Eminem is officieel een boomer geworden

Toen het derde album van Eminem in 2000 uitkwam – The Marshall Mathers LP – leidde dat tot veel vreugde onder jongens die nog net niet in de puberteit zaten, en hun tijd vooral doorbrachten door met hun oudere zus te bekvechten. Zelf weet ik nog goed hoe mijn klasgenoten op het schoolplein op de bankjes sprongen en “So you can suck my dick if you don't like / My shit” begonnen te zingen, als eerbetoon aan hun nieuwe held.

Eenmaal wat bekender, ontstond er meer en meer controverse rondom de rapper – vooral vanwege zijn gewelddadige, vrouwonvriendelijke en homofobe teksten. Ouders keurden het af, en juist daarom vonden tienerjongers het vet. In de media werd hij ook vol lof ontvangen: de LA Times legde bijvoorbeeld uit dat “Eminem simpelweg zijn creatieve impulsen uit – door alle verboden gedachten op een cd te zetten die horen bij de weg naar volwassenheid en kijken wat er dan gebeurt.” En in Newsweek werd hij geprezen omdat hij “zichzelf net zoveel als mikpunt gebruikte als zijn vijanden. Vanwege de vlijmscherpe teksten die hij over zichzelf rapt, ontloopt hij de kritiek die mainstream rap vaak te verduren krijgt; hij neemt een underdogpositie in, waardoor hij met meer weg kan komen dan anderen.”

Eminem is nog altijd een grote naam – voor zijn laatste album, Music to Be Murdered By, kreeg in maart al binnen twee maanden een gouden plaat in de Verenigde Staten. Maar het is bijna onmogelijk om te overdrijven hoe populair hij was aan het begin van deze eeuw. Hij werd het witte gezicht van een zwarte kunstvorm, in hetzelfde rijtje geschaard als Elvis Presley, speelde min of meer zichzelf in 8 Mile, trad samen met Elton John op bij de Grammy’s en domineerde samen met zijn protegé 50 Cent de muziekkanalen. En social media bestonden nog niet, maar Eminem was een soort steenrijke Twitter-trol avant la lettre, die zijn pijlen richtte op namen als Michael Jackson, Christina Aguilera, Moby en Pee-wee Herman – er zat niet echt samenhang tussen deze mensen, behalve dan dat het publieke figuren waren en dus een vrij makkelijk doelwit.

Nu behoort Marshall Mathers tot hetzelfde establishment dat hijzelf destijds onder zat te pissen. En in een tijd waarin je weinig moeite hoeft te doen om online afgekafferd te worden, is er eigenlijk minder behoefte aan dit soort rap dan ooit. Niemand zal ontkennen dat Eminem een getalenteerde rapper is (of was) – zijn eerste albums waren oprecht heel goed. Het probleem is alleen dat Eminem inmiddels zelf ook volwassen is geworden, maar in de tijd stil lijkt te hebben gestaan. “I don’t make black music / I don’t make white music / I make fight music for high school kids,” rapte hij in 2000 op Who Knew.

De tragedie van Slim Shady is dat hij nog steeds grove nummers maakt voor pubers, maar zelf inmiddels bijna vijftig jaar oud is – en anders dan hijzelf zijn al die pubers volwassen geworden. Ook in zijn laatste album deed hij pogingen om ophef te creëren, in de vorm van verwijzingen naar de aanslag bij het concert van Ariana Grande in 2017, en een nummer vanuit het perspectief van de man die in datzelfde jaar 59 mensen neerschoot in Las Vegas. Hij kreeg er inderdaad best aandacht mee, maar niet omdat ze zo aanstootgevend waren, maar omdat iedereen het gênant vond. Wanneer een man van middelbare leeftijd (die volwassen kinderen heeft) gaat rappen dat hij zijn stiefvader zo haat omdat-ie “zijn pik in mijn moeder heeft gestoken” kun je dat immers niet echt ‘rebels’ meer noemen.

