China's K-hole

Het eerste dat opvalt zijn de rietjes: fel roze en paars gestreepte rietjes met van die gebogen nekjes, die sterk aan de kinderfeestjes van vroeger doen denken. Ze liggen overal - op de bankjes, tafels en dienbladen, en ze worden als snoepjes uitgedeeld en doorgegeven. Afgezien daarvan ziet het karaoke-hok er eigenlijk precies zo uit als je zou verwachten van een karaoke-hok om twee uur 's nachts in Guilin, dat Zuid-China's mooiste stad wordt genoemd.

Een verfomfaaide Taiwanese zakenman maakt oogcontact. Zijn vrienden zetten zich schrap voor het volgende nummer, en hij gebaart me enthousiast om binnen te komen. Ik stap binnen in een chaos van omhelzingingen, kraagjeslosmakerij, flubberige middelbare mannenbuiken en geproost. Een paar vrouwen lopen rond zonder shirt. Iedereen neemt een dikke snuif van de enorme lijnen die op een metalen dienblad liggen, en daarna word ik genegeerd.

Een paar uur later sta ik een een heel ander deel van het huis, waar een grote, in neonverlichting badende dansvloer en een aantal barren straal genegeerd staan te worden. De grootste attractie in dit spelonkige gebouw is een netwerk van half verborgen VIP-kamers, verspreid over een wirwar van identieke gangen en verdiepingen waar je alleen als betalende gast kan komen. En als je supernieuwsgierig bent.

Ergens in één van deze gangen vindt een ander feestje plaats, dit keer met een wat extremer publiek. Ze hebben fellere ogen en zijn aangeschoten en energiek. Het is een gelijk verdeelde groep mannen en vrouwen, allemaal van rond dezelfde leeftijd. Voor een gigantisch plasmabeeldscherm dat Koreaanse popnummers de ruimte in slingert claimt een meisje haar karaoke-nummer, aangestaard door de zwijgende groep. De vrouwen dragen zwarte topjes en rokjes, de mannen lopen rond met ontbloot bovenlijf en zijn skeletachtig mager. De meesten hebben tattoos. Allemaal staan ze keihard te trippen van de ketamine.

Ketamine is verreweg de populairste recreatieve drug in Zuid-China, dat misschien wel het centrum van de ketamineproductie en -consumptie van de wereld genoemd kan worden. Hier, in wat lang het hart van de Chinese ambacht is geweest, wordt de drug gesnoven en geslikt in hoeveelheden waarbij het Westen verbleekt in karigheid.

In 2008 signaleerde de VN dat ketamine - dat in China simpelweg K, King of Ｋ仔 (K fen) wordt genoemd - "de meest misbruikte drug in Hong Kong [is, en] steeds populairder wordt in Zuid-China," maar doordat er ook veel legitieme toepassingen voor zijn is "de werkelijke omvang van het gebruik ervan onduidelijk en waarschijnlijk onderschat." Een rapport in Danwei in 2009 wees uit dat het aantal gevallen van beroertes als gevolg van ketamine in Hong Kong twee keer zo snel steeg als bij cocaïne.

Naar schatting zijn twee derde van de Chinese drugsverslaafden heroïnegebruikers, wat waarschijnlijk voor een deel komt door de geografische ligging. Het land ligt tegen de twee grootste opium- en heroïneproducerende landen in de wereld aan: Afghanistan en Myanmar. Maar in de laatste tien jaar is de drugsmarkt in China werkelijk geëxplodeerd. Volgens een paper van Niklas Swanstrom, een veiligheidsexpert op de universiteit van Uppsala in Zweden, is het "een belangrijk knooppunt in de handel van verdovende middelen, zowel als consument, als doorvoerroute en als een bron voor de export van de bronchemicaliën voor het maken van drugs" naar buurlanden.

De vraag naar keta is, net als bij het steeds populairder wordende methamfetamine, stevig aan het stijgen. Hoewel de Wereldgezondheidsorganisatie ook naar Goa in India wijst als grote bron van de wereldtoevoer van K, schat het dat er 99 procent van alle gevallen van beroertes door ketamine in Azië plaatsvonden. Veel van de in beslaggenomen ketamine aan de grens van de Verenigde Staten wordt via Mexico uit China gesmokkeld.

