Dik zijn bij de dokter is vaak geen pretje

Gewicht en gezondheid zijn niet helemaal hetzelfde, maar er wordt vaak gedaan alsof dat wel zo is. Onbewust gaan we er vanuit dat een gezonde levensstijl zich automatisch vertaalt in een slank lichaam, en andersom dat overgewicht altijd het gevolg is van keuzes waar een medewerker van het Voedingscentrum afkeurend zijn hoofd bij zou schudden. 

In werkelijkheid is het niet zo simpel – je kunt niet zomaar aan iemands uiterlijk aflezen hoe het met diens gezondheid gesteld is. Ook wordt steeds duidelijker dat afvallen en aankomen allesbehalve een simpele som van calorieën en verbranden is, en dat er eigenlijk geen enkel dieet is dat werkt op de lange termijn.

De ingesleten overtuiging dat gewicht en gezondheid te vereenzelvigen zijn kan nogal negatieve gevolgen hebben, zegt Dikke Vinger, een stichting die “ruimte wil maken voor dikke mensen.” Als ook zorgmedewerkers gewicht en gezondheid als een en hetzelfde zien, kan dat volgens de stichting leiden tot gewichtsdiscriminatie: de klachten van dikke mensen worden minder serieus genomen, en automatisch toegeschreven aan hun gewicht.

Daarom is Dikke Vinger het project Dik bij de Dokter begonnen, waarbij dikke mensen worden opgeroepen om hun slechte ervaringen in de zorg te delen. We spraken Dikke Vinger-activisten Jenny Klijnsmit en Veerle Metten over dit project, over hardnekkige vooroordelen en over de radicale acceptatie van dik-zijn. 

VICE: Hoi! Waarom zijn jullie de actie Dik bij de Dokter gestart?
Klijnsmit: We hebben deze ervaringen zelf gehad, maar horen het ook erg veel van dit soort verhalen van mensen binnen onze gemeenschap, en we zien het voorbijkomen op internet. 

Metten: Dit soort verhalen wordt in Nederland nergens vastgelegd en of gedocumenteerd, dus dat willen wij nu doen. Het is een groot maatschappelijk probleem, het is van belang dat dat bekend wordt. Het kan namelijk tot onmenselijke situaties leiden.

De verhalen lopen uiteen: soms wordt mensen zorg geweigerd omdat ze te dik zijn. Ze kunnen dan bijvoorbeeld geen IVF-behandeling krijgen als ze kinderen willen, of geen top-surgery als ze trans zijn. De zorg wordt als het ware gegijzeld: je mag het pas als je afvalt. Dikke mensen  worden soms niet doorverwezen. En het gaat ook verder dan dat: soms is er ook geen passend materiaal om een dikke patiënt te behandelen. Of het begint al in de wachtkamer, dat er alleen stoelen zijn met krappe leuningen waar je als dik persoon niet comfortabel op kunt zitten.  

Klijnsmit: Dikke mensen krijgen daarbij vaak onnodige adviezen - “loop een uurtje per dag”, wordt me dan geadviseerd, terwijl ik elke dag al meer dan een uur met de hond loop. Maar daar gaan zorgverleners niet vanuit. De aanname is: iemand die dik is, beweegt niet genoeg.

We weten dat het niet kwaad bedoeld is: de dokter ziet het als een plicht om op te merken dat de patiënt dik is, en om ze te motiveren daar iets aan te doen. Maar de patiënt is daar eigenlijk altijd al van op de hoogte en heeft vaak talloze pogingen gedaan om af te vallen.

 Je kunt in onze maatschappij niet onopgemerkt dik zijn. Zulke opmerkingen kunnen zelfs traumatiserend zijn en doen veel meer kwaad dan goed.

Wat hopen jullie met deze oproep voor elkaar te krijgen?
Klijnsmit: We krijgen er veel reacties op. Het is belangrijk om mensen bij dit soort ervaringen te ondersteunen. We willen dikke mensen helpen met een gratis support-pakket, zodat ze voor zichzelf op kunnen komen. Het is zo lastig om iets terug te zeggen tegen iemand die een autoriteitspositie heeft. Die slechte ervaringen kunnen ervoor zorgen dat mensen zorg gaan uitstellen of vermijden.

Metten: Artsen leven ook in de maatschappij, dus het is logisch dat ze niet zonder vooroordelen zijn. Er is uit onderzoek gebleken dat zorgverleners minder tijd besteden aan dikke patiënten, en dat ze de lichamen van dikke patiënten liever niet aanraken. 

Ergens voelt onze oproep wel dubbel, want het is niet leuk om mensen die slechte ervaringen te laten herbeleven. Maar het is wel nodig, helaas. We zijn erg doordrongen van het idee dat het lichaam maakbaar is, dat je zelf in de hand hebt hoe het eruit ziet. De vooroordelen daarover zijn heel erg groot. 

Hoe komt het dat die vooroordelen zo hardnekkig zijn?
Klijnsmit: Dik zijn heeft al heel lang een morele lading, dikke mensen worden eigenlijk altijd al gemarginaliseerd. Niet in alle delen van de wereld, overigens, maar hier wel. Er wordt wel eens verwezen naar de vrouwen die geschilderd werden door Rubens, als bewijs dat er een tijd was waarin dik zijn het ideaal was, maar ook toen was het echt niet sociaal geaccepteerd om dik te zijn. Het wordt geassocieerd met zonde en luiheid, dik zijn wordt gezien als een negatieve karaktereigenschap. 

Het zit in onze cultuur, het leeft bij iedereen. Ook al zijn er geen mensen die je in je gezicht uitschelden omdat je dik bent, je wordt er op andere manieren steeds mee geconfronteerd dat iedereen, dik of dun, bang is om dik te worden. Een collega die een gebakje afslaat “omdat ze te dik wordt”, bijvoorbeeld. Dat merk je ook als je op dieet gaat en aan het jojo’en bent. Op het moment dat je bent afgevallen, hoor je er weer bij. Daarom vinden wij het erg belangrijk om te zeggen dat dik zijn oké is. 

Metten: Precies dezelfde gezondheidsklachten die verbonden worden aan obesitas – bloeddruk, hartklachten – worden ook verbonden aan de effecten van jojo’en, en aan de stress die ontstaat als je constant gestigmatiseerd wordt. Als je je echt druk maakt om de gezondheid van dikke mensen, dan moet je ze dus juist niet lastig vallen met ongevraagd gezondheidsadvies. 

Er is in de media wel meer aandacht voor zelfliefde en de gevaren van diëten. Zien jullie wat dat betreft vooruitgang?
Metten: Het gaat zo ongelooflijk traag. Er wordt weliswaar meer gesproken over body positivity en het idee dat je van jezelf moet houden, maar daarmee zijn we er nog lang niet. Dikke mensen moeten er kunnen zijn, ze hebben het recht te bestaan, ongeacht of ze van zichzelf houden of niet.

Klijnsmit: Bij de dokter helpt dat je ook niet: op het moment dat je niet doorverwezen wordt omdat je dik bent helpt het niet om “Ja maar, ik hou van mezelf!” te roepen. Er is nog geen radicale omslag in het denken. Dikke mensen verdienen respect, ongeacht de reden waarom ze dik zijn, hun leefstijl of gezondheidsstatus.

Dank jullie wel!