Vijf redenen waarom het goed is om chagrijnig te zijn

Homo Sapiens is een humeurige diersoort. Alhoewel verdriet en een slecht humeur altijd onderdeel zijn geweest van de menselijke ervaring, leven we in een tijd waarin deze gevoelens worden genegeerd en miskend. In onze cultuur worden normale menselijke emoties, zoals een periode van verdriet, vaak behandeld als stoornis. Manipulatieve adverteerders, marketeers en zelfhulpindustrieën claimen dat we recht hebben op geluk. Maar een slecht humeur is een essentieel onderdeel van een normaal spectrum aan stemmingen – en een gevoel dat we regelmatig ervaren. Ondanks de bijna universele ‘gelukscultus’ en onze ongekende materiële welvaart zijn geluk en voldoening in de Westerse samenleving al tientallen jaren niet toegenomen.

Het is tijd om het nut van een slecht humeur te herwaarderen. We moeten erkennen dat het normaal is en zelfs een zinvol deel van mens-zijn. Dat het ons helpt met de vele dagelijkse situaties en uitdagingen. Korte perioden van verdriet of humeurigheid (milde neerslachtigheid) werden in eerdere perioden in de geschiedenis altijd geaccepteerd als een normaal onderdeel van het dagelijks leven. Veel van de grootste prestaties van de menselijke ziel hebben te maken met het oproepen, oefenen of cultiveren van negatieve gevoelens. Griekse tragedies behandelden het onontkoombare ongeluk van menselijk leven en trainden hierdoor het publiek om dit te accepteren of ermee om te gaan. De tragedies van Shakespeare zijn klassiekers rond ditzelfde thema. De werken van vele grootheden – de muziek van Beethoven en Chopin of de teksten van Chekhov en Ibsen – onderzoeken het landschap van verdriet, een thema dat lang als waardevol en leerzaam werd beschouwd. Ook filosofen uit de oudheid geloofden dat het accepteren van een slecht humeur essentieel was om een volwaardig leven te kunnen leiden. Zelfs de hedonistische filosoof Epicurus erkende dat doordachte besluiten, terughoudendheid, zelfbeheersing en het accepteren van onvermijdelijke tegenslagen onderdeel zijn van een goed leven. De Stoïcijnen benadrukten dat het belangrijk was om beproevingen als verlies, verdriet en onrecht te leren anticiperen en accepteren. Psychologen die onderzoek doen naar hoe onze gevoelens en gedrag zich ontwikkelen houden vol dat al onze stemmingen en emoties een nuttige rol hebben: ze brengen gebeurtenissen onder de aandacht waar we op moeten reageren. Sterker nog, het scala aan menselijke emoties kent veel meer negatieve dan positieve gevoelens. Negatieve emoties als angst, woede, schaamte en walging helpen ons om bedreigingen te herkennen en doorstaan. Maar wat is het nut van een van de meest veelvoorkomende negatieve emoties die psychologen dagelijks behandelen, neerslachtigheid? Intens en onophoudend verdriet, zoals depressie, is natuurlijk een serieuze en verlammende aandoening. Maar milde en tijdelijke neerslachtigheid dient misschien een belangrijk en zinvol doel – het helpt je aanpassen. Het helpt je omgaan met dagelijkse uitdagingen en lastige situaties. Deze stemming dient ook als sociaal signaal. Het laat zien dat je je terugtrekt uit een concurrentiepositie en het biedt een beschermlaagje. Als we er verdrietig uitzien, kunnen anderen zich zorgen maken en zijn ze wellicht bereid [hulp te bieden. ](http://psycnet.apa.org/record/2001-17461-004)Sommige negatieve emoties, zoals melancholie of nostalgie, kunnen zelfs prettig zijn en bieden zinvolle informatie om je door toekomstige plannen te gidsen. Verdriet kan ook empathie, medeleven, samenhorigheidsgevoel en morele en