Hoewel er veel van de ketamine die in China wordt geproduceerd uiteindelijk in andere landen terecht komt, wordt het meerendeel in het land zelf gebruikt, zo concluderen twee Chinese wetenschappers in een rapport uit 2011.

Ketamine werd voor het eerst gepatenteerd in België in 1963 als een verdovingsmiddel voor dieren, en werd na de goedkeuring door de Amerikaanse Federal Drug Administration ook gebruikt bij de behandeling van gewonde soldaten in Vietnam. In het Westen is het niet zo mainstream als cocaïne of wiet. Het wordt vaak een paardenverdovingsmiddel genoemd, en dat is waar het vaak ook voor gebruikt wordt: in grote doses kan het hele grote beesten verdoven.

"Ketamine" was tevens het korte antwoord dat ik kreeg toen ik een oppasser in een dierentuin in Thailand vroeg hoe het toch in godsnaam veilig kon zijn om al die kleine kinderen bovenop grote levende tijgers en krokodillen te laten poseren. Maar de term "paardenverdovingsmiddel" is niet echt een behulpzame term voor het beschrijven van het recreatieve gebruik van de drug.

Tegenwoordig staat ketamine erom bekend dat het zelfs ervaren gebruikers compleet onderuit kan halen en ze mentaal naar een soort verre plek stuurt - de K hole. Het effect duurt meestal niet lang, en de drug wordt ook wel een "lunch break high" genoemd. Sommige gebruikers beweren rechtsreeks de in een K-hole te kunnen raken en er binnen een uurtje weer relatief nuchter uit te kunnen komen, op tijd om weer aan het werk te gaan. Daartussenin ervaren ze levendige dagdromen en soms een diep gevoel van verlichting.

"Ik trad een hele andere wereld binnen. Het was beangstigend, maar wat het engste is, is hoeveel fascinerende dingen er zijn," schreef de 20-jarige Shenqiu de Liming ('Dageraad van een late herfstdag') op zijn blog na een ervaring met K. "Het voelde alsof ik in een 3D-film gestapt was. Alles leek ver weg en dichtbij tegelijk, en het voelde zo relaxed en geweldig… Het was de taal voorbij. Het is ontzettend opwindend. Ik dacht plotseling aan de dood van mijn broer. Ik kwam iets van een uur later bij en mijn vriendin zei dat ik had liggen huilen en lachen."

De intense high van K kan gevoelens van spirituele verlichting oproepen, maar kan voor onervaren gebruikers ook een intens duister gevoel van naderend onheil veroorzaken. "Ik was zo high dat ik dacht dat ik dood aan het gaan was," schrijft een 25-jarig Chinees meisje. "Iemand liet me een beker melk drinken en toen moest ik overgeven. Daarna begon ik te zweten. Ik zweette zo hard dat mijn kleren drijfnat waren."

Tegenstanders van de drug hameren erop dat het werkelijk doden kan veroorzaken. Het meest prominente overdosis-geval was met een meisje dat in 2009 ineen zakte en stierf na een ketasnuifwedstrijd in een nachtclub in Hong Kong.

In een rapport dat dit jaar is gepubliceerd schreven wetenschappers van de universiteit van Hong Kong en Oxford dat ketamine de hartslag en bloeddruk kan verhogen, maar twijfelen ze erover of het middel levensbedreigend is. "Als ketamine genoemd wordt in drugsgerelateerde sterfgevallen is dat meestal omdat er naast ketamine nog een ander middel in het spel is," schrijven de onderzoekers. Ze waarschuwen wel voor een ander concreet en accuut gevaar: het risico op fysieke verwondingen door "een verminderde waarneming van pijn, hallucinaties, paranoia en andere effecten."

