n 1,5 jaar geleden bekend werd. Dat was Jordan Younger, een 25-jarige blogger uit Californië.

Younger was een veganist die alleen maar rauwe dingen at. Ze hield een blog bij, The Blonde Vegan, waar ze schreef over veganisme en haar dieet. Ze had duizenden lezers. Voor Younger was veganisme de oplossing voor al haar problemen: ze had geen problemen meer met haar spijsvertering en haar opgeblazen gevoel was weg. Terwijl ze de voordelen van haar veganistische dieet beschreef, ondersteund door foto's van groene smoothies, potjes met chiazaad en boerenkoolsalade, groeide haar imago als veganblogger.

Al snel wisten commerciële veganistische producenten haar te vinden en stuurden haar gratis producten om te proberen. Younger ging steeds meer 'clean' eten. Drie dagen per week at ze volgens het strenge geld. Op den duur kwam ze erachter dat door al dat 'clean' voedsel haar maagproblemen terugkwamen, waardoor ze zich slechter voelde. Toch bleef het extreme veganistische dieet voor haar het antwoord. Het werd al gauw een vicieuze cirkel: reinigen, te hongerig worden, ander voedsel naar binnen werken, zich schuldig voelen, opnieuw reinigen. In plaats van kijken naar andere opties dan veganistisch eten, werd Younger bang dat zelfs veganistisch eten niet zo gezond was als ze zou willen. Ze werd bang voor wat alles ze at.

Uiteindelijk besefte Younger dat ze een probleem had, alleen paste haar probleem niet in het beeld van de eetstoornissen die mensen kennen. Ze was geobsedeerd met eerlijk eten. Ze introduceerde de term orthorexia aan haar volgers en zei dat ze hulp ging zoeken. De reacties die ze kreeg waren overweldigend: "Toen ik op mijn blog begon over orthorexia werd het opgepikt door de media. Ik werd overspoeld door mensen die zeiden dat ze zich er in herkenden," vertelt Younger. "Ik kreeg echt tienduizenden berichten. Het is inmiddels anderhalf jaar geleden en ik word nog steeds benaderd. Niet meer door zoveel mensen, maar zeker een paar per dag. Het opende echt mijn ogen voor het feit dat er zó veel mensen zijn die het gevoel delen dat een gebalanceerd leven leiden niet genoeg is."

Sindsdien is Younger het onofficiële gezicht geworden van orthorexia. Op 1 november 2015 kwam haar boek Breaking Vegan uit, dat gaat over haar gevecht tegen de ziekte. "Het voelt inderdaad alsof ik het gezicht ben geworden van orthorexia," zegt ze. "In het begin vond ik dat prima, meer dan prima zelfs. Ik wil mensen die er ook aan lijden, laten weten dat ze niet alleen zijn. Maar nu, op persoonlijk gebied, voelt het alsof ik elke vraag die er te beantwoorden valt al beantwoord heb. Ik ben nu wel een beetje klaar met altijd maar praten over dit onderwerp."

Younger was de perfecte kandidaat om orthorexia aan de massa te introduceren: jong, blond en bescheiden. Als zij sprak, luisterde iedereen. De aandacht die zij op de ziekte wist te vestigen was belangrijk en hoognodig.

Er zijn mensen overleden aan orthorexia omdat ze niet de juiste diagnose kregen. En zoals de stroom aan berichten die Younger na het doen van haar verhaal kreeg aantoont, zijn er enorm veel mensen die lijden aan orthorexia. Voedingsdeskundige en therapeut Karin Kratina heeft al dertig jaar ervaring met het behandelen van eetstoornissen. Ook heeft ze een stuk geschreven over orthorexia op NationalEatingDisorders.org. "Als voedingsdeskundige en therapeut heb ik zeker een toename gezien in het aantal orthorexiapatiënten. Het neemt bijna exponentieel toe. Ik kreeg elke week een nieuwe patiënt met orthorexia. Het is ech een serieus probleem."

Een van de redenen dat het aantal orthorexiapatiënten zo sterk toeneemt, is volgens Kratina dat gezond eten zo populair is. "Er is niks mis met lokaal eten of vegetariër of veganist zijn," zegt ze. "Veel van die diëten zijn een hoop waard. Het probleem is dat we geobsedeerd zijn geraakt met eten, gewicht en beweging. Eten wordt steeds meer gezien als hét antwoord op onze problemen."

De fixatie op gezond eten zien we elke dag weer voorbij komen. Instagram lijkt vaak als een soort vertoning van moreel gekozen voeding. Foodbloggers zoals Deliciously Ella, wiens veganistische foodblog duizenden volgers heeft, vinden we aantrekkelijk omdat het ons een antwoord geeft: gezond eten maakt je gezond. Dit antwoord, wat vaak wordt voorgeschoteld in de vorm van een mooie #eatclean foto, doet onze ogen goed.

"Het ironische is dat al dat mooie eten, zoals een boerenkoolsmoothie, er gewoon heel mooi uitziet op foto's. Het probleem is alleen dat het een van de oorzaken is van orthorexia. Het bereikt niet alleen een groot, maar ook een jong publiek," zegt Bratman.