Eminem heeft de populaire cultuur eigenhandig veranderd – of dat in goede of negatieve zin is mag je zelf invullen – maar sinds hij begon met rappen kun je dat al helemaal zeggen over de wereld om ons heen. Veel artiesten hebben gezegd dat ze door hem zijn beïnvloed, onder wie Odd Future, dat er ook zelf wel een handje van had om ouders tot waanzin te drijven. Maar de leden van dit collectief zijn sindsdien doorgegroeid, zowel in persoonlijk als artistiek opzicht, en brengen nu genuanceerde en kwetsbare nummers uit. Eminem daarentegen, begon zijn album Kamikaze in 2018 met een intro van vijfenhalve minuut waarin hij weinig anders deed dan zeiken op de journalistiek, critici, de hele entertainmentindustrie en de grote hoeveelheid rappers die zichzelf ‘Lil’ noemen. Er zat ook een nummer in waarin hij Tyler, the Creator voor ‘faggot’ uitmaakte.

Die houding was nog best te verklaren geweest als Eminem zelf niet zoveel succes zou hebben gehad, maar hij is toch echt een van de best verkopende artiesten aller tijden, die tien keer vanuit het niets bovenaan de albumlijsten binnenkwam. Zijn fans lijken ook het idee te hebben dat hij iets tekortkomt: in de reacties van de (inmiddels offline gehaalde) youtubevideo waarin hij Lose Yourself rapte bij de Oscarnominaties van dit jaar, vieren ze dat hij “eindelijk” erkend wordt door Hollywood en de gevestigde orde – terwijl Lose Yourself 18 jaar geleden het eerste hiphopnummer ooit was dat een Oscar won.

Tegenwoordig lijkt Eminem een beetje de Ricky Gervais van de rap te zijn geworden: rijk, succesvol en toch in de veronderstelling dat hij niet gezien wordt. Hij is de patroonheilige van alle witte mensen die denken dat ze tot een minderheid behoren. In Leaving Heaven vertelt hij hoe hij vroeger gepest werd door wat kinderen, en bestolen van zijn driewieler: “I don’t know if I would call that white privilege / But I get it / How it feels to be judged by pigment”. Het is eigenlijk net alsof je David Brent van The Office hoort praten.

In plaats van dankbaar te zijn voor zijn carrière, is Eminem een rapper geworden die als een boomer zijn gelijk probeert te krijgen. Hij is niet alleen de stem van witte tieners die de hele dag blikjes energydrink leegslurpen en hun moeders haten omdat ze één keer per week broccoli moeten eten, maar ook van leipo’s van middelbare leeftijd die nostalgisch terugdenken aan die goede oude tijd waarin homofobe opmerkingen “nog gewoon konden”.

Eminem is pas 48, dus behoort hij in principe tot generatie X, maar in werkelijkheid voldoet hij aan alle trekjes van een boomer. Hij heeft gigantisch veel succes gehad, maar toch het idee dat hij een verbannen paria is die genegeerd wordt door de nieuwe generatie – de snowflake-millennials, die niet eens om zijn grapjes over verkrachtingen kunnen lachen. Hij klaagt dat niemand hem meer ziet staan, door random dingen uit te kramen en te vragen “IS ER AL IEMAND BELEDIGD?” Maar echt beledigd is niemand – ze gaan gewoon door met hun leven.

Laatst viel Eminem, bij gebrek aan interessante dingen om te zeggen, terug op het laatste redmiddel van inspiratieloze rappers die proberen te bewijzen dat ze nog relevant zijn: gewoon dezelfde dingen rappen als eerst, maar dan heel snel. Hij verbrak het wereldrecord voor snelste rap met Rap God, en verbrak dat record vervolgens ook weer met Godzilla, waarin hij 229 woorden uitsprak in 30 seconden. Niemand lijkt hem te hebben verteld dat daar verder geen haan naar kraait, en zijn relevantie voor de populaire cultuur er vooral uit bestaat dat hij een meme is geworden. 

Wat vindt Eminem dat de wereld hem verschuldigd is? Zit het hem nog steeds dwars dat hij bij de Britse hitlijsten in 2000 zijn meerdere moest erkennen in Bob de Bouwer? En hoe kan een man die zo idioot veel succes heeft gehad zichzelf nog altijd beschouwen als outsider? Waar al die grillen ook vandaan komen, het is tijd dat de real Slim Shady weer even rustig gaat zitten. 

Dit artikel verscheen oorspronkelijk bij VICE UK.

Volg VICE België en VICE Nederland ook op Instagram.