Voorbij de grens op het vasteland valt de K-fen cultuur nogal buiten de toon in het plattelandse China dat bekend staat om haar maatschappelijke angst voor drugs en autoritaire beleidsvoering. Sommige van die factoren zijn echter aan het veranderen, en ondanks dat sommige Chinezen zeggen dat hun land veel te gecompliceerd is om als buitenlander te kunnen begrijpen, is het succes van de drug hier niet een groot mysterie.

"Vergeleken met meth en heroïne is K redelijk goedkoop," legt Officer Wang uit. Hij is een politieambtenaar bij het Public Security Bureau in Dongguan, de hoofdstad van de enorme industrieprovincie Guangdong. (Wang is een pseudoniem, want agenten mogen niet met de media spreken.) "Het publiek is niet op de hoogte van de gevaren van K," zegt hij. "Velen geloven dat de drug niet verslavend is en dat het onschadelijk is voor de gezondheid. Maar het kan niet alleen de sociale morele orde schade toebrengen, maar zelfs de hele samenleving vernielen."

Wang zegt dat de populariteit van ketamine in het zuiden te wijten is aan buurland Hong Kong, en aan het feit dat het net langs belangrijke scheepsroutes langs de Zuid-Chinese zee ligt. "Door de geografische locatie en buitenlandse invloeden is er een nog grotere nieuwsgierigheid naar het middel," zegt hij. De autoriteiten van Hong Kong wijzen ondertussen omgekeerd het vasteland aan als de schuld van het feit dat het witte spul de karaokezaaltjes in Hong Kong binnendringt.

Guangdong was ook, het historische centrum van de opiumplaag die vanaf 1839 escaleerde in openlijke opstand en de eerste van twee bloederige oorlogen. Het zal geen verrassing zjin dat de straf voor het smokkelen van ketamine, net als van andere illegale drugs, behoorlijk zwaar is. Vorig jaar werden er nog drie Taiwanese mannen geëxecuteerd in de provincie Fujian voor het smokkelen van ketamine naar Taiwan. In juni werden er nog drie geëxecuteerd en vier ter dood veroordeeld in de provincie Hainan voor het verkopen van 7.9 kilo ketamine en 40 gram methamfetamine. Hoewel China drugsgebruik grotendeels wil decriminaliseren, zijn afkickcentra volgens een mensenrechtenrapport uit 2010 vaak eerder een soort afmattende werkkampen.

En toch blijven drugs makkelijk verkrijgbaar in China, als je tenminste weet waar je moet kijken. Een simpele googlezoektocht levert verschillende mogelijkheden om meth "tot aan je deur" te laten bezorgen "in enkele uren". Een zoekopdracht in het Chinees naar "k fen + buy" levert dertien miljoen resultaten op. Op de meeste sites kan je gewoon contactgegevens zien, zoals vaak een nummer van de Chinese variant op Skype, soms een telefoonnummer, maar het is niet duidelijk hoeveel er operationeel zijn.

Ook op populaire sociale netwerken zoals WeChat, dat in China 300 miljoen gebruikers heeft, wordt met graagte in drugs gehandeld. K heeft de bijnaam "rijst" gekregen (meth is "pork"), en dealers gebruiken vaak gebruikersnamen die klinken als het woord voor drugsdealer en pillen als avatars om potentiële klanten te trekken.

Een dealer op WeChat werd onlangs betrapt met 550 gram ketamine in zijn huis in Guangxhi, die hij had gekocht voor zo'n €1.500, een fractie van wat het in het Westen zou kosten (een gram kost hier volgens het Trimbos Instituut tussen de €25 en €50).

"We hebben drie types, geprijsd naar hun puurheid," zegt een verkoper die ik via een nieuwsportal heb weten te bereiken. "'Platinum' en 'diamant' gaan weg voor 40 kuai voor een gram, de Indiase versie voor 60. Natuurlijk wordt het goedkoper als je meer koopt."

Volgens de Chinese Online Crime Report of 2012 van de Chinese People's Public Security University is het internet het grootste slagveld geworden in de eindeloze strijd tegen drugs. De auteurs schrijven dat er een bende van vierhonderd dealers is opgerold in Jilin in het noordoosten van China, die de grootste online marktplaatsen gebruikten om drugs te verkopen in 18 provincies. Ruim 66 procent van deze verdachten waren jonger dan 35.

