De bizarre niche van mensen die zich bewust laten infecteren met hiv

In onze documentaire PrEP: De nieuwe seksuele revolutie? onderzoeken we wat het middel PrEP kan betekenen voor de gaycommunity en voor de wereld, aangezien deze pil misschien wel het einde van de hiv-epidemie kan inluiden. Eindelijk condoomloze seks kunnen hebben zonder risico op hiv, zal voor veel mensen als een droom klinken. Er bestaat echter een bizarre niche binnen de homogemeenschap en ook daarbuiten, van mensen die zich helemaal niet per se willen beschermen tegen hiv, of het zelfs bewust verspreiden of oplopen.

Het is belangrijk om te benadrukken dat deze groep bijzonder klein is. Toch wilde ik er dieper induiken, en onderzoeken waarom er in godsnaam mensen zijn die niet hun uiterste best doen om een hiv-besmetting te voorkomen.

Vaak worden verhalen over opzettelijke hiv-infecties afgedaan als broodje-aapverhalen. Daar kwam met de Groninger hiv-zaak – waarbij drie hiv-positieve mannen vanaf eind 2005 seksfeestjes organiseerden, waar ze slachtoffers met ghb drogeerden en bewust infecteerden – verandering in. Ze deden dat voor hun eigen doeleinden; ze wilden een seksclubje oprichten voor hiv-positieve mannen, zodat de weg naar vrije seks open was.

In dit geval ging het dus om besmetting waarbij slachtoffers er op geen enkele manier mee instemden. Maar het kan ook zijn dat dat wel het geval is. Dit fenomeen wordt bugchasing genoemd. Bij bugchasing wordt er een verschil gemaakt tussen de partij die de ander met hiv wil infecteren (de gift giver) en de partij die geïnfecteerd wil worden (de bug chaser).

De setting waarin dit gebeurt verschilt. In mei trokken dokters in Barcelona aan de bel, omdat ze een stijging zagen van 'seksroulettefeesten' – waarbij één persoon in het geheim hiv-positief is, en het verboden is om een condoom te dragen.

In mijn zoektocht naar mensen die uit eigen ervaring over het fenomeen konden vertellen, kwam ik als eerste uit bij Alexandra (25) uit Berlijn, die drie jaar geleden hiv opliep. Ze vertelde dat ze meerdere malen in de club verzoekjes heeft gekregen van heterojongens om hen te infecteren. Soms was dat vanuit een vreemd soort romantisch motief, omdat die jongens het zagen als een middel om hen voor altijd bij elkaar te houden. "Ze zien het als een soort offer, dat ze moeten brengen om met mij samen te kunnen zijn. Onzin natuurlijk."

Alexandra weigerde dit soort verzoeken en slikte bovendien dagelijks haar medicijnen, waardoor ze in principe niemand kon infecteren. "Vorig jaar hebben zeker tien mensen me dit tijdens het uitgaan – op seks- en technofeestjes – weleens gevraagd, wanneer ik ze vertelde dat ik positief was. Ik vind dat zeer onverantwoordelijk, zo bannen we hiv nooit uit. Vaak speelt drugs ook een rol, maar ik maak geen misbruik van mensen die high zijn en de consequenties niet kunnen overzien," vertelde ze me.

Ze kende een jongen, Manuel*, die aan bugchasing deed en na aandringen bracht ze me met hem in contact. Hij vertelde me dat hij aan barebacking – neuken zonder condoom – doet voor de kick. "De spanning is extremer wanneer je seks hebt met iemand die hiv-positief is. Het is elke keer alsof ik het vliegtuig neem: je weet nooit zeker of je veilig op je bestemming landt, ook al is het de veiligste manier van transport. De spanning tijdens het vliegen is vergelijkbaar met de spanning tijdens seks met personen die hiv-positief zijn, want eigenlijk kunnen ze het door hiv-remmers amper overdragen en worden ze vaker gecontroleerd dan mensen die hun hiv-status niet kennen," vertelde hij.

