Dit is het slechtste moment om met goede voornemens te beginnen

Afvallen, meer sporten, minder alcohol drinken, rustig worden in je hoofd: veel voornemens waar we elk nieuwe jaar vol goede moed mee willen beginnen, draaien om onze gezondheid. Slechts 1 op de 5 mensen hield het afgelopen jaar zijn goede voornemens ook daadwerkelijk helemaal vol, blijkt uit jaarlijks onderzoek van ING onder 1000 Nederlanders.

Volgend jaar proberen we het gewoon weer. Maar liefst 87 procent van de jongeren hebben volgens het onderzoek één of meerdere goede voornemens. Meer sporten of bewegen, minder druk maken en afvallen staan opnieuw in de top 3 meest gemaakte voornemens voor het nieuwe jaar. Maar bewaar die kortingscode voor de FEBO, zet die fles wijn koud en wacht nog even met investeren in een nieuw abonnement op de sportschool. Of denk je dat jij tot de diehards hoort die zich over twee maanden na een lange werkdag door weer en wind op een banaan en een eiwitshake naar de CrossFit ploetert?

Waarschijnlijk niet. En dat ligt niet aan jou.

"Mensen die per 1 januari iets aan hun leven willen veranderen met een goed voornemen, hebben waarschijnlijk een minder grote kans van slagen", zegt José Kerstholt, hoogleraar Besliskunde aan Universiteit Twente. "In deze periode ben je heel erg hoopvol. Je denkt dat het in het nieuwe jaar anders wordt. Maar dat is een soort valse hoop. Veel mensen zijn te optimistisch op het moment dat ze een goed voornemen maken. Dat heeft er ook mee te maken dat je niet in je dagelijkse realiteit leeft. Je hebt vakantie, bent uitgerust. Daardoor kun je minder goed overzien hoe het is om je voornemen vol te houden tijdens een doorsnee werkweek na de feestdagen."

Er zijn twee manieren waarop we beslissingen nemen, legt Kerstholt uit. "Je kan weloverwogen beslissen: ik wil meer gaan sporten. Dat bedenk je met je analytische systeem." Dat systeem is gericht op het bereiken van een toekomstige situatie: een betere conditie of een strakkere kont bijvoorbeeld. "Het is een lange termijn doel en de effecten daarvan zijn vaak ook pas op langere termijn zichtbaar", zegt Kerstholt.

Op korte termijn heb je vaak andere doelen: zo lang mogelijk van je warme bed genieten 's ochtends of snel een pizza eten na een dag hard werken. Beslissingen neem je dan niet vanuit dat analytische systeem, maar vanuit je intuïtieve systeem, zegt Kerstholt. Dat bepaalt je gewoontegedrag en is sterk gebaseerd op emoties en gevoel.

Vanuit je analytisch denken is het moeilijk om je voor te stellen wat je precies voelt op een moment dat je jezelf in je sportkleren moet hijsen op een willekeurige avond in maart. "Maar als je die bewuste dag druk bent op je werk, sla je sporten misschien liever over. Dan verval je in je gewoontegedrag."

Dat is ook volstrekt logisch. "Je bewustzijn wordt voortdurend gebombardeerd met prikkels en signalen uit dat intuïtieve systeem. Je reageert automatisch. Als je dat wil veranderen, moet je dat automatisme de hele tijd onderdrukken. Het is heel moeilijk om ingesleten patronen te veranderen en nieuw gedrag aan te leren. Dat kost heel veel mentale energie." Sowieso kost het volhouden van langere termijn doelen waarvan je niet direct resultaat ziet veel energie, terwijl gewoontegedrag natuurlijk weinig energie kost.

Als je moe bent of het druk hebt, kan je het dus simpelweg niet altijd opbrengen om je nog even toegewijd met je goede voornemen bezig het houden. "Daar heb je een heel grote wilskracht voor nodig. En om die wilskracht te hebben, moet je ook een grote intrinsieke motivatie hebben om je voornemen vol te houden", zegt Kerstholt.

Je kan je afvragen hoe groot je motivatie is als je wacht met je goede voornemen tot 1 januari en je tot die tijd nog lekker van god los gaat. Dat is een soort uitstelgedrag. "Dan is het wel twijfelachtig of je je gedrag echt wil veranderen, en dus of je je voornemen lang gaat volhouden", zegt ook de hoogleraar.

Dit betekent niet dat het slecht is om eind december en begin januari eens even te reflecteren op wat er misschien anders kan in je leven. Kerstholt vindt het juist positief dat mensen daar een moment voor kiezen. Het betekent ook niet dat je bij voorbaat moet accepteren dat je toch wel ten onder gaat aan je eigen levensstijl. Goede voornemens zijn niet slecht.

Maar denk eerst wat langer na over wat je echt wilt veranderen aan jezelf of aan je leven. Bedenk goed waarom je dat wilt, dus wat je motivatie is. Is die motivatie groot genoeg? En denk ook na over wat er achter je huidige gedrag ligt. Als je overweegt minder drugs te gebruiken, scheelt het nogal of je drugs gebruikt voor de gezelligheid of omdat je denkt dat je andere problemen dan beter de baas bent. (In welk geval professionele hulp aan te raden is.)

Begin vervolgens met een klein doel en maak dat zo concreet mogelijk. Wil je echt dolgraag af van die zachte bierrolletjes, drink dan eerst geen alcohol meer op maandag bijvoorbeeld. Later zijn dan misschien ook de dinsdagen aan de beurt. Voor een klein doel heb je minder wilskracht nodig. "Je houdt het dan makkelijker vol en dat is weer een motivatie om ermee door te gaan", zegt Kerstholt.

Wat helpt tijdens dit proces is vragen aan jezelf stellen. Kerstholt: "Zeg dus niet: 'ik ga sporten'. Maar stel jezelf de vraag: 'ga ik meer sporten?' Dan ga je in dialoog met jezelf en ga je argumenten voor en tegen afwegen. Dan kan je een veel realistischer inschatting maken of je het ook echt wilt en of je het gaat volhouden. Dan gebruik je dat intuïtieve systeem om je voornemen vorm te geven."

Tot slot is het makkelijker om je gedrag te veranderen als je daar ook ruimte voor hebt in je leven Dus als je bijvoorbeeld aan een nieuwe studie begint en sowieso een nieuwe routine opbouwt. Heb je niet zo'n vooruitzicht, begin dan op een moment dat je in ieder geval je dagelijkse realiteit weer echt onder ogen ziet.

Besluit dus niet als je labiel bent van de champagne en het emotionele geklef van je vrienden om vijf over twaalf dat je vanaf nu supergezond gaat leven – na die keiharde kater dan die je enkel overleeft op oude oliebollen en pijnstillers. Wacht even totdat je er weer een doorsnee week op hebt zitten en je in je oude routine zit.