"Veel jonge mensen in China zoeken risico's op en zien het als "cool" als je goed tegen ketamine kan," schrijft Zhong Yan, decaan van de politieopleiding in noordoost Jilin in een paper uit 2006. Zhong heeft een anecdote over een welgestelde jongere die op de verjaardag van een vriend een zak van het spul meehad als kado. Volgens Zhong zou hij "beschaamd zijn om alleen met de standaard baijiu [een Chinees gedestilleerd drankje] en cigaretten aan te komen, omdat hij vond dat hij daarmee zijn vriendschap niet genoeg toonde."

Ketamine wordt in China vaak aangeduid als een xin xing du pin, een 'nieuwe drug' - iets dat in tegenstelling tot heroïne overal geproduceerd kan worden. En China heeft geen gebrek aan chemische fabrieken waar allerlei soorten stoffen, legaal en illegaal, gemaakt kunnen worden - vaak zonder veel toezicht van de autoriteiten. Volgens een rapport van de Wereldgezondheidsorganisatie over ketamine is de moderne productie ervan een complex en tijdrovend proces, wat klandestiene productie lastig maakt." Legale en illegale labs bestaan volgens het rapport mogelijk in landen als België, China, Colombia, Duitsland, Mexico en de VS. Maar de meest waarschijnlijke havens voor illegale productie zijn de plekken waar er veel corruptie is en de rechtszekerheid laag.

In 2003, nadat de centrale overheid in China maar 16 fabrieken aanwees als legale ketamineproducenten, bleek dat er meer dan negen miljoen flesjes injecteerbare ketamine waren verdwenen uit het farmaceutische distributienetwerk. Dat leidde tot een verstrakking van de regelgeving rondom de uitvoer van medische ketamine en het hoofdbestanddeel, hydroxylimine. Maar de online handel van ketamine en de bestanddelen blijft moeilijk grijpbaar. In 2010 was er nog maar één bedrijf dat legaal hydroxylamine mocht maken, en toch leverde een googlezoekopdracht in dat jaar naar het spul zo'n 200.000 resultaten op.

Terwijl legale ketamine de zwarte markt blijft vullen, bloeien er overal kleine klandestiene thuislaboratoria op. De autodidactische ketaminebrouwers verstoppen hun labs in de bergen en de bossen. "De nieuwe generatie drugs is makkelijk te maken," vertelde een bron de Southern Daily in 2010. "De benodigde ingrediënten zijn verkrijgbaar bij elke apotheek en je hebt enkel vrij simpele scheikundige kennis nodig." In maart berichtten de Chinese media dat de politie in Hubei bijna 300 kilo ketamine in beslag had genomen en 12 verdachten had gearresteerd in een illegaal lab in een verlaten kippenboerderij.

Ondanks de illegaliteit heeft K wel aandacht gekregen van medewerkers in de gezondheidszorg. Op sommige plekken wordt het middel steeds meer gezien als een behandelmethode van alcoholverslaving. Hoewel de langetermijneffecten van ketamine nog worden onderzocht, suggereert recente literatuur dat chronisch gebruik negatieve neuropsychologische en urologische effecten kan hebben. Toch schreef een onderzoeker aan Yale University K voor als een 'wondermiddel' tegen kortetermijndepressie. Sommige dokters in de VS geven het al uit op recept.

"Er is geen sprake van een lichamelijke verslaving, maar de gebruikers raken zeker wel geestelijk verslaafd," zegt Petrick Wu van het afkickcentrum Shek Kwu Chau in Hong Kong. Hun behandeling van ketamineverslaving duurt met "minimaal zes maanden" relatief lang vergeleken met de twee maanden voor heroïneverslaving.

Gong Jing, de directeur van het Qinduankou Narcotics Addiction Treatment Hospital in Wuhan is het daar niet persé mee eens. "Er liggen niet veel ketaminepatiënten in ons ziekenhuis omdat de symptomen vrij licht zijn. Het is niet echt verslavend."

