FYI.

This story is over 5 years old.

Ik vraag dit voor een vriend

Hoe weinig fruit kun je eten voordat je scheurbuik krijgt?

Wat moet er gebeuren voordat je bloedingen krijgt en je tanden uitvallen?
Piraat met scheurbuik

Ach, vrienden. Ze zijn net familie, maar dan beter. Je kunt ze zelf uitkiezen, en ze zullen nooit dingen tegen je zeggen als "het is hier geen hotel". Maar hoe leuk je vrienden ook zijn, ze doen soms ook heel erg domme dingen. Dingen waar ze wakker van liggen, en die ze liever niet met de wereld delen. Dingen die vragen bij ze oproepen die ze maar wat graag beantwoord zouden zien. Gelukkig hebben ze