Tranen, zorgen en vastberadenheid bij het Oekraïne-protest op de Dam

Gisteren was het grootste protest tegen de oorlog in Oekraïne tot nu toe in Nederland, op onder meer de Dam in Amsterdam en de Grote Markt in Groningen. De Russische invasie van Oekraïne verandert de wereld en maakt extreme gevoelens los. We bezochten het protest op de Dam om met mensen te praten over wat deze oorlog met hen doet.

Xenia (25) (achternaam liever niet genoemd): “Ik ben Russische, en hoewel ik deze oorlog dus niet steun, voel ik me toch deels verantwoordelijk. Het is onze verantwoordelijkheid als Russen om iets te veranderen aan ons leiderschap en het is tegelijkertijd zo moeilijk, omdat de ruimte om die verandering plaats te laten vinden amper aanwezig is door hoe het regime functioneert. Wat dit verder betekent voor mij is een lastige vraag. Ik zie dat een deel van de Russische psyche collectief wordt getraumatiseerd door wat ons land een ander land aandoet. Mijn vrienden voelen schaamte en depressie, en apathie, omdat we geen mogelijkheden zien of voelen voor verandering. Ik voel me ook verdeeld, omdat ik hier veilig sta te demonstreren in Amsterdam, en vrienden van me in St. Petersburg en Moskou over een uur daar gaan protesteren. Ik hoop dat ze veilig blijven. Ik hoop dat we wakker worden met een nieuwe president, maar ik voel er wanhoop over.”

Dennis Urnikas (25) en Shannon Ellisson (29)

Shannon, met zwaar Amerikaans accent: “Ik kom uit New Mexico, maar mijn verloofde is Oekraïens en mijn schoonvader is op dit moment aan het vechten in Kiev. Maar misschien moet je Dennis ook spreken, hij is gestrand in Nederland.”

Dennis: “Ja, klopt. Ik ben op bezoek bij vrienden in Nederland en ik zou vrijdag terugvliegen naar Oekraïne. Maar dat ging dus al niet meer.”

Ik vraag wat de gebeurtenissen voor hem betekenen.

Dennis: “Het is afschuwelijk. Ik voel grote angst voor mijn familie. Mijn grootmoeder verstopt zich iedere nacht in haar kelder. Mijn moeder heeft in het westen van Oekraïne 28 mensen die zijn gevlucht in haar huis opgenomen. Dit is het ergste wat ik ooit heb meegemaakt. Je woont in een fijne stad, je leidt een fijn leven, en dan opeens, om 4 uur ‘s ochtends, vallen er bommen. En Oekraïne staat er nu alleen voor, zo voelt het. Maar iedereen moet samenkomen. Hitler is ook ooit met vereende krachten tegengehouden, het voelt alsof er nu hetzelfde moet gebeuren. Oekraïne vecht tegen een leger dat tien keer zo groot is. Het hele land vecht, maar we hebben meer tanks, meer vliegtuigen, meer wapens nodig.” 

Shannon: “Nederland heeft 2 straaljagers gestuurd. Het is beter dan nul straaljagers sturen, maar he.”

Dennis, met ironie: “Zweden heeft 5000 helmen gestuurd.”

Shannon: “Mensen moeten niet achterover leunen. Als het gas duurder wordt, breng dat offer dan. Steun ook met de portemonnee. 

Dennis: “We hopen dat Rusland van binnenuit verandert, dat Poetin op een of andere manier wordt afgezet. Maar we zullen zien. Sociale media zijn trouwens echt belangrijk nu, veel Russen denken nog steeds dat de inval een soort ‘technische oefening’ is, mede door staatspropaganda in Rusland. Als je daar iemand kent, laat het ze weten.”

Shannon laat een foto zien. “Moet je zien, dit is de oma van mijn verloofde: 

“Na de foto hebben ze haar het wapen weer afgepakt om aan iemand te geven die er wel mee om kan gaan.”

Dennis: “Ik heb trouwens bedrijfskunde gestudeerd. Ik had drie jaar lang mijn eigen zaak in Oekraïne.”

Shannon: “Vertel wat je verkocht!”

Dennis: “Kerstbomen. Ik verkocht kerstbomen. Maar goed, misschien dat ik hier maar eens op zoek ga naar een baan dan.”

Olena Bubis (33) en Ulyana Loginova (41)

Ulyana roept me naar haar toe omdat ze iets kwijt wil. 

Ulyana: “Ik wil graag iets zeggen over deze waanzin. Kinderen worden in Oekraïne in metrostations geboren. Ik ben zelf Oekraïens, mijn man is Russisch en hij is er klaar voor om met Oekraïne mee te vechten. We wonen al lang in Oekraïne samen, hij kan niet geloven wat er nu gebeurt. Het lot van een land wordt bepaald door handelen en waardigheid, en op dit moment is er weinig van beiden. De pijn om je land zo te zien gebombardeerd worden is ongelofelijk. Mijn zus is gepromoveerd en die staat nu te helpen bij de bloeddonatiebank. We hebben alle buitenlandse steun nodig die we kunnen krijgen.”

