De Nederlandse overheid blijft maar treuzelen over PrEP

Bijna een jaar geleden schreven we een artikel over de vraag waarom de hiv-preventiepil PrEP nog niet beschikbaar was in Nederland. In oktober 2016 volgde een tweede artikel, nadat PrEP legaal verkrijgbaar werd en artsen het aan patiënten konden voorschrijven. De kritiekpunten waren toen voornamelijk dat PrEP peperduur was, dat er morele paniek rondom PrEP was en dat de Nederlandse politiek traag werkte. Het geaarzel van de overheid, die alles eerst tot in detail wilde uitzoeken, resulteerde in een chaos die ervoor zorgde dat PrEP door veel mensen onveilig werd gebruikt. Waar Nederland niet bepaald voorop liep in de kwestie, hadden andere landen in Europa het gebruik van PrEP al wél gereguleerd.

In oktober maakten we een video over de PrEP-kwestie, waarin werd onderzocht wat PrEP in de toekomst kan betekenen voor de homoscene. Een belangrijk punt in de documentaire was de groeiende groep mensen die via illegale manieren aan de hiv-preventiepil kwam – ze bestelden hem via louche websites of gingen ernaar op zoek in het buitenland.

Nu, bijna een jaar later is er helaas bar weinig aan deze situatie veranderd. PrEP wordt in Nederland nog steeds niet vergoed en de groep mensen die via illegale manieren aan de pil komt wordt steeds groter. Ondertussen wacht de minister van Volksgezondheid nog tot tenminste begin volgend jaar met een beslissing. De Gezondheidsraad komt dan met een advies over welke rol PrEP eventueel kan spelen in de hiv-preventie in Nederland. Dat betekent dat de problemen tot die tijd waarschijnlijk zullen aanhouden.

Het is niet zo dat er helemaal geen positieve ontwikkelingen zijn. De Gemeente Amsterdam maakte vorige week bekend geld beschikbaar te stellen om de groep informele PrEP-gebruikers te begeleiden bij het gebruik van de pil. Het initiatief van D66 en GroenLinks om homo's (en transgenderpersonen) te begeleiden bij het gebruik van PrEP, werd vorige week dus door de Amsterdamse gemeenteraad goedgekeurd. Femke Roosma van GroenLinks stelt: "Amsterdam is altijd voorloper geweest met haar hiv-bestrijdingsbeleid. Het is dus logisch dat we verantwoordelijkheid nemen in het blijven beschermen van de seksuele gezondheid van alle Amsterdammers." De stad hoopt dat de rest van Nederland het Amsterdamse initiatief volgt.

Het is natuurlijk een goede stap die Amsterdam zet. Maar het blijft zonde dat deze stap in principe niet anders is dan een zet om problemen die de nationale overheid creëert eindelijk een halt toe te roepen. Een jaar geleden waren we vergeleken met andere landen in principe al laat en ondertussen hadden we in dit jaar tussen de 100 en 250 nieuwe hiv-infecties kunnen voorkomen.

Actiegroep PrEPnu zet zich in voor de beschikbaarheid en de betaalbaarheid van PrEP. De groep geeft onder meer voorlichting over PrEP. We spraken Antony Oomen, een van de initiatiefnemers. Volgens de activist is het recente initiatief van de Gemeente Amsterdam een bijzondere maar broodnodige stap. "Eind vorig jaar werd duidelijk dat de minister van Volksgezondheid niet ging bewegen, en wisten wij bij PrEPnu dat we niets van de overheid hoefden te verwachten. De gemeente neemt haar verantwoordelijkheid wél en mag weer eens de problemen opruimen die de overheid met haar beleid creëert," zegt Antony.

Toen eenmaal duidelijk werd dat de overheid niet snel iets aan de situatie ging veranderen, heeft PrEPnu stappen gezet. "Wij zijn toen een aanmoedigingsoffensief begonnen om personen te motiveren zoveel mogelijk generieke PrEP uit landen als Thailand, India of Zuid-Afrika te halen," vertelt Antony. Het is een complex verhaal, maar Antony legt uit dat generieke PrEP hetzelfde medicijn is, maar dan met een andere merknaam dan Truvada, de gangbare variant in Nederland. "We hebben met een arts in Thailand over een schappelijke prijs onderhandeld, en mensen kunnen nu via ons bij die arts terecht. Een potje met 30 pillen [genoeg voor een maand] kost 30 euro, in plaats van de 550 euro die je in Nederland betaalt," zegt hij. "Daarbij hebben we een gebruiksprotocol op onze website gezet zodat mensen precies weten hoe ze PrEP veilig kunnen gebruiken," gaat Antony verder. "We zijn vorige week ook met ons spreekuur begonnen, dat is elke zaterdag bij het AHF Checkpoint – een hiv-sneltestlocatie – in het centrum van Amsterdam."

Over de groeiende groep informele gebruikers vertelt Antony dat de harde cijfers niet bekend zijn, maar dat ze vanuit PrEPnu ongeveer 60 personen direct helpen en 170 personen adviseren over PrEP. "Ik voorspel dat steeds meer mensen op eigen houtje PrEP gaan halen. Gelukkig komt er nu vanuit de gemeente Amsterdam ook medische begeleiding, maar helaas is dat alleen voor mensen die in Amsterdam wonen," legt Antony uit. Hij is sceptisch over de vraag of andere gemeenten gaan volgen. "Het is niet realistisch om te denken dat veel andere steden dit initiatief gaan overnemen, wat betekent dat informele gebruikers buiten Amsterdam alleen bij ons terecht kunnen voor informatie en begeleiding."

Het blijft speculeren over de toekomst van PrEP in Nederland. Het is volgens Antony ook politiek ingegeven. "De verkiezingen zijn geweest en ze houden in de politiek vast aan de eenmaal besloten adviesprocedure via de Gezondheidsraad," zegt hij. Dat houdt in dat er tot begin 2018 gewacht moet worden op het advies van deze commissie. "Waarschijnlijk komt het volgend jaar bij een volgende minister op het bureau te liggen. Bovendien kun je je afvragen, met het vooruitzicht dat er een kabinet met ChristenUnie komt, of PrEP dan wel gerealiseerd gaat worden" aldus Antony. Tot die tijd lijken PrEP-gebruikers aangewezen op het illegale circuit of het buitenland.

Meer informatie over het wekelijkse PrEPnu-spreekuur vind je hier.