De stad hanteert een "holistische" vijfzijdige aanpak, bestaande uit handhaving, voorlichting, behandeling, onderzoek en samenwerking met de autoriteiten op het vaste land. "Onze nadruk ligt erop om mensen aan te moedigen hulp te zoeken, niet om ze op te pakken en te vervolgen voor het nemen van drugs."

Over de grens levert de veiligheidsdienst van China niet veel verfiëerbare informatie over het gevecht met K. Maar in 2012 confisceerde de politie volgens openbare statistieken 4.7 ton ketamine, 16.2 ton meth en meer dan 5,800 ton chemische stoffen die als grondstoffen voor drugs kunnen dienen.

Van de "nieuwe drugs" is ketamine echter niet de grootste zorg van dokter Gong - of van China. Net als in grote delen van de rest van de wereld wordt China geteisterd door de groeiende dreiging van methamfetamine, een veel verslavender en verwoestender middel. De verspreiding ervan wordt vaak in verband gebracht met het moeizame buurland Noord-Korea, waar het met name in de grensgebieden in grote hoeveelheden wordt gebruikt en geproduceerd.

De verhouding tussen China en Noord-Korea is officiëel vriendschappelijk, maar in werkelijkheid zijn de landen een soort awkward 'frenemies'. Het is wijds bekend dat Noord-Korea zijn bevriende buurland volpompt met meth, maar de Chinese staatsmedia maken normaal nooit melding van waar het spul vandaan komt als het gaat om de het methprobleem in China. Alleen een recent gepubliceerd artikel in de Engelstalige Global Times was enigszins open in de vermelding dat hoewel "officiële bronnen de lippen opvallend stijf op elkaar houden, er toch velen in de richting van Noord-Korea wijzen."

Dat gezegd hebbende is meth een typische onderklassedrug. Er is weinig glamour aan verbonden, en er is niet zoiets als een functionerende methverslaafde. Daarbij vergeleken is ketamine een fysiek niet-verslavende, hallucinogene verdovende stof. Het dient geen economisch doel voor de gebruikers. Het overstijgt socio-economische grenzen. In een steeds welvarender wordend China is ketamine hip.

Op een nacht in Guangzhou eerder dit jaar ontmoette ik Golden, naar eigen zeggen een Afrikaanse ‘zakenman’. Hij bood me iets aan om de avond wat aangenamer te maken, zoals hij dat aan bijna iedereen leek te doen. Twee dagen later zagen we elkaar weer op een plek die me veilig leek: een druk uitgaansgebied. Maar Golden pikte me op en nam me mee voor een ongeplande taxirit samen met een onbekende dude in de passagiersstoel.

Ondanks deze abrupte wijziging in mijn plan voelde ik me eigenlijk wel kalm. Golden was waarschijnlijk net als ik gewoon op zijn hoede. We reden nogal ver, en na een tijdje kwamen we in een gebied waar ik nog niet eerder geweest was. Het gebied behoorde tot een Afrikaanse gemeenschap die Guangzhou’s export in de laatste decennia hielp te vitaliseren.

Met een biertje en een kebab in een tuincafé ging ik met Golden zitten. Hij en zijn vriend Casey – die ik inmiddels een beetje had leren kennen – vertelden me wat ze over de handel in ketamine wisten.

Golden zei me dat een gram K voor ongeveer 280 renminbi (zo’n 30,- euro) wordt verkocht in Guangzhou. Wat dat betreft is hij duidelijk aan het bullshitten: K is een binnenlands geproduceerde high en zelfs Dean Zhong van het Chinese Bureau voor Veiligheid zegt dat de straatwaarde van een gram ongeveer 40-60 RMB kost. Oftewel 7 euro. Oftewel een vijfde van de prijs die Golden me voorhoudt.

Een dealer uit Beijing die we via WeChat opspoorden claimde meth en K uit zowel China als India te verkopen. Beiden zouden zo rond de 100 RMB per gram kosten in de hoofdstad. De puurheid? 90 procent, verzekerde hij. Kon hij 10 gram opsturen? Geen probleem.

