De transgenderpoli breidt uit maar dat is nauwelijks reden voor feest

Gisteren schreef het Parool dat de transgenderpoli van het VUmc gaat uitbreiden met zo'n twintig procent, want het aantal mensen dat zich heeft aangemeld bij het Kennis- en Zorgcentrum voor Genderdysforie is de afgelopen jaren flink toegenomen. Er werden bij het medisch centrum ongeveer tweehonderd mensen geholpen per jaar, inmiddels zijn dat er zevenhonderd.

Door het groeiende aantal aanmeldingen zijn ook de wachtlijsten geen geintje. Voordat je aan een traject begint, mag je eerst acht maanden op de klok kijken, een scheurkalender knutselen, je inschrijven voor allerhande kookcursussen of andere dingen doen om je tijd mee te vullen. Die wachttijd wordt nu hopelijk korter. Principle 17, een onderzoekscollectief en belangenbehartigers voor transgenderzorg, pleit al een tijd voor de uitbreiding van capaciteit bij zorgcentra voor genderdysforie. Dus ik belde met Vreer Verkerke (deze nieuwe naam bestaat trouwens uit een samenstelling van 'mevrouw' en 'meneer'), oprichter van de organisatie, om hen te feliciteren.

VICE: Hi Vreer, gefeliciteerd, ben je blij?
Vreer Verkerke: Zeker, maar er is nog een hoop werk te doen.

Wat dan precies?
Nou, als het aantal aanvragen binnen 5 jaar groeit met 250 procent, dan is er meer nodig dan een capaciteitsuitbreiding van 20 procent. Want dat schiet natuurlijk niet op. Misschien dat de wachtlijsten iets korter worden, maar het hele probleem ligt ten grondslag aan de zorg die wordt aangeboden.

Oh, wat is er mis met de zorg?
Ach, waar zal ik beginnen. Stel je meldt je aan, en je weet al wat er met je aan de hand is, dan moet je alsnog een traject in waarin je een half jaar tot een jaar lang gesprekken moet voeren met een psycholoog, voordat je een hormoonbehandeling krijgt. Die gesprekken zijn, naar mijn idee, bedoeld voor het ziekenhuis om zeker te weten dat je transgender bent, in plaats van dat ze er zijn om je zo snel mogelijk te kunnen helpen. Mensen zijn hartstikke geïnformeerd en weten meestal vanaf het begin al wat ze willen.

Logisch, we leven immers in het digitale tijdperk.
Ja, en het proces is vooral zwaar als de wereld niet met je meewerkt. Worstelingen met je genderidentiteit hebben ook, en misschien wel vooral, te maken met sociale kringen en de maatschappij die je niet accepteert. Het is toch gek dat je verplicht bent om een jaar lang dure gesprekken te voeren, waarin er telkens vraagtekens worden gezet bij wat je voelt, omdat je nou eenmaal een andere genderidentiteit hebt?

Hoe zou dat opgelost kunnen worden?
De zorg moet lokaler worden. Er zijn nu twee hulpcentra voor mensen die hulp nodig hebben met hun genderidentiteit, in Groningen en Amsterdam. Dat moet anders. Kennis en inzicht van zorgverleners moet worden bijgespijkerd. Huisartsen moeten hormoonbehandelingen kunnen aanbieden, zodat je niet anderhalf jaar hoeft te wachten. Er moet meer maatwerk komen, vooral voor degenen die zeker zijn van hun zaak. En, ook heel belangrijk, er is nog steeds veel transfobie aanwezig in de medische wereld. Het behandelen van transgenders wordt door veel chirurgen nog steeds gezien als iets minderwaardigs.

Hormoonbehandeling lijkt me ook al best ingrijpend, is het niet onverantwoord als huisartsen dat gaan doen?
In de meeste gevallen is een huisartsenopleiding genoeg om gesprekken te voeren en hormonen voor te schrijven. Als het niet werkt zoals je had verwacht, dan zou je naar een specialist toe moeten kunnen in het ziekenhuis, eventueel het VUmc. Het VUmc trekt nu alles naar zich toe. Als je het weet, zou je gewoon moeten kunnen zeggen: "Ik ben transgender, en ik heb een behandeling nodig." Net zoals iemand die depressief is dat weet, en dus na een paar gesprekken al antidepressiva krijgt voorgeschreven.

