Leven met sexomnia

Toen Margot en Loïc elkaar leerden kennen, kwamen ze allebei net uit een lange relatie. In het begin was hij niet op zoek naar iets nieuws, maar dat veranderde met de tijd. Eenmaal ze een paar nachten samen hadden doorgebracht, begonnen er zich problemen voor te doen, die geleidelijk aan serieuzer werden. Loïc maakt vaak aanstalten tot seks in de nacht, maar geeft het idee dat “zijn hersenen niet wakker zijn”, beschrijft Margot in retrospect. Hij doet en zegt dingen die hij normaal niet doet, ademt anders en kijkt weg. Margot heeft het gevoel dat hij met zijn ogen open slaapt. Op een ochtend besluit ze - niet goed wetend hoe - hem ernaar te vragen. “Hij zei: ‘ik heb een vage herinnering, maar niet echt’,” vertelt ze. 

Op een nacht, wanneer ze ligt te slapen en Loïc haar ruw - tot op het punt dat hij haar verwondt - probeert te penetreren, schreeuwt ze het uit. Loïc wordt wakker en beseft wat hij aan het doen is. Hij begint te huilen en zichzelf een verkrachter te noemen, maar herinnert zich totaal niet wat er net is gebeurd. En dat is normaal ook: hij was aan het slapen. 

In het begin, legt Margot uit, dacht ze dat dit “zijn ding was, en dat niemand anders dit meemaakte”. Maar in werkelijkheid leed deze jonge man aan sexomnia, oftwel seksueel somnambulisme (slaapwandelen nvdr.). Volgens Sharon Chung, een onderzoeker van het Universitair Gezondheidsnetwerk Slaaponderzoek laboratorium in Toronto, wordt slechts 8% van mensen met slaapstoornissen hierdoor getroffen. Net zoals een slaapwandelaar kan opstaan om te douchen zonder zich er ook maar iets van te herinneren, kan Loïc seksuele handelingen verrichten, variërend van masturbatie tot pogingen tot penetratie, terwijl hij diep in slaap is. 

“Als deze momenten kleine, gemakkelijk tegen te houden toenaderingen waren geweest, zou hij zich er nooit bewust van zijn geworden,” vertelt Margot. “Het was echt gewoon die ene keer, toen hij zichzelf in actie zag, dat een keerpunt was.” Sexomnia is een ziekte voor twee. Na het verwerken van de ontdekking van deze raadselachtige ziekte, moet je ook omgaan met de ontdekking van deze nieuwe onbewuste seksuele kant van je partner, die vaak veel gewelddadiger is dan degene die je tot nu toe kende. Zo gaat Margot verder: “Overdag doet hij echt geen vlieg kwaad. Maar ‘s nachts is hij een volledig andere persoon.” Aurore Malet Karas, neuroloog en seksuoloog, legt uit dat dit fenomeen van “loslaten van de remmen” gebruikelijk in de fysiologie, verantwoordelijk is voor dit andere nachtelijke facet. Met andere woorden, de seksuele impulsen heeft hij niet onder controle. “Of dit vasthangt aan onbewuste seksuele fantasieën moet nog onderzocht worden,” vertelt ze. 

Maar dokter Malet benadrukt dat het echte probleem bij sexomnia, afgezien van de impact op de levenskwaliteit van de patiënt, het legale aspect is. “Dit draait rond de keuze om iemand al dan niet te steunen,” zegt Malet. “Als er een diagnose is en de persoon zelf de verantwoordelijkheid neemt, is de ethische kwestie niet aan de orde. Het is de vrije wil van de partner die op het spel staat.” In het begin koos Margot om bij hem te blijven. Als men de moeilijke vraag “waarom” stelt, legt de jonge artiest uit de zorgsector uit dat ze zich precies voor een missie had gesteld. Plots nam ze de rol van zorgverlener op zich en kon het idee van de persoon die ze liefhad achter te laten door deze aandoening, verschrikkelijk. “Het gebeurde vrij vroeg in onze relatie, en het was een van die dingen waarvan ik vond dat ik het moest accepteren als ik samen wou zijn met hem,” analyseert Margot. 

Maar het feit dat sexomnia amper gekend is bij het bredere publiek en in de medische sector betekent dat dit ook heel eenzaam is. “We hebben het er al lang niet meer over gehad, en er is al lang geen onderzoek meer over geweest. We hebben ook niet veel informatie vanuit een neurobiologische hoek,” legt dr. Malet uit. “Wat alles nog moeilijker maakt is dat het op een kruispunt met morele kwesties ligt. Loïc, hoewel die dat niet zou willen, valt Margot ermee lastig. Dat is enorm moeilijk want hij is je lief, niet je aanvaller,” vertelt ze. “Hij doet het niet met opzet. Hij is de oorzaak van het probleem, maar hij heeft er zelf ook last van. Soms is het moeilijk om niet bitter te worden na een moeilijke nacht.” Hoewel ze het zichzelf niet toestaat om hem de ellende te verwijten, vertaalt deze wrok zich in dagelijkse ruzies. “Het probleem komt altijd terug,” concludeert ze. 