Maar Golden’s verhoogde prijs is vrij normaal. Buitenlandse dealers behoeden zich ervoor om nooit aan locals te verkopen. “Als je aan Chinese mensen verkoopt, is de straf zwaarder.” Ook de marges zijn een stuk minder interessant. “De Chinezen verkopen het aan elkaar, en zij hebben er meer van.”

Aan Golden te horen is ketamine eigenlijk niet zo’n big deal. “Als je naar een club gaat wordt het gewoon van de tafels gesnoven,” zegt hij. Ik vertel hem het verhaal over de clubs in Guilin – waar de lokale politie lachend met bezoekers mee snoof – en hij knikt instemmend.

“Het is net als in Jamaica,” zegt hij. “Als mensen daar wiet roken maakt dat ook niemand uit. In China gaat men zo ongeveer met K om.”

Toch blijft de politie in het zuiden van China waakzaam. In Augustus arresteerde de politie in Guangzhou 168 mensen voor drugsbezit. Veel van de gearresteerden waren van West-Afrikaanse afkomst en werden veelal voor bezit van heroïne of methamfetamine opgepakt. “Het grootste deel van de in China opgepakte buitenlandse drugsdealers komen pas na jaren gevangenisstraf vrij,” zei een vertegenwoordiger in Beijing tegen de Global Times.

In een zeldzaam publiekelijk vertoon van drugshandhaving in mei dit jaar vielen 1.000 politieagenten in de vroege ochtend een “extravagant” hotel binnen in Dongguan, de hoofdstad van Guangdong. 2.000 klanten werden gearresteerd voor het bezit van ketamine. De inval was van zo’n omvang dat de politie acht stadsbussen nodig had om iedereen naar de politiekantoren te brengen.

Lokale media suggereerden later dat het Jun Huang Hotel bekend stond als “populaire drugsspot.” De inval zelf was waarschijnlijk het resultaat van machtsverschuivingen binnen de regio, maar de omvang van de politieactie verraadt de populariteit, acceptatie en gevaren rondom K.

Het verhaal werd nauwelijks opgepikt in de Chinese media en microblogs, hoewel dat waarschijnlijk meer te maken heeft met de maatschappelijke houding tegenover ketamine dan censuur. Veel gebruikers zien de drug simpelweg niet als iets illegaals.

“Ik denk dat het legaal is,” zeg Golden als ik hem vraag over de politie. Dean Zhong Yan stelt dat dat een veel voorkomende misvatting is. “Veel Chinezen denken dat het gebruiken van ketamine niet illegaal is, en beschouwen het als een statussymbool,” schrijf hij.

Dat wil niet zeggen dat China geheel onbekend is met donkere verhalen over de drug. In Hunan in 2010 werd een groep van vijf mannen (twee ervan politieagenten) veroordeeld voor een poging tot groepsverkrachting en doodslag van twee meisjes van vijftien en zestien jaar oud, na ze in een karaokebar ontmoet te hebben en met ketamine te hebben gedrogeerd. De zaak zorgde voor hevige lokale onrust, zo meldde Rednet.cn. Maar ondanks het feit dat de drug zo sterk vertegenwoordigd is, heeft China’s propagandamachine zich nooit specifiek op de drugs gericht.

“Sommige mensen zijn er zo gewend met de drug dat ze K gebruiken in combinatie met coke” – een combinatie ook wel bekend als “CK” – vertelt Golden me.

We proosten en praten nog wat over het beleid in Guangzhou. Over vijf minuten heeft Golden een ‘hard sell’ gepland staan. Ik vertrek met zijn business card. Er staat een telefoonnummer op, de naam van zijn bedrijf – “Lucky Global” – en zijn motto: “Feel Good.”

Speciale dank gaat uit naar Valentina Luo voor haar hulp in het researchen van dit artikel.

Bijkomen? Kortere dingen over drugs lees je hier:

Ketamine is naar psychonautenvoer en partydrug ook een instant antidepresivum

Wapens, drugs en dissidenten: een documentaire over Darknet

Drugsdealers op internet zijn echt aardige guys