Ik wilde ook experts spreken, die me meer konden vertellen over dit bizarre fenomeen. Dat bleek gecompliceerder dan verwacht, want de meeste psychologen en sociologen wilden hier liever niet mee geassocieerd worden. Een seksuoloog die ik sprak vond het absurd seksueel gedrag, waar verder niet veel over te vertellen was. Een andere homopsycholoog vertelde me dat dit gedrag voortkomt uit het feit dat we het simpelweg te goed hebben, en adviseerde me vooral ergens anders mee bezig te houden. Ook de meeste instanties die zich met hiv bezighouden wuifden mijn vraag weg, voornamelijk omdat ze stigmatisering van hiv-positieve mensen of homoseksuelen niet in de hand wilden werken.

Uiteindelijk vond ik Marcel Holtslag, een homopsycholoog, die bereid was zijn visie op dit fenomeen te geven. Zelf had hij in de praktijk nooit met bugchasing te maken gehad, maar hij had wel wat veldonderzoek gedaan op homochats. "Ik heb weleens van mensen in de homogemeenschap vernomen dat ze zo bang zijn om hiv te krijgen, dat ze opgelucht zouden zijn als ze erachter zouden komen dat ze positief waren – alsof het dan een zorg minder zou zijn," zei hij. Volgens hem speelt dit bijvoorbeeld soms een rol bij koppels waarvan de één positief is en de ander niet.

Tijdens de aidsepidemie waren er volgens Marcel homo's die bewust hiv opliepen om er als het ware bij te horen. "De homogemeenschap was toen, meer nog dan nu, heel belangrijk voor een individu, omdat het in de samenleving minder geaccepteerd was om homo te zijn," vertelde hij. Daarom is het volgens Marcel ook logisch dat de drie mannen van de Groninger hiv-zaak juist daar [waar homoseksualiteit over het algemeen toch minder geaccepteerd is dan in Amsterdam] dit soort gedrag vertoonden, omdat ze waarschijnlijk een geïsoleerd leven leidden, als hiv-positieve, homoseksuele mannen.

Ook Alexandra had het idee dat sommige jongens in Berlijn het deden om bij een bepaalde groep te horen. Een hedonistische leefstijl is volgens haar een beetje de mode; sommigen proberen op die manier aansluiting te vinden bij een groep.

Het meest tragische argument om je bewust te laten infecteren kreeg ik van Marcel te horen. Hij vertelde dat het bewust oplopen van hiv tijdens de aidsepidemie een vorm van zelfmoord kon zijn, omdat mensen soms het verlies van hun vriendenkring niet konden verdragen. "Dat soort gedrag zie je vaker bij stammen – dat wanneer er mensen sterven, anderen in de stam ook voor de dood verkiezen," legde hij uit.

Kai Jonas – die onderzoek doet naar de LGBT-scene – benadrukte nog eens dat cijfers erop wijzen dat het een marginaal ding is, en dat er een onderzoek is gedaan naar bugchasing, waaruit blijkt dat een extreem klein gedeelte van de personen daadwerkelijk overgaat op het in de praktijk brengen van wat vaak een fantasie blijft. "Dat er mensen aangesproken worden kan ik niet ontkennen, maar mensen hebben vaak extremere fantasieën op internet. "Zo kom je verhaallijnen met bugchasing of giftgiving tegen in (zelfgemaakte) porno."

Kai vindt het echter niet wenselijk dat hiv gefetisjeerd wordt. "Je kunt uit verschillende dingen seksuele spanning halen, maar als hiv gefetisjeerd wordt, dan stigmatiseer je een aandoening, en dat is niet iets wat we moeten willen," vindt hij.

Zelf wil ik er liever geen oordeel over vellen, maar fascinerend is het in elk geval wel. Ik had tot voor kort niet het idee dat dit echt iets was, maar blijkbaar zijn de verhalen van mensen die zich bewust laten infecteren met hiv, of anderen met het virus besmetten, niet allemaal broodjes aap.