Wanneer je gedwongen wordt om anders te bevallen dan je zelf wil

Selina* stond op het punt te bevallen, en haar artsen waren bezig met een acute keizersnede. Er bleek alleen een probleem te zijn: doordat er littekenweefsel was ontstaan als gevolg van haar vorige keizersnede, zat haar baby vast. Toen haar zoontje eindelijk werd bevrijd was hij blauw aangelopen en stil. De artsen wisten niet of hij nog leefde. Maar na een tijdje trok hij gelukkig zijn mond open. Haar baby huilde, en Selina daarna zelf ook, van oplichting.

Die angst had voorkomen kunnen worden.

Bij haar eerste kind had ze ook al een traumatische ervaring met een ongeplande keizersnede gehad, en toch was Selina’s man ervan overtuigd dat ze bij haar tweede kind opnieuw moest proberen om vaginaal te bevallen, in plaats van een geplande keizersnede. Bij voorkeur een waterbevalling thuis, zonder pijnstillers – dat zou namelijk slecht voor de baby zijn. Ze had zijn familie verteld dat hij hem er liever niet bij wilde hebben, vertelt ze. “Maar die dachten toch al dat ik een gestoorde, hormonale zwangere vrouw was.”

Pas toen Selina’s moeder ingreep was haar man – inmiddels haar ex – bereid om haar naar het ziekenhuis te rijden. Eenmaal daar aangekomen bleef hij volhouden dat ze het ook wel zonder pijnstillers zou moeten kunnen afhandelen. “Dat kun jij wel, je bent sterk genoeg.”

Zo ging het ongeveer dertig uur lang, herinnert Selina zich. “En al die tijd zonder pijnstillers. Toen zei ik gewoon maar tegen de dokter: geef me alles wat je hebt.”

Selina is inmiddels begin dertig. Tijdens hun relatie, die negen jaar duurde, werd ze blootgesteld aan fysiek en psychologisch geweld. Zijn overheersende gedrag ontnam haar al haar autonomie, en beïnvloedde zelfs de manier waarop ze zou bevallen. “Gek genoeg vond ik hem destijds niet eens zo opdringerig, eerder bemoedigend en overtuigend,” zegt ze.

Wat haar ex deed valt onder psychische mishandeling, wat sinds 2015 in Engeland, waar dit plaatsvond, officieel als misdaad erkend wordt. Dit extreem controlerende gedrag uit zich onder andere in dat het slachtoffer geïsoleerd wordt van zijn of haar vrienden en familie, geen toegang krijgt tot basisbehoeften en vernederend of mensonterend wordt behandeld. Ook kan de manier waarop diegene zijn of haar tijd indeelt strak in de gaten worden gehouden.

Selina’s verhaal laat zien dat deze vorm van mishandeling ook een grote rol kan spelen tijdens een zwangerschap. Volgens cijfers uit het Verenigd Koninkrijk is ze zeker niet de enige: meer dan een derde van al het huiselijk geweld ontstaat of verergert tijdens een zwangerschap.

“Wat er met jouw lichaam gebeurt tijdens de geboorte van je kind, is een recht dat wordt beschermd door de wet,” benadrukt Amy Gibbs van Birthrights, een Britse organisatie die zich inzet om vrouwen op een menswaardige manier te laten bevallen. “Als deze overschreden worden, kan dat zeer schadelijk zijn voor de fysieke en geestelijke gezondheid van de vrouw, maar ook voor de relatie met haar kind.”

De mishandeling van Kathryn* begon toen ze zeven maanden zwanger was. Eerst moest ze van haar man stoppen met het volgen van een ouderschapscursus. Hij gebruikte medicijnen, en was heel geïnteresseerd in de werking daarvan – zoveel dat dit het grootste gespreksonderwerp was tijdens de geboorte. “Vooral de pijnstillers boeiden hem enorm,” zegt ze. “Ik had aangegeven dat ik geen diamorfine wilde, maar toen ik sterke weeën begon te krijgen was het eerste dat hij deed vragen of ik het toch niet moest hebben. Hij stelde constant vragen over de effecten ervan op mijn lichaam.”

In de Britse radioserie The Archers spelen deze vorm van mishandeling ook een rol. Een vrouwelijk personage werd overgehaald om thuis te bevallen, ook al had ze eerder al een zwangerschapsvergiftiging gehad. Tim Stimpson, de schrijver van die aflevering, legt uit: “Hiermee konden we laten zien hoezeer Helen bereid was om haar eigen autonomie op te geven voor Rob. Van Refuge and Women’s Aid hadden we begrepen dat mannen als Rob zich vaak bedreigd voelen door de komst van een nieuw kind – en dus probeerde hij Helen het gevoel aan te praten dat ze ergens schuldig aan was, en dat haar behoeftes een beetje onzin waren.”

