Hoe slecht is het om iets te eten dat over de datum is?

Ach, vrienden. Ze zijn net familie, maar dan leuker. Je kunt ze zelf uitkiezen, en ze zullen nooit dingen tegen je zeggen als "het is hier geen hotel". Als je op je bek gaat, zal er altijd een klaarstaan om je op te vangen. En als je een gebroken hart hebt, is er altijd wel iemand bereid om je chocoladeijs en wodka te voeren tot je je beter voelt (of moet kotsen). Maar hoe leuk je vrienden ook zijn, ze doen soms ook heel erg domme dingen. Dingen waar ze wakker van liggen, dingen die ze liever niet met de wereld delen. Dingen die vragen bij ze oproepen die ze maar wat graag beantwoord zouden zien. Gelukkig hebben ze jou om die vragen namens hen te stellen. En gelukkig is er deze column, waarin wij hun beschamende vragen beantwoorden.

Het scenario: De BLT – het broodje waar je vriend al tijden naar smacht – is bijna klaar: Het brood is geroosterd, de bacon knettert in de pan en op het aanrecht liggen verse sla en een tomaat. Hij opent de koelkast om de mayonaisepot te pakken — het levenselixer van deze lunch — maar kijkt de duivel recht in de ogen: de houdbaarheidsdatum is al vier maanden verstreken. Hij opent de deksel en ziet niks bijzonders — geen rare kleuren of smaken. Riskeert hij een mogelijke dood en smeert hij het erop, of stort hij zich op een gortdroog broodje?

De feiten: De houdbaarheidsdatum (die op de verpakking staan als "houdbaar tot", "tenminste houdbaar tot" of "te gebruiken tot [dagen] na openen") hebben niets te maken met voedselveiligheid — het is gewoon een indicatie van hoe vers het voedsel is, zegt Ben Chapman, hoofddocent en voedselveiligheidspecialist aan de universiteit van North Carolina. Na die datum kunnen de structuur, de kleur en de smaak van het voedsel veranderen, maar dat betekent niet dat het onveilig is om te eten. (Het enige voedsel in de VS dat een verplichte "houdbaarheidsdatum" heeft is babyvoeding, en dat komt omdat de voedingsstoffen langzaam afbreken en we willen onze lieve baby's niet laten verhongeren.)

Het ergste dat kan gebeuren: Als het voedsel begint te schimmelen (en je ziet die kleine groene sporen niet voor je aanvalt) is het mogelijk dat de minuscule schimmels je maag overstuur maken, een allergische reactie opwekken of ademhalingsproblemen veroorzaken. En hoewel het zeldzaam is kunnen een paar types schimmel giftige stoffen genaamd mycotoxinen afgeven, die gelinkt zijn aan kanker. (Dus ja, eet geen schimmel — je vriend kan eromheen snijden bij harde kazen, maar brood en bessen zijn veel poreuzer, waardoor het moeilijk is om het te verwijderen, zegt Chapman.) Die enge voedselgerelateerde ziekteverwekkers waar we over horen, zoals E.coli, Listeria en Salmonella, die je niet kunt ruiken of proeven, hebben niks te maken met de houdbaarheidsdatum, maar met de manier waarop het voedsel behandeld wordt — we worden ziek wanneer vlees of een besmet product urenlang buiten de koelkast heeft gelegen, of in een koelkast die warmer is dan 4 graden, waardoor slechte bacteriën kunnen groeien, of wanneer het vocht van ongekookt vlees afgeeft op producten die je rauw eet.

Wat zal er waarschijnlijk gebeuren: Niks, val aan. Je kunt de houdbaarheidsdatum van producten waar het water uit verwijderd is (zoals pasta, ontbijtgranen, crackers, koekjes, of gedroogd fruit en noten) enorm uitrekken. Hetzelfde geldt voor zure producten (producten met conserveringsmiddelen zoals mosterd, ketchup, knoflooksaus en mayo) en dingen die bevroren zijn of in een afgesloten pot of blik zitten. Zure melk en bruine bananen kunnen je kookervaringen naar een heel nieuw niveau tillen.

Wat moet je tegen je vriend zeggen: Voedsel eten dat 'over de datum' is en er prima uitziet is niet alleen oké, het is ook nog goed voor de wereld. Volgens het Voedingscentrum verspillen we in Nederland zo'n 0,8 miljard kilo eten per jaar, dat samen ongeveer 2,5 miljard euro waard is. Het neemt veel ruimte in op vuilstortplaatsen en veroorzaakt een gigantische lading methaan, een gas dat mede verantwoordelijk is voor het broeikaseffect. Als de gedachte aan weken- of maandenoude mayonaise je vriend nog steeds misselijk maakt, vertel hem dan dat hij meer details kan vinden op de Website Kliekipedia van het Voedingscentrum.