Het succes van mijn vrienden bezorgt mij enorm veel stress

Ik ben gezegend met een hoop slimme, succesvolle vrienden, maar ik heb de laatste tijd het gevoel dat ze mij voorbij gaan — zo krijgen zij steeds vaker promoties, salarisverhogingen, nieuwe dikke auto’s voor de deur, grotere huizen en ondernemen ze midweekse tripjes naar Venetië of Parijs. En dat terwijl ik al jaren vastgeroest zit in mijn kutbaantje zonder enig idee wat ik hierna wil of kan doen. Terwijl iedereen vooruit gaat, kruipt bij mij de angst omhoog dat ik achter gelaten word. Ik probeer mijzelf beter voor te doen, alsof ook ik het helemaal aan het maken ben. Is dit zelfopgelegde druk? Onzekerheid? Of is er meer aan de hand?

- Een slimme en succesvolle Tonic-lezer

De meesten van ons willen, uiteraard, het gevoel hebben dat wij het goed doen in het leven. Maar hoe weten we of we het daadwerkelijk goed of slecht doen? De makkelijkste manier is het kijken naar een ander, en dan het liefst mensen die een beetje op onszelf lijken. Iedereen doet het.

Toen mijn vrouw een paar jaar geleden zwanger was, kocht ik een nieuwe SUV. Ik koos de kleur wit omdat deze als enige beschikbaar was. Binnen een paar maanden kochten mijn buren ook een nieuwe auto: jawel, een SUV. Hetzelfde merk, maar een iets groter, beter model. En de kleur? Wit, natuurlijk.

Plotseling was zo’n beetje de helft van de straat bedekt met grote, witte auto’s. Niemand sprak hier verder een woord over, maar ik vond het erg grappig — het leek een goed voorbeeld te zijn van het fenomeen ‘sociale vergelijking’ zoals omschreven door psychologen. De menselijke neiging om de prestaties van de ander te vergelijken met die van jezelf (en indien mogelijk, kleine slordigheidjes te verbeteren, zoals mijn buren dat deden toen ze een beter model SUV kochten) vormt zich al heel vroeg in ons leven, wat erop wijst dat dit diep in ons menselijke natuur is geworteld.

Uit een recent onderzoek kwamen wat interessante resultaten naar boven. In dit onderzoek werden kinderen zo jong als zeven jaar oud in koppels getest op hun reactietijd. Na elke oefening werd de kinderen verteld of zij en hun partner geslaagd waren, en hoe zij zich daarbij voelde. De kinderen waren het meest blij als zij hoorde dat zij het goed hadden gedaan en hun partner had gefaald — nog blijer dan wanneer zowel zij als hun partner waren geslaagd. Logischerwijs voelden de kinderen zich het slechtst wanneer zij hadden gefaald maar hun partner was geslaagd — nog erger dan wanneer ze beiden hadden gefaald.

Eén van de lessen die we hiervan leren is dat het normaal is om jezelf te vergelijken met je vrienden. Ook is het normaal om je ongemakkelijk of zelfs neerslachtig te voelen wanneer anderen het beter doen dan wij (ook wel ‘opwaartse vergelijking’ genoemd). Dit nare gevoel is des te meer voorkomend bij mensen met een laag zelfvertrouwen of mensen die vatbaar zijn voor pessimistische ideeën en slechte buien. Als jij je zo voelt, overweeg dan de mogelijkheid dat je neiging om jezelf met je vrienden te vergelijken een bij-effect van een andere malaise kan zijn. Als je daaraan kunt werken, zal de status-gerelateerde stress waarschijnlijk ook afnemen.

Dat gezegd te hebben, als je vrienden daadwerkelijk met hoge snelheid de sociale ladder beklimmen (en het niet een negatieve illusie is die je te danken hebt aan je emotionele staat van bewustzijn), dan is je angst om achter te blijven, tot op zekere hoogte, gegrond. Verscheidene onderzoeksresultaten suggeren dat wij allemaal de neiging hebben om mensen die wij als lagere status zien ook als laag in competentie te zien, zelfs als ‘lager’ of ‘minder menselijk’ (in de zin van behoeften en emoties). Niemand wil op neergekeken worden, en het is begrijpelijk dat je niet wil dat je eigen vrienden op zo’n manier naar jou kijken. Anderzijds, als ze dat wel doen dan zijn ze waarschijnlijk ook geen écht goede vrienden.

Om concreet de e-mail van de lezer te beantwoorden: Het is allereerst belangrijk dat je aangeeft al jarenlang een uitzichtloos baantje te hebben. Hoewel je wellicht je stress kan verlichten door meer neerwaartse vergelijkingen te maken (vergelijkingen met mensen die het slechter hebben dan jij), is het ook goed mogelijk dat je juist door je succesvolle vrienden en hun prestaties zelf het zetje in de rug krijgt om wat veranderingen in je leven te maken.

Ik waarschuw je wel om niet het persoonlijke succes van je vrienden te overschatten. Achter hun gelukzalige, exotische levensstijl en vakantiefoto’s kan ook veel pijn en leegte schuilen. Vergeet niet dat de meeste mensen een masker en mantel dragen ten opzichte van de buitenwereld, zeker in het tijdperk van Facebook en Instagram; het maakt het erg makkelijk om iemand zijn persoonlijke problemen te onderschatten.

Als je veranderingen maakt in je leven en een nieuw pad gaat bewandelen, onthoud dan dat je waarschijnlijk geen geluk in het leven vindt als je voornaamste doel indruk maken op anderen is. Je vindt meer voldoening door doelen te stellen — in je carrière of persoonlijke leven — die daadwerkelijk betekenis voor jou hebben en waar je voor wilt knokken. Als het je lukt om een leven te leiden dat in lijn staat met je waarden en ideeën, dan ben jij de rijke, ongeacht de grootte van je huis of de auto die ervoor geparkeerd staat.