We vroegen drie trans jongeren hoe ze met angst en depressie leerden omgaan

Voor trans jongeren kunnen alledaagse dingen als naar de wc gaan of tinderen een stuk ingewikkelder zijn dan voor cisgender jongeren. Uit een veelomvattend onderzoek uit 2018 van het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP) blijkt dat trans jongeren meer worden gepest en vaker te maken krijgen met negatieve reacties, discriminatie, en stigmatisering. En hoewel het bewustzijn rondom transgender personen groeit, is hulp voor mensen die transgenderzorg nodig hebben volgens lhbt-belangenorganisaties “verder weg dan ooit.” Volgens cijfers van het SCP heeft 21 procent van de transgender personen in Nederland zelfs een zelfmoordpoging gedaan.

Ik sprak drie transgender jongeren over de invloed van hun trans-zijn op hun mentale gezondheid, en hoe zij omgaan met angstgevoelens en depressie.

Djennifer Verse (24)

Tonic: Hoi, Djennifer. Heb jij weleens stress ervaren door je genderidentiteit?
Djennifer: Voordat ik op mijn 21e in transitie ging leefde ik een stressvol dubbelleven. Ik probeerde namelijk als jongen te leven en forceerde een mannelijke identiteit die niet bij me paste. Ik kropte mijn transgendergevoelens op en piekerde veel. Ik keek altijd enorm uit naar m’n achttiende, omdat ik dan plastische chirurgie kon ondergaan en mijn lichaam zou kunnen veranderen naar iets wat ik wel mooi vond – ik snapte destijds nog niet wat genderdysforie was.

En toen je achttien werd?
Toen begreep ik eindelijk wat genderdysforie was, maar durfde ik helemaal niet meer uit de kast te komen. Ik belandde in een depressie. Mijn geheimzinnigheid zorgde voor veel spanning thuis. Op een gegeven moment kwam ik wel openlijk uit de kast, met als gevolg dat ik werd gepest. Dat zorgde bij mij voor een minderwaardigheidscomplex. Ik ging om met een groepje jongens waar ik altijd mee ging skaten, maar zij behandelden me na mijn coming-out niet meer als hun coole skatevriend, maar als een gek waar ze niks meer mee te maken wilden hebben. Hierdoor heb ik me erg eenzaam gevoeld en later ontwikkelde ik een paniek- en angststoornis. Dat klinkt heftig.
Ja, dat was het ook. Het heeft mijn moraal destijds gebroken en ik ben pas drie jaar later, toen ik mentaal iets stabieler was, in transitie gegaan. Ik kwam in deze periode nog steeds amper buiten en ging alleen nog maar het huis uit voor mijn afspraken bij het VUmc.

En nu?
Mijn angstgevoelens komen soms nog op wanneer mensen me misgenderen en niet als vrouw behandelen, want ik voel me dan niet serieus genomen. Bij onbekende mensen voel ik me soms nog steeds onzeker over mijn mannelijke kenmerken zoals mijn adamsappel of stem. Ik ben bang dat mensen me bijvoorbeeld vragen of ik voorheen een jongen ben geweest, daar wil ik niet mee geconfronteerd worden. Hoe gingen hulpverleners met je om?
Ik had soms het gevoel dat ik mijn stem moest verheffen om serieus genomen te worden. Zo vertelden begeleiders van een woongroep waar ik vijf jaar geleden woonde me soms dat mijn genderdysforie een fase kon zijn – dat is niet fijn. Ze bleven me bijvoorbeeld bij m’n oude naam noemen, terwijl ik al een aantal keer duidelijk had gemaakt dat ik als meisje door het leven ging en een nieuwe naam had. Als ik nu diezelfde begeleiders van m’n woongroep tegenkom, spreken ze me nog stug met ‘jongeman’ aan, terwijl ik tegenwoordig zelfs een decolleté heb.

Hoe ga je met je angsten om?
Ik werk nu in een jongerencentrum en volg een cursus om transgender jongeren te helpen en hoop zo mijn negatieve ervaringen in iets positiefs om te kunnen zetten.