Maar ondanks de toename van het aantal patiënten met orthorexia en onze constante fetisj voor gezond eten, wordt de aandoening nog niet officieel erkend als eetstoornis. Hierdoor is het geen uitzondering dat mensen met orthorexia jarenlang rondlopen met hun probleem, zonder een correcte diagnose te krijgen.

"Het gaat nog zeker tien jaar duren voordat orthorexia door dokters officieel als eetstoornis wordt gezien," zegt Bratman. "Er is nog maar weinig onderzoek naar gedaan. Er zijn al wel veel artikelen over geschreven in de media, maar daarin worden er eigenlijk vooral dingen herhaald; soms staan er enkele persoonlijke verhalen in. Maar de meeste artikelen die ik lees, zijn niet echt goed doordacht."

Omdat orthorexia niet echt goed begrepen wordt, kunnen mensen die eraan lijden moeite hebben met zich realiseren dat ze een serieus probleem hebben. "Iets waar ik me zorgen over maak, is dat ik jaren problemen had met orthorexia maar geen hulp kreeg," vertelt Kaila Prins. Ze heeft er tien jaar last van gehad en is nu een gezondheidscoach in San Jose. "Niemand vond dat ik hulp nodig had. Zelfs toen ik erom vroeg, zeiden mensen 'Nou, je moet er dan wel zelf voor betalen.' Ook de verzekering wilde niks vergoeden omdat ik niet dezelfde symptomen had als iemand met anorexia. Ik leek niet op iemand met anorexia totdat ik niet meer ongesteld werd. Het is niet dat ik niet at, ik at gewoon zó gezond en streng dat ik er ziek van werd." Prins kreeg last van depressie en suïcidale gedachten. Pas na jaren kreeg ze hulp, toen ze Bratman's boek Health Food Junkies las. Daarna zag ze pas in dat ze orthorexia had.

In plaats van hulp tijdens haar strijd tegen orthorexia, kreeg ze complimenten: "Ik werd steeds dunner en kreeg complimenten. Ik kreeg zelfs voor het eerst een vriendje. Mijn familieleden die nooit iets over mijn uiterlijk hadden gezegd, zeiden ineens dat ik er geweldig uitzag."

Ik weet dat wat Prins overkwam vaker gebeurt. Nadat ik begin 2013 een streng dieet had gevolgd, overkwam me iets vergelijkbaars. Wat begon als een missie om tien kilo te verliezen, begon al snel een obsessie te worden met de eerlijkheid van mijn eten. Aangezien ik alleen groentes, kokosolie en mager vlees at, gingen die tien kilo er snel af. Al snel begonnen mensen die ik jaren niet gesproken had me complimenten te geven over hoe goed ik eruit zag. Die complimenten waren verslavend, ze gaven me bevestiging. Niet veel later begon ik excuusjes te verzinnen voor waarom ik niet mee ging naar een Chinees restaurant of een biertje wilde drinken.

"Doe niet zo gek," zei mijn huisgenoot. "Neem gewoon een wontonsoep, daar is niks mis mee." Wat ze niet snapte was dat wontons een jasje van tarwe hadden, en dat was voor mij de duivel. Bovendien had ik veel meer zin om laat op te blijven en te lezen over de voor- en nadelen van verschillende soorten notenboter. Uiteindelijk raakte ik uitgeput door mijn eigen 'gestoordheid', en ik kreeg een angstaanval in een groentewinkel. Niet lang daarna ging ik in therapie. Dit had het begin van mijn herstel moeten zijn, maar in plaats daarvan zei mijn therapeut dat ik OCD (obsessieve-compulsieve stoornis) had. En dus ging ik verder met mijn gestoorde dieet, kreeg ik weer complimentjes en angstaanvallen in de groentewinkel.

Dit is een kant van orthorexia die dringend aandacht nodig heeft: we geven mensen met een eetstoornis complimentjes zonder dat we het doorhebben. Het is overduidelijk dat de manier waarop we over eten praten moet veranderen. We moeten niet vergeten dat de term anorexia al 80 jaar voorkwam voordat het officieel werd erkend. We kunnen een eetstoornis niet negeren omdat we weigeren te begrijpen wat het precies is of veroorzaakt.

Mensen met orthorexia zijn niet gek en met gezond eten is niets mis. Maar het gaat om het punt waarop het verlangen om gezond te eten iemands leven volledig overneemt. Zoals Jordan Younger schrijft, kan orthorexia ontstaan als iemand denkt dat een bepaald dieet hét antwoord is. "Het doet me zoveel pijn om te zien dat prachtige, gemotiveerde, slimme jonge vrouwen worden opgeslokt door een extreem dieet. En dat allemaal omdat het wordt aangeprezen als 'de gezondste manier van leven'," schrijft ze."Als producten claimen de gezondste of enigste manier om te leven te zijn, dan weet je dat je een probleem gevonden hebt."

-

Vrouwen praten misschien veel, maar we horen ze te weinig. Daarom is Broadly Nederland er. Like onze pagina.