esthetische gevoeligheid versterken. Het kan iemand aanzetten tot artistieke creativiteit. Onlangs onderzochten we in een serie wetenschappelijke experimenten wat de voordelen zijn van medium-slechte stemmingen. Daaruit bleek dat ze vaak fungeren als automatische, onbewuste alarmsignalen, die ervoor zorgen dat je aandachtiger en gedetailleerder nadenkt. Een slecht humeur helpt ons aandachtiger en geconcentreerder te zijn in moeilijke omstandigheden. Daartegenover staat dat een goed humeur (zoals vrolijk zijn) een signaal afgeeft dat je in een bekende en veilige situatie bent – hierdoor switchen je hersenen over naar een minder gedetailleerd en minder aandachtig verwerkingsproces. Er is nu steeds meer bewijs dat negatieve stemmingen, zoals neerslachtigheid, psychologische voordelen beiden. In ons onderzoek beïnvloedden we de stemming van proefpersonen (door ze bijvoorbeeld een blije of verdrietige film te tonen) en keken dan welke gevolgen dit had in het uitvoeren van bepaalde cognitieve en gedragstesten. Verdrietig zijn of een slecht humeur hebben resulteert in de volgende voordelen: Beter geheugen: Uit één studie bleek dat een slecht humeur (veroorzaakt door slecht weer) ervoor zorgde dat mensen zich meer herinnerden van een winkel waar ze net uit waren gekomen. Een slecht humeur kan ook een positief effect hebben op ooggetuigenverklaringen, omdat het zorgt dat je minder afgeleid bent door irrelevante, misleidende of onjuiste informatie. Betere afwegingen: Een medium-slecht humeur zorgt ervoor dat je minder bevooroordeeld bent over andere mensen. Bijvoorbeeld: rechters die een beetje verdrietig waren, maakten betere en meer betrouwbare inschatting van anderen, omdat ze effectiever waren in details verwerken. We zien ook dat een slecht humeur mensen minder goedgelovig maakt, en sceptischer over geruchten. Het verbetert zelfs het vermogen om fraude of misleiding te herkennen. Ook zijn mensen met een slecht humeur minder geneigd tot stereotyperen. Motivatie: Andere experimenten wezen uit dat als je blije en verdrietige mensen vraagt om een ingewikkelde geestelijke taak uit te voeren, mensen met een slecht humeur harder en langer hun best deden. Ze bleven het langer proberen, trachtten meer vragen te beantwoorden en gaven meer goede antwoorden. Betere communicatie: Aandachtiger en gedetailleerder denken kan iemand ook beter maken in communiceren. We kwamen erachter dat verdrietige mensen overtuigende argumenten effectiever gebruiken, dubbelzinnigheden beter kunnen duiden en beter communiceren in een gesprek. Rechtvaardiger: Experimenten hebben aangetoond dat een medium-slecht humeur ervoor zorgt dat mensen meer aandacht hebben voor sociale verwachtingen en normen, dat ze minder egoïstisch zijn en rechtvaardiger over anderen. Door geluk op te hemelen en de voordelen van verdriet te ontkennen stellen we een onhaalbaar doel voor onszelf. We stellen onszelf hierdoor ook vaker teleur – sommigen zeggen zelfs dat het depressie veroorzaakt. Het wordt steeds meer erkend dat een goede stemming weliswaar wat voordelen heeft, maar zeker niet continu wenselijk is. Door verdriet of een slecht humeur kunnen we ons concentreren op onze omgeving. Hierdoor zijn we beter in staat om goed te reageren op meer veeleisende situaties. Deze conclusies suggereren dat de onophoudelijke jacht op een goed humeur ons juist minder gelukkig maakt. Het is tijd voor een meer gebalanceerde evaluatie van de kosten en baten van goede en slechte stemmingen. Joseph Paul Forgas is hoogleraar psychologie aan de Universiteit van New South Wales in Australië.