Olena: “Ik denk dat mensen zich moeten afvragen welk land volgt als Oekraïne valt. Poetin zal niet stoppen.”

Larissa Brezden (42): “Ik ben Amerikaanse, maar mijn roots zijn Oekraïens, ik ben met de Oekraïense cultuur opgevoed. Zelf woon ik al 16 jaar in Leiden. Deze inval beïnvloedt ons allemaal, dit protest is niet alleen voor Oekraïne, het is voor de hele wereld. Poetin is Oekraïne binnengevallen op basis van extreem oude ideeën en daar zetten we hier iets tegenover: vrijheid, democratie. Ergens is dit een soort ontwaken, om mensen zo te zien samenkomen. Dit wat we voelen is wat we beschermen. Het land moet vrij blijven. Ik hoop natuurlijk dat Poetin zich morgen terugtrekt, maar die kans is klein. De bezetting moet stoppen. En ja, wat mensen kunnen doen is vrijwilligen, doneren, in morele zin steunen. Dit is een strijd van goed tegen kwaad.”

Aylin Aksu (26) en Lea Buchhorn (28)

Aylin: “Ik werk bij het ministerie van Buitenlandse Zaken, Lea vroeg me mee naar dit protest, maar ik heb er vreemd genoeg niet heel veel over gezien online. Ik was ook benieuwd hoe druk het zou zijn. Het verbaasde me dat er weinig animo leek te zijn. Ik heb veel gehuild deze week om de oorlog en de beelden uit Oekraïne, maar heb me ook bedacht dat je met huilen niet zo heel veel bereikt. Dus nu hebben we medicijnen en goederen meegebracht waar om werd gevraagd door hulporganisaties die hier staan. Die hebben we net ingeleverd. Ik weet verder niet goed wat protesteren nu uithaalt, maar in ieder geval laten we zien dat we erom geven. Voor mij voelt dit wel als een keerpunt. We hebben een veilig Europa te lang voor lief genomen. Ik denk dat de reactie van de wereld, het verloop van deze oorlog, ook bepalen hoe dit verder met de wereld afloopt, dat het van grote invloed is op wat andere mogendheden geopolitiek gaan doen.”

Lea: “Ik was drie jaar terug nog in Kiev, op plekken waar nu bommen vallen. Hoe is het mogelijk? Je voelt je zo machteloos, ik had niet verwacht dat Poetin deze move zou maken. Ik voel verder stress, ongeloof.”

Aylin: “Wat mij wel inspireert is het optreden van Zelensky. Ik vraag me of Nederlandse leiders niet gewoon op het eerste vliegtuig richting buitenland zouden zitten als hier zoiets zou gebeuren.” 

Tijdens de twee minuten stilte staan bovenin Madame Tussauds een paar verdwaasde toeristen naar de mensen op het plein te kijken. Een zwerm vogels stijgt op boven de Grote Kerk. De zon schijnt op de massa. Ik denk over mensen die nu met ak-47s proberen hun land te verdedigen, waarin ze proberen iets van het land heel te houden, van de vrijheid, en ik denk na over het gierende onrecht van zomaar een land binnenvallen, en dan speelt iemand op een accordeon het volkslied en het is ontroerend en dan klinkt het Slava Ukraini! Heroiam slava!

Dennis Harkot (21): “Hier staan is een poging om zo te helpen mijn land te verdedigen. Ik hoop dat de navo daadwerkelijke steun gaat geven, dat dit protest gehoord wordt door politieke leiders en dat ze echt iets gaan doen. Mijn ziel huilt op dit moment. We strijden voor de vrijheden die we sinds 1991 hebben gekregen. Ik hoop dat navo-landen de lucht boven Oekraïne sluiten zodat we beschermd zijn tegen Russische bombardementen en helikopters. Ze bombarderen mijn ouders nu. We hebben geld nodig, militair materieel, steun op social media. President Zelensky heeft ook gezegd dat iedereen zich kan aansluiten bij het leger die dat wil. Als je kunt vechten, kan je komen vechten.”

En hijzelf, wil hij vechten? Zijn gezicht betrekt en met gespannen kaken geeft hij aan van gespleten wil te zijn. “God, dat is de moeilijke vraag. Ik wil erg graag mijn land verdedigen en tegelijkertijd waardeert mijn moeder in Oekraïne het enorm dat ik hier ben. Dus, ja, eh, ik eh.”

Met het einde van het protest zwermt iedereen terug uit de stad in, door zon verwarmde terrassen op, en alles voelt erg vreemd, erg vreemd en onwerkelijk en onrechtvaardig. 

Bekijk hier foto’s van de demonstratie, gemaakt door fotograaf Chris Pugmire: