Speel je vals je als je smartdrugs gebruikt om beter te presteren?

Al jarenlang dromen mensen van een pil die al je problemen oplost – een medicijn dat je intelligenter en creatiever maakt en je een voorsprong op je concurrenten geeft. Hoewel dat soort magische pilletjes niet bestaan, zijn er wel alternatieven, zoals nootropica, een soort doping voor je hersenen.

Nootropica is een verzamelterm voor een breed scala aan medicijnen die de cognitieve functies bevorderen, zoals het geheugen en de creativiteit. In tegenstelling tot de meeste ADHD-medicijnen, waarbij gewenning snel kan optreden, zeggen voorstanders van nootropica dat je de dosis niet steeds hoeft te verhogen en dat ze geen verslavende werking hebben. En omdat nootropica als voedingssupplementen worden beschouwd zijn ze goedkoper en makkelijker te verkrijgen dan stoffen die onder de medicijnenregels vallen, zoals Adderall.

Maar is het ethisch verantwoord om deze middelen te gebruiken? Speel je vals als je nootropicapillen slikt?

"Nootropica worden wel eens beschouwd als academische steroïden, maar dat vind ik complete onzin," zegt Neyer Guerrero, een amateuronderzoeker uit Brooklyn die onderzoek doet naar nootropica. "Deze pillen zullen je heus niet slimmer maken. Nootropica helpen je tot op een bepaalde hoogte, maar je zult wel zelf aan het werk moeten." Volgens Guerrero moeten nootropica worden beschouwd als gezondheidssupplementen voor het brein. Hij wijst erop dat choline – een van de nootropica – van nature in het brein aanwezig is, maar ook als voedingssupplement te koop is.

Maar niet iedereen is het met Geurrero eens. Nita Farahany, een toonaangevende bio-ethicus, en directrice van het instituut voor bio-ethiek en wetenschapsbeleid aan de Amerikaanse Duke University, zegt dat ethisch gebruik van smartdrugs zich moeilijk onder woorden laat brengen. "Het is bijna onmogelijk om een grens te trekken tussen wat frauderen is en niet," vertelt ze. "Hoe zou je dat willen doen? Is een student die neurofeedbacktherapie volgt aan het frauderen? Zijn nootropica verboden? En koffie? Of is het alleen fraude als je gebruik maakt van medicijnen op recept?

Duke is een van de weinige universiteiten met een beleid op het gebied van breindoping, een brede term voor breinstimulerende middelen. Naast de standaard overtredingen, zoals plagiaat, is het gebruik van breindoping zonder doktersrecept als fraude opgenomen in het examenreglement.

Hoewel de regels van Duke University geen specifieke middelen noemen, vertelt Farahany dat het beleid voortgekomen is uit het feit dat medicijnen als Adderall en Ritalin op grote schaal werden misbruikt op de universiteit – volgens het Center on Young Adult Health and Development heeft bijna een derde van alle studenten weleens medicijnen die op doktersrecept worden voorgeschreven gebruikt bij het studeren. In het reglement worden alleen medicijnen op recept genoemd, wat ruimte biedt voor breinsupplementen die zonder recept te verkrijgen zijn.

Bij de beleidsvorming rondom breindoping is het moeilijk vast te stellen wat nou echt breindoping is. Het beleid van Duke is gebaseerd op Adderall en Ritalin, maar andere medicijnen op recept – Modafinil in het bijzonder – zijn ook in verband gebracht met cognitieve bevordering. Nootropica zijn verkrijgbaar zonder recept, maar uit vooraanstaande studies blijkt dat er op zijn minst bewijs is dat de cognitief stimulerende werking ervan onderschrijft. Een lijn trekken tussen wat acceptabel is en wat niet, is volgens Farahany bijna onmogelijk.

Vreemd genoeg zijn de enige organisaties die écht bezig zijn met het gebruik van doping voor de hersenen toernooien in eSports. Er zijn honderdduizenden euro's gemoeid met die toernooien, en de deelnemers aan wedstrijden van de ESL en de Internationale-Sports Federation (leSF) worden getest op doping – ook op breindoping.

"De inzet is zo hoog dat het verleidelijk is geworden om iets te nemen wat je misschien gaat helpen om iets beter te spelen," zegt Anna Rozwandowicz, een woordvoerder van ESL Gaming, 's werelds grootste eSports-competitie. Net zoals een professioneel wielrenner zichzelf kan drogeren om voordeel te behalen, kunnen gamers op topniveau stimulerende middelen nemen om hun reactiesnelheid en uithoudingsvermogen te bevorderen tijdens de lange gamesessies.

De ESL begon in augustus tijdens de One Cologne-competitie in Duitsland met het testen van deelnemers op dopinggebruik. De e-sporters moesten achter de schermen speekselmonsters afgeven, die vervolgens getest werden op een hele lijst aan verboden middelen, opgesteld door het World Anti Doping Agency (WADA). Rozwandowicz vertelt dat de ESL werkt aan een test die specifiek gericht is op dopinggebruik bij eSports, maar de organisatie wil geen lijst met verboden middelen publiceren, in de hoop dat spelers helemaal geen prestatiebevorderende middelen gebruiken. De ESL en de leSF volgen de aanbevelingen van het WADA als het gaat om medicijnen die ze wel en niet moeten toestaan. Maar er is een fundamenteel probleem bij het vaststellen welke middelen wel of niet toegestaan moeten worden. Cafeïne bijvoorbeeld – een stof die miljoenen mensen hun dag helpt door te komen – is volgens de regels van het World Anti Doping Agency oké. Andere middelen, zoals de nootropic phenylpiracetam, zijn verboden.

Deze kwestie leidt tot een ethisch dilemma, want werken nootropica eigenlijk wel? Als ze je niet echt slimmer kunnen maken, waarom zou het dan ethisch onverantwoord zijn om ze te gebruiken? Uit wetenschappelijk onderzoek naar nootropica blijkt dat er bewijs is om te stellen dat er cognitieve voordelen zijn: een onderzoek van de NYU School of Medicine, dat is uitgevoerd in 1981, concludeert dat piracetam gecombineerd met andere nootropische middelen "enorme effecten" hadden op de bevordering van het geheugen van ratten, en een onderzoek uit 2009, dat werd gepubliceerd in het blad Neuroscience and Behavioral, suggereerde dat de nootropische stoffen noopept en piracetam mogelijk klachten na een hersenschudding kunnen verhelpen. Andere onderzoeken suggereren dat nootropica kunnen bijdragen aan de vaardigheid om je dingen te herinneren en de communicatie tussen de twee hersenhelften stimuleren. Natuurlijk is niet iedereen hiervan overtuigd. Ten minste één onderzoek concludeert dat gezonde mensen geen baat hebben bij nootropica.

Mochten ze wel werken, dan stellen sommige optimistische mensen dat breindoping er voor kan zorgen dat intellectuele ongelijkheid uit de wereld wordt geholpen. Eric Matzner is eigenaar van een bedrijf dat verantwoordelijk is voor de verkoop, ontwikkeling en marketing van een product dat Nootroo heet. Hij zegt dat zijn product het geheugen en de vaardigheid om nieuwe informatie te verwerken enorm bevordert, dat 't het brein beschermt tegen psychisch en mentaal trauma en dat het een lage toxiciteit heeft. Als dat zo is, dan kan dat het nadeel ongedaan maken dat mensen hebben opgelopen als ze geen goed onderwijs of andere intellectuele voordelen hebben genoten.

"Dit is de manier waarop ik het zie, [deze medicijnen] kunnen sommige toenemende tekortkomingen omzeilen," aldus Matzner. "Nootropica kunnen het speelveld voor iedereen gelijktrekken door de leervaardigheid van mensen te bevorderen." Matzner zelf neemt tussen de dertig tot vijftig supplementen per dag, in zijn gejaagde zoektocht naar een verbetering van zijn eigen prestaties.

Anderen, zoals Farahany, zien het anders. "Stel je een arts met een 48-uursdienst voor. Als het duidelijk wordt dat hij baat heeft bij breindoping, wordt hij dan verplicht die te gebruiken? Wat nou als blijkt dat sommige van zijn collega's het nemen? Word je dan gedwongen breindoping te gebruiken om anderen bij te kunnen houden?"