Hoe vaak kun je jezelf afdrogen met dezelfde handdoek?

Je vriend heeft net voor het eerste jaar losbarst een kamer kunnen regelen, heel toevallig in het huis waar jij ook woont. Terwijl zijn ouders de laatste dozen en vuilniszakken met kleding in de auto tillen voor de grote uitzet, grist hij nog snel een handdoek uit de badkamer. Je weet maar nooit wanneer zoiets van pas komt. Maar aangezien jij en de rest van het huis uiteraard wel de juiste waarde hechten aan persoonlijke hygiëne, is de gezamenlijke wasmachine de hele tijd bezet en kan hij zijn handdoek zelden wassen. Afdruipen en het bij zijn ouders doen is hem een tram, trein en bus te ver, dus er zit maar één ding op: je vriend moet die ene handdoek zo vaak mogelijk hergebruiken.

Op zich kun je het met één handdoek nog best lang volhouden, aangezien je helemaal niet iedere dag hoeft te douchen. Liever niet zelfs, want eigenlijk is het verstandiger om dat maar om de zoveel dagen te doen. We douchen als moderne mens veel te vaak, waardoor we de natuurlijke oliën die ons beschermen tegen bijvoorbeeld huidirritatie wegspoelen. Als je zorgt dat je je handen wast en regelmatig andere kleren aantrekt, dan ben je doorgaans al verlost van de bacteriën die je ziek zouden kunnen maken, en van de dode huidcellen die nog aan je kleven.

Je vriend moet en zal helaas iedere ochtend douchen, want anders is de dag voor hem al verloren voordat deze goed en wel begonnen is. En ook ‘s avonds springt hij er nog regelmatig onder, als laatste redmiddel tegen de overweldigende geur van Ristorante-pizza’s vermengd met goedkoop bier. Zijn handdoek heeft het zwaar te verduren.

Al vanaf het moment dat hij klaar is met afdrogen en de handdoek ophangt (als hij ‘m al ophangt), begint de klok te lopen. Microbioloog Marcel Zwietering van de afdeling Levensmiddelenmicrobiologie van Wageningen Universiteit vertelt dat bacteriën zich vrijwel meteen gaan vermenigvuldigen, want zo’n handdoek is een ideale voedingsbodem voor micro-organismen als bacteriën en schimmels. Het is nat, warm en er is eten (de dode huidcellen die je van je lichaam naar de handdoek hebt getransporteerd).

“Bij goede condities deelt een bacterie zich ongeveer elke vijftien à twintig minuten. Oftewel: na vijftien tot twintig minuten heb je er twee,” legt Zwietering uit. “Als je er met één start dan, want meestal begin je er al met veel meer. Maar na een werkdag van acht uur kom je dan uit op meer dan tien miljoen bacteriën. Dus dat gaat heel snel.” Gelukkig heb je van de meeste bacteriën geen last – gemiddeld één kilo van het lichaamsgewicht van een mens bestaat uit bacteriën – maar er zijn uitzonderingen, zoals de stafylokokken-bacteriën. Heb je bijvoorbeeld een wondje op je huid, dan kan de variant Staphylococcus aureus puistjes en infecties veroorzaken als deze in groten getale aanwezig is.

Ook voetschimmel (ook wel zwemmerseczeem genoemd, al is het geen eczeem) is een veelvoorkomend probleem en ontstaat vaak in openbare douchegelegenheden, zoals een gedeelde badkamer in een studentenhuis. Die bacteriën en schimmels kunnen zich in de handdoek van je vriend nestelen, waar hij zichzelf steeds weer mee afdroogt. “En dan blijf je het houden natuurlijk,” zegt Zwietering.

Jij en je vriend hebben waarschijnlijk een goed werkend afweersysteem dat ergere infecties voorkomt, maar dat geldt niet voor iedereen. Stel jullie huren alle twee een kamer van een bejaarde, of een stel dat net een kind heeft gekregen, en maken gebruik van dezelfde badkamer. Dan moet je zo’n handdoek die maar potentiële ziekmakers blijft verzamelen niet rond laten slingeren, want “al die schimmels en bacteriën kunnen natuurlijk wel eens van de ene persoon naar de andere overgedragen worden”. Mensen met een zwak afweersysteem lopen daarbij een groter risico. “Je moet zorg dragen voor heel goede hygiëne in dat soort situaties,” legt Zwietering uit.

Een infectie door stafylokokken kan namelijk vrij gevaarlijk zijn, een stuk erger dan dan af en toe een plotselinge puist. De ergere ziekteverschijnselen zijn onder meer steenpuisten, bloedvergiftiging, longontsteking, abcessen, voedselvergiftiging en het toxischeshocksyndroom. Die scenario’s bevatten veel ‘alsen’, vertelt Zwietering, omdat een stafylokokkeninfectie bij een goed werkend afweersysteem weinig kans maakt en anders nog te behandelen is met antibiotica. “Maar soms kan die Staphylococcus aureus ook nog eens heel resistent zijn tegen antibiotica. Soms is deze zelfs resistent tegen heel veel antibiotica. Die bacterie heet dan MRSA, Meticilline-resistente Staphylococcus aureus. “En ja als het immuunsysteem van iemand niet meer werkt, en de antibiotica ook nog eens niet, dan wint de bacterie.”

Aan de handdoek van je vriend kleven waarschijnlijk niet heel grote risico’s. De Stafylokokken-bacteriën komen bij veel mensen voor, maar doorgaans “gebeurt daar niet veel mee,” zegt Zwietering. “Meestal komt dat wel goed, maar zo’n puistje kan soms toch nog wat meer gaan infecteren en op een gegeven moment krijg je dan wat pus. Dan is de strijd tussen lichaam en bacterie nog iets feller geworden.” In veel gevallen verdwijnt zowel een stafylokokkeninfectie als voetschimmel gelukkig vanzelf weer, maar persoonlijke hygiëne speelt hierin wel een belangrijke rol. Als je vriend zich iedere dag weer blijft afdrogen met zijn besmette handdoek, dan wordt hij daar niet schoner of beter van. En hij en zijn handdoek gaan ook stinken.

Je vriend kan zijn handdoek best een paar keer hergebruiken. Volgens een Amerikaanse gezondheidsprofessor, Kelly A. Reynolds, ligt het maximum op ongeveer drie droogbeurten. Op voorwaarde dat hij de handdoek op een droge plek ophangt en niet ergens in de hoek van de badkamer smijt, want nat blijft het een goede voedingsbodem voor bacteriën. Als de handdoek eenmaal opgedroogd is, groeien de bacteriën niet meer. Zwietering: “Die berekening is heel makkelijk. Als de handdoek droog is, dan is de groeisnelheid gewoon nul.”

Het maximum van drie keer vindt Zwietering een aardig streven, al gebruikt hij dezelfde handdoek doorgaans net iets vaker. “Dat is niet gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek, maar meer ervaring.” Dezelfde ongewassen handdoek eeuwig blijven hergebruiken is sowieso geen langetermijnoplossing, want de bacteriën gaan gewoon verder met vermenigvuldigen zodra je de handdoek weer nat maakt bij het afdrogen. Je vriend zal zijn handdoek dus vroeg of laat moeten wassen. Zijn vraag is dan natuurlijk: wat is vroeg en wat is laat? Bij gebrek aan een wetenschappelijk vastgesteld aantal adviseert Zwietering om je neus te gebruiken. Als de handdoek gaat stinken, ben je namelijk te laat. “Je moet dat dus ruim voor zijn.” En misschien moet je vriend gewoon meer handdoeken kopen.