Jonge vrouw met koffie to-go beker en bruin papieren tasje op straat
Onder Druk/Juul Op den Kamp

FYI.

This story is over 5 years old.

Prestatiedruk

Hoe studenten door prestatiedruk ten onder gaan aan faalangst en pillen

In haar docu 'Onder druk' laat Juul Op den Kamp (26) de donkere kant van de prestatiemaatschappij in de Verenigde Staten zien.

Hoi Juul. Het was lastig om een interviewafspraak te maken. Ik was druk. Jij was druk. Je kent het wel.
Maar al te goed. We leggen onszelf vaak het idee op dat we zo snel mogelijk – liefst vóór ons dertigste – moeten pieken. Ik sprak deze week een vriendin, ze is 24 en maakt ook documentaires. Ze zei een beetje in paniek tegen mij dat ze ‘al 25 was en nog geen film op IDFA had gehad.’ Dat laat wel zien dat we heel veel willen en heel hoge verwachtingen hebben.

Advertentie

Dat komt ook naar voren in de documentaire. Hoe kwam je op het idee om ‘Onder druk’ te maken?
Tijdens mijn studietijd heb ik een jaar in New York gewoond. Toen ik daar net was ging ik met een paar vrienden de stad in. Om 4 uur ’s nachts leek het ons leuk om te kijken bij onze nieuwe universiteit. ‘Straks moeten we inbreken,’ riep een van ons nog. Maar de uni was gewoon nog open. Het was doodstil, iedereen zat als een zombie achter zijn laptop, sommigen zelfs in slaapzakken. Je voelde gewoon hoe hier, onder het tl-licht, een nachtelijke strijd werd gevoerd. En door de hoge ramen zag je de bruisende stad – de plek waar deze studenten het zo graag wilden maken. Toen besefte ik: deze sfeer, hier moet ik wat mee.

Student staart tijdens studeren achter bureau naar waterflesje

Onder Druk/Juul Op den Kamp

Dus dat deed je. Hoe pakte je dat aan?
Op een feestje ontmoette ik een dealer. Hij vertelde me dat hij eerst vooral drugs verkocht voor mensen om te feesten. Nu komt hij rond van studenten die pillen gebruiken om te presteren – hij betaalt er zelfs zijn eigen studie van. Die dealer doet de voice-over in de documentaire. Ik heb Amanda, een studente environmental policy, en Andrew, een student medicijnen gevolgd. Je ziet hoe ze langzaam aftakelen en hoe ze hun mentale en fysieke grenzen oprekken. Hoe ze uiteindelijk een soort lege huls worden.

Hoe was het om Amanda en Andrew te volgen terwijl zij uren en uren aan het studeren waren?
Ik had met ze te doen. Het is altijd bezwaarlijk om vol op iemands neus te zitten, en al helemaal als iemand zo hard struggelt. Je ziet Amanda achter haar laptopje in slaap vallen. Ik wilde per se aan het einde van de nacht, rond vijf uur ‘s ochtends, filmen. Je ziet ze geregeld hun allerlaatste portie energie aanboren. Kan me wel voorstellen dat ze soms dachten: fuck you. Kwam ik weer aan met de filmploeg.

Advertentie

Ze lijken heel ongelukkig.
Zielig, hè? Moeilijk om te zien ook. Als een robot pushen ze zich erdoorheen. Amanda geeft toe af en toe wat middelen te gebruiken. Adderall en Xanax, dat soort spul. Amanda is wel een extreem voorbeeld, maar het is zeker ook geen geheim daar: de potjes liggen gewoon zonder geheimzinnigheid open op tafel. Niemand schaamt zich ervoor. Andrew gebruikt het niet: hij vindt het cheaten, valsspelen. Hij noemt het ook “brain doping.” Ik snap die frustratie wel. Maar Amanda scoort tienen – en Andrew niet. Wil je zeggen dat het goed is, om prestatieverhogende middelen te gebruiken?
Absoluut niet. Maar mijn documentaire laat zien dat die studenten wel moeten. Ze moeten te veel doen in te weinig tijd. Pillen gebruiken is onderdeel geworden van het presteren. Onnatuurlijk hoge verwachtingen vragen om onnatuurlijke middelen.

Dus voor hen is het een geval van: ‘het doel heiligt de middelen’?
Ja. Het is doodnormaal. Ook in Nederland trouwens. Een op de tien studenten gebruikt wat om beter te studeren. En ik denk echt dat we hier in Nederland dreigen de kant van de VS op te gaan. Vooral nu de studiefinanciering is afgeschaft en het leenstelsel er is. Wij worden ook een prestatiemaatschappij: elk studiejaar vertraging kost bakken met geld, je moet in commissies hebben gezeten, je moet je onderscheiden. De beste stages, de beste aanbevelingen, de beste cijfers, de beste werkplekken. Dus ja, dan snap ik dat mensen snel naar een pilletje grijpen. Ik zie het ook om me heen bij de jongere mensen: mijn nichtje is 21, vijf jaar jonger dan ik, en herkent zich al meer in mijn docu dan ikzelf. Ik blowde op die leeftijd nog best wel regelmatig, om te chillen of de tijd te doden. Nu is het veel meer van: tijd is geld. Tijd moet je niet verspillen.

Advertentie

Hoe verging het studeren jou in NY?
Ik belandde ook in die prestatiebubbel, ik zat soms ook ’s nachts te blokken. De druk was hoog: ik heb best wel wat beurzen ontvangen en het selectieproces om een master te volgen in de VS was heel lang. Je voelt dat je iets moet waarmaken. Maar ik ben niet doorgedraaid. Ik heb van huis uit wel een goede dosis zelfvertrouwen en relativeringsvermogen meegekregen. Het idee dat falen oké is. Als je dat niet hebt, dan kan je in New York – en ik denk ook in Nederland – in een neerwaartse spiraal terechtkomen.

Heb je zelf drugs gebruikt?
Zelf heb ik ADD, dus slik ik soms medicijnen als Ritalin. Dus ik weet wat voor effect het kan hebben op je, Je gaat er écht harder en beter door werken, zelfs als je ze gebruikt om medische redenen. Zelf heb ik nooit pillen gebruikt om door te kunnen bikkelen, maar ik snap de aantrekkingskracht. Sommigen hebben het nodig. Ik had een tijd een Amerikaanse huisgenoot en die had zijn koelkast helemaal vol met downers als je moest slapen en uppers als je moest presteren.

Net zoals Amanda uit de documentaire.
Ik vind het zielig voor zowel haar als Andrew. Ik zag zoveel faalangst en zelfhaat. Ze leven continu met het idee dat een onvoldoende volledig hun eigen schuld is. Ik wil bewustzijn creëren met onze docu. Andrew heeft nachten doorgehaald, was op van de vermoeidheid en kon alleen nog maar in zijn ogen wrijven. En dan leest hij dus dat hij zijn tentamen niet heeft gehaald. ‘Volgende keer nog harder werken,’ zegt hij. En dan denk ik: hoe dan?

De documentaire Onder druk is vanaf maandag 18 maart online te streamen en op zondag 24 maart om 23:30 te zien op NPO 3.

Volg ons op Facebook voor meer gezondheidsverhalen en advies voor onvolmaakte mensen.