Dus gedurende een tijdje, kiest Margot ervoor om hem gerust te stellen en te steunen, maar verliest zichzelf erin en beseft niet welke druk dat op haar eigen leven zet. Slaap “heeft een belangrijke impact op onze levenskwaliteit,” benadrukt de neuroloog. We slapen ongeveer een derde van ons leven, en als die slaap constant onderbroken wordt door sexomnia, dan heeft dat ongetwijfeld een impact op het dagelijkse leven.“Het beïnvloedt mijn zelfvertrouwen en mijn verlangens,” vertelt Margot. Dr. Malet durft zelfs zo ver te gaan om te zeggen dat een opgebouwd slaaptekort, naast de impact op werk en privé, gezondheidsproblemen kan veroorzaken. Elke nacht moest Margot Loïc van zich af duwen, “dat is soms een simpele, assertieve knuffel waarbij ik hem even moet knijpen, maar kan gaan tot het punt waar ik hem echt moet slaan. Het is verschrikkelijk zwaar want dat voelt als onnodig geweld. Ik sla hem en hij herinnert er zich zelfs niets van,” legt ze uit. Elke ochtend vraagt Loïc wat er de nacht ervoor is gebeurd en verontschuldigt zich, nog voor hij goeiemorgen zei. Maar het duurde enorm lang voordat hij zelf verantwoordelijkheid nam. 

“Ik heb hem vaak gevraagd om met iemand erover te praten,” voegt Margot toe. “Hij zat in hetzelfde schuitje als iemand die zich niet goed voelt en geadviseerd wordt naar een therapeut te gaan. Hij bleef zichzelf ervan overtuigen dat hij geen zorgverlener nodig had en dat hij voor zichzelf kon zorgen. Dat is echt de schuld van het patriarchaat.” Hoewel dit misschien kort door de bocht klinkt, is het een feit dat mannen minder vaak medisch advies inwinnen dan vrouwen. Niet omdat ze minder ziek zijn, maar omdat voorlichting over lichaam en gezondheid nog steeds erg gendergebonden is.  De legende van de viriele man die geen hulp nodig heeft en al zeker niet op vlak van seks, leeft nog altijd doorheen generationele en sociale grenzen. “Ik voelde mezelf schuldig omdat het zo lang duurde tegen dat ik begreep hoe serieus dit was en dus ook wachtte om in te grijpen,” legt Loïc uit. “Dat ik sliep, dat ik niet wist wat ik deed… het duurde lang tegen dat ik het begreep en er iets aan deed.” Al deze dingen begonnen zich op te stapelen en op een dag werd het Margot te veel. “Het ging niet meer, ik voelde mij zo alleen hierin,” vertelt ze. 

Na een paar maanden waren ze terug samen, maar Margot had voorwaarden. Loïc moest een specialist consulteren. “Wat mij tegenhield om voor mezelf te zorgen, was dat ik wist dat het een lang proces ging zijn,” zegt Loïc. “Het is een lange reis die je moet afleggen, maar die enorm zwaar is.” Dr. Malet bevestigt dat sexomnia relatief weinig vanzelf weggaat. “Je moet ermee leren leven,” legt ze uit. Dus nu hebben beiden zich erbij neergelegd ermee te leren leven, en de nodige aanpassingen te maken in hun dagelijkse levens. In hun appartement heeft het koppel een tweede slaapkamer waar Margot haar eigen ruimte heeft en alleen kan slapen als ze daar nood aan heeft. Ze gaan akkoord dat het verschrikkelijk is dat het zover moet komen, maar Loïc legt uit dat ze “erin slagen hun gevoelens aan de kant te zetten voor wat echt nodig is”. Als ze samen slapen, leggen ze een kussen tussen hen in om de kans op een aanval te verkleinen. “Ik ben zo bang om naast haar in slaap te vallen,” geeft Loïc toe. “Het is niet gemakkelijk, want het houdt onze lichamen weg van elkaar. Gelukkig weten we wel hoe we elkaar kunnen vinden.” 

Hoewel ze hun best doen om de ziekte de relatie niet te laten beïnvloeden, heeft het zeker wel een impact op vele aspecten van hun dagelijkse leven. Sinds de diagnose is hun seksleven bijna onbestaande. “Je herkent de gebaren wel, het lichaam onthoudt ze,” zegt Margot. “ Maar het heeft ons verdoofd, dit is een soort noodzakelijke pauze. We zijn nog steeds een beetje geschokt door dit alles, zelfs na vijf jaar. We analyseren alles, dus het haalt alle spontaniteit uit seks.” Loïc hoopt toch zeker de simpliciteit van seks te herontdekken, om hun libido’s te herstellen. “Momenteel zorgt seks voor heel wat angst,” zegt hij. “Ik heb liever dat we het niet doen, dan dat er iets fout loopt, maar ik vertel mezelf dat ik door deze stoornis ons iets heel spannends ontzeg.”

Natuurlijk is het moeilijk om de toekomst te voorspellen, maar Loïc en Margot doen dat wel samen. Op de slechte dagen, moet Margot echter wel toegeven dat ze soms het gevoel heeft om uit de relatie te stappen, een gevoel dat hun relatie een trage dood tegemoet gaat. “Ik hoop dat hij erin slaagt om een deel van de druk die ik voel te verminderen, want dat is al een beetje gelukt,” legt de jonge vrouw uit, die ook wel de schoonheid van haar relatie durft uit te wijzen. Loïc vindt vooral veel comfort in de onderlinge communicatie. “Het is gek, want we weten dat we kinderen willen, ook al hebben we geen seksleven. We doen alles gewoon stap per stap, maar de hoop is er wel. We kijken het nu recht aan.”  

Volg VICE België en VICE Nederland ook op Instagram.