Joey Manubulu (30)

Tonic: Ben je altijd open geweest over je genderidentiteit?
Joey Manubulu: Van kinds af aan heb ik het gevoel gehad dat ik mijn genderdysforie moest onderdrukken en dat heeft mij mentaal erg beschadigd.

Op welke manier?
Elke keer als ik voor de spiegel stond voelde het alsof ik naar een spook aan het kijken was, naar een lichaam dat niet van mij was. Op een gegeven moment werd ik hier angstig door, vooral omdat ik niet wist hoe ik er mee om moest gaan en geen uitweg zag. Ik belandde ik in een depressie met suïcidale gevoelens tot gevolg. Ik bleef piekeren over hoe mijn leven er uit ging zien en of ik wel gelukkig zou worden als ik in transitie zou gaan. Een van de grootste angsten die ik had was dat ik niet meer zou kunnen zingen, omdat mijn stem door de transitie zou veranderen. Zingen is sinds kinds af aan mijn passie en ik wilde dat absoluut niet verliezen.

Welke stappen heb je uiteindelijk gezet?
Ik realiseerde me na een lange tijd van onderdrukking dat ik begeleiding nodig had en zocht daarom professionele hulp. Toen ik de eerste stap zette en een verwijsbrief naar professionele hulp ging halen, voelde ik mij totaal niet serieus genomen door mijn huisarts. De huisarts vroeg me of mijn ouders hier wel van wisten en deed net alsof ik gek was, dat was echt niet fijn omdat ik eindelijk de eerste praktische stap had gezet om in transitie te willen gaan. De huisarts was erg onvriendelijk en ik voelde me veroordeeld. Hierna volgde een heel bureaucratisch proces bij het VUmc en werd mijn verwijzing niet goed verwerkt, waardoor alles nog langer duurde. Ik besloot daarom om naar Stepwork [een GGZ-gecoördineerde genderpoli] in Rotterdam te gaan. Hoe ging je met je angstgevoelens om?
Ik wist niet goed hoe ik moest omgaan met de paniekaanvallen die ik voor het eerst in mijn leven kreeg. Via sociale media vond ik contact met lotgenoten die ik vragen kon stellen en ik keek naar YouTube-vlogs van andere trans mannen. Op een gegeven moment zocht ik ook ondersteuning bij TransSupport Humanitas en door individuele en groepsgesprekken kon ik mijn angstgevoelens een plek geven. Door middel van individuele gesprekken met een psycholoog ben ik mijn genderdysforie en de gerelateerde klachten gaan begrijpen, en heb ik mijn verleden een plek kunnen geven. Hierdoor sta ik vandaag met beide benen op de grond en ben ik optimistischer over de toekomst. Na een therapiesessie loop ik tegenwoordig de deur uit met een gevoel van bevestiging dat ik goed bezig ben en goed voor mijzelf zorg. Dat de keuzes die ik heb gemaakt voor mijzelf om gelukkig te zijn goed waren, en dat ik er mag zijn. Vind je het nu makkelijker om bijvoorbeeld naar buiten te gaan, in het openbaar te zijn?
Gek genoeg is de stress op openbare plekken verminderd sinds ik als (trans) man door het leven ga. Ik kan nu gelukkig in principe zonder problemen het mannentoilet inlopen zonder dat iemand daar van opkijkt. Voorheen, toen ik nog als lesbische vrouw leefde, had ik meer last van discriminatie en intimidatie van mannen, die mij bijvoorbeeld uitscholden als ik met mijn vriendin hand in hand over straat ging. Gaat het beter nu je in transitie bent?
Ja. Ik dacht dat mijn mentale problemen minder zouden worden wanneer ik in transitie zou gaan, omdat ik dan eindelijk op zoek kon gaan naar wie ik écht was in plaats van het te onderdrukken. Dat bleek te kloppen; sinds ik met mijn transitie ben begonnen zit ik minder met mezelf in de knoop dan voorheen. Natuurlijk is niet alles koek en ei, maar het gaat wel beter – al zorgen de bureaucratie en lange wachttijden in de zorg helaas nog wel voor stress.

De psychologische zorg en ondersteuning die ik heb gehad hebben mij zeker geholpen, vooral omdat ik er zelf ook voor open stond – want uiteindelijk heeft niemand een wonderpil, je moet er zelf hard voor werken. Je eigen geluk heb je zelf in de hand. Het was een innerlijke strijd die ik aan het voeren was en ik ben blij dat ik er zo hard voor heb gevochten; als ik nu voor de spiegel sta, zie ik een glimlach die ik nooit eerder heb gezien en dat voelt geweldig.

Dave Vriezen (19) uit Zelhem

Tonic: Je belandde op jonge leeftijd in een depressie, had dit te maken met je genderidentiteit?
Dave: Ik weet bijna 100 procent zeker dat ik niet in een depressie was beland als ik cisgender was geweest in plaats van transgender. Ik ben een hele tijd namelijk in de war geweest en heb het gevoel gehad dat ik in mijn eentje een zware keuze moest maken; dat was enorm stressvol en eenzaam. Ik dacht constant aan mijn genderdysfore gevoelens als ik alleen in bed lag en durfde mijn omgeving er niet bij te betrekken. Later ontwikkelde ik ook een angststoornis, omdat mijn lichaam steeds vrouwelijker werd. Ik ging hierdoor slecht eten, want ik wilde namelijk geen vrouwelijke rondingen ontwikkelen en probeerde mijn gewicht daarom laag te houden.

Roept het trans-zijn op dit moment nog angstgevoelens bij je op?
Ik vind het gecompliceerd om romantische relaties aan te gaan, omdat ik niet weet of iemand mij uiteindelijk gaat accepteren. Ik ben bang om afgewezen te worden omdat ik transgender ben. Ik ben namelijk al een aantal keren geblokkeerd door mensen waarmee ik aan het daten was nadat ik het eerlijk vertelde. Dat is heel pijnlijk. Ik voel me soms ook niet echt begrepen. Hulpverleners zeggen dat ze je begrijpen, maar ik denk dat cis-personen zich uiteindelijk niet écht in trans personen kunnen inleven. Hoe voel je je op straat of in het openbaar?
Ik ben vroeger erg gepest en voel me daardoor nog steeds onzeker als ik een openbare ruimte instap. Ik heb het geluk dat ik door de meesten gewoon als jongen wordt gezien en bijvoorbeeld normaal naar de mannen wc kan. Ik ben vroeger weleens aangesproken toen ik naar het toilet ging en de angst dat het nog een keer gebeurt spookt soms nog wel door mijn hoofd. In de sportschool weet ik soms ook niet waar ik me moet omkleden, ik ben bang dat ik bekenden tegenkom die me ergens op gaan aanspreken.

Hoe probeer je met al deze angsten om te gaan?
Ik probeer te leven als een normale jongen en probeer er, hoe moeilijk ook, niet al te veel mee bezig zijn. Toen ik last kreeg van paniekaanvallen en een depressie heb ik een psycholoog opgezocht. Daar leerde ik dat mijn genderdysforie de oorzaak was van mijn klachten en hoe ik hier het beste mee om kan gaan. Het heeft me enorm geholpen, omdat ik voorheen niet begreep waarom ik me zo slecht voelde. Ik slik nu antidepressiva tegen het piekeren over dingen die ik momenteel niet op kan lossen zoals de lange wachttijden om met mijn transitie te beginnen. Ik ken hier, in de Achterhoek, helaas geen andere transjongeren dus dat is soms wel heel eenzaam. Ik kijk uit naar mijn transitie en probeer zoveel mogelijk aan mezelf te werken en positief te blijven.

Volg ons op Facebook voor meer gezondheidsverhalen en advies voor onvolmaakte mensen.