Het komt sterk overeen met Kathryns ervaring. Haar man was enorm jaloers vanwege alle aandacht die ze in het ziekenhuis had gekregen, en toen ze weer thuis was ging hij tegen haar tekeer. “Normaal had ik mezelf kunnen beschermen tegen zo’n uitbarsting,” zegt ze. “Maar ik had een pasgeboren baby in m’n armen. Ik kon hem niet vasthouden en tegelijkertijd voor mezelf opkomen. Dus ik moest het wel over me heen laten komen, en dat werd op een gegeven moment een gewoonte.”

Vrouwen die op het punt van bevallen staan zijn kwetsbaar, en vatbaarder om door hun partner gemanipuleerd te worden. Er is ook steeds meer bezorgdheid over het feit dat ze door het medisch personeel zelf worden gedwongen om overhaaste beslissingen te nemen. Terwijl toestemming pas echt geldig is als het niet is verkregen na druk uit te oefenen – ongeacht wie die druk heeft opgelegd.

VICE is nog talloze andere gevallen op het spoor gekomen van vrouwen die werden verwaarloosd door hun partners, en soms zelfs door hun eigen familieleden. Van vrouwen die genegeerd waren als ze zeiden waar ze behoefte aan hadden tot agressieve echtgenoten in de kraamkamer. De organisatie had ook contact met een vrouw die twaalf uur lang thuis aan het bevallen was, maar van haar man en schoonmoeder absoluut niet naar het ziekenhuis mocht – ze weigerden ook een verloskundige te bellen.

Ali Edwards werkt al acht jaar als doula – ze ondersteunt vrouwen rondom hun bevalling, door ze bijvoorbeeld te helpen ontspannen en ademhalingsoefeningen met ze te doen. Ze hielp een keer een vrouw die absoluut geen keizersnede wilde, tot afkeuring van haar man. “Ze zat in bad en alles ging prachtig, tot haar man zei dat ze niet moest riskeren dat er een vacuümpomp of verlostang aan te pas zou moeten komen. Hij dwong haar om uit het water te komen, en ze zweeg. Uiteindelijk kreeg ze alsnog een keizersnede.

Zo’n traumatische bevalling kan nare gevolgen hebben: een hoger risico op postnatale depressies, maar ook PTSS-symptomen als flashbacks en nachtmerries. “Als een bevalling niet volgens plan verloopt, kan de vrouw daar het gevoel aan overhouden dat ze gefaald heeft, of zich er erg voor schamen,” zegt Dr. Emma Svanberg. Zij is perinataal klinisch psycholoog en mede-oprichter van Make Birth Better, een platform dat zich inzet om geboortetrauma’s te voorkomen te behandelen. “Mensen proberen herinneringen aan traumatische ervaringen vaak te vermijden, wat ertoe kan leiden dat vrouwen iemand anders voor hun baby willen laten zorgen. Of het tegenovergestelde gebeurt, en ze zijn juist overdreven beschermend.”

Er zijn meestal maar weinig momenten in het leven waarop een vrouw met meer medische professionals te maken krijgt dan rondom een bevalling. Maar zoals bij elke vorm van misbruik, kan het ook hierbij lastig zijn om dit soort dwingende controledrang aan te geven. Edwards zegt dan ook dat ze het gewend is om “tussen de regels door te lezen” en dat verloskundigen “trucjes” gebruiken om de vaders uit de kamer te krijgen.

Dit kan vooral lastig zijn als de zwangere vrouw de taal niet spreekt en daardoor afhankelijk is van anderen. “Bij ons heeft iemand een keer gezegd dat ze een man de kamer uit wist te krijgen, en iemand erbij haalde die dezelfde taal sprak als de vrouw,” vertelt Gibbs. “Die veranderde toen van een stille muis in een soort babbelbox.”

Naomi Delap is directeur van Birth Companions, een goed doel dat zwangere vrouwen steunt die het om verschillende redenen niet makkelijk hebben – omdat ze slachtoffer zijn geweest van huiselijk geweld of seksueel misbruik bijvoorbeeld, of omdat ze financieel in de knel zitten. “Vrouwen komen vaak niet uit voor hun problemen omdat ze bang zijn dat ze hun kind kwijtraken aan jeugdzorg,” zegt ze. “Er is dus een enorme barrière.”

Kathryn bevestigt dat. “Ik bleef maar zeggen dat alles met mij in orde was, maar dat ik het idee had dat mijn man zich niet helemaal op zijn gemak voelde. Als iemand had gevraagd wat er dan met hem was, of hij boos was bijvoorbeeld, dan had ik kunnen zeggen: ‘Ja, hij gooide net een boormachine naar m’n hoofd.’ Maar niemand vroeg door.”

Selina mag dan gescheiden zijn van de man die zowel haar leven als dat van haar kind op het spel heeft gezet, maar ze lijdt nog steeds onder de gevolgen. “Na de bevalling was ik compleet getraumatiseerd. Ik denk niet dat ik ooit nog meer kinderen wil.”

*Namen zijn om privacyredenen gefingeerd.