Ik las ook dat de lange wachttijden ervoor zorgen dat mensen online medicijnen proberen te kopen.
Zelfmedicatie is een bekend verschijnsel, ja. Dat komt inderdaad door de lange wachttijden, het lange traject en het autoritaire beleid van de zorgcentra. Het VUmc legt de nadruk op hoe zwaar en moeilijk het is, en dat we allemaal aan het lijden zijn. Veel mensen zijn daar wars van, want zo normaliseer je de boel natuurlijk niet. Het is goed en positief dat het bestaat, hoor, maar ze zijn niet met de tijd meegegaan. De normale zorgstandaard wereldwijd (WPATH) is progressiever dan wat het VUmc aanbiedt. En hier ligt ook een bepaalde verantwoordelijkheid van de overheid, trouwens.

Aha. Er moet dus gekeken worden naar hoe de behandeling en maatschappelijke acceptatie meer met elkaar verweven kunnen zijn.
Juist, ongeveer 40 procent van mensen met een andere genderidentiteit valt buiten de arbeidsmarkt. Zodra ze werk hebben en meedraaien, gaat het proces een stuk sneller. Als zorgcentra zouden samenwerken met bijvoorbeeld het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid om te kijken hoe ze de situatie vanuit de maatschappij zouden kunnen verbeteren, zou dat een stuk schelen.

Hoe kan het eigenlijk dat er zo'n enorme groei is in het aantal aanvragen voor behandeling de afgelopen jaren?
Transgendernetwerk Nederland, een organisatie voor de emancipatie van transgenders, is al een tijd bezig met het veranderen van de terminologie. Er wordt niet meer gesproken over transseksuelen of travestieten, en die hele reutemeteut van onjuiste definities. Transgender zijn is nu bespreekbaar, en mensen die worstelen met hun genderidentiteit weten sneller wat er aan de hand is. Bovendien zijn er sinds 2015 geen medische ingrepen meer nodig om voor de wet van geslacht te veranderen, dus de stap is voor de meeste mensen een stuk kleiner geworden. Dat je geopereerd moest worden om juridisch gezien te kunnen aantonen dat je een man of vrouw bent - wat ook een hartstikke beperkte keuze is, maar daar hebben we het een andere keer over - dat is absoluut van de pot gerukt.

Dat lijkt me raar, ja. Je voelt je misschien meer subject van het zorgsysteem dan een autonoom individu in de maatschappij.
Trans-zijn is niet een of andere psychologische aandoening. Het is gewoon een variatie van de mens.

Hoe nu verder?
Zowel minderjarigen als volwassenen zouden hun papieren ook zelf moeten kunnen wijzigen bij het burgerregister, in plaats van dat er eerst nog gepraat moet worden met een psycholoog. Dan zijn we een heel eind. Er mag geen leeftijdsgrens zijn bij het juridisch wijzigen van je geslacht, vind ik. Bovendien moeten psychologen makkelijker kunnen inschatten wat iemand nodig heeft. Mocht het iemand zijn met behoorlijke problemen, dan zijn meer en langere gesprekken gewenst. Zo niet, dan niet. Nu is het zo dat vrijwel iedereen hetzelfde aanbod krijgt. Het zou makkelijker moeten zijn om te kunnen aangeven wat je wil.

Aannemelijk.
Als je mensen toestemming geeft om te zijn wie ze zijn, en hen daarin zelf een keuze kan laten maken, dan is de problematiek makkelijker te behandelen, denk ik. Het is minder stressvol als een hulpverlener zegt: "Oh, jij hebt dit probleem, daar gaan we je gelijk mee helpen," dan wanneer je een verplicht traject in moet gaan waarin wachttijden ondraaglijk zijn, en er eerst wordt gekeken of je problemen aanzienlijk genoeg zijn om je uiteindelijk te helpen. De uitbreiding van de capaciteit is goed, maar er is absoluut nog winst te behalen.

Dankjewel, Vreer.

Voor meer informatie over Principle 17 surf je even naar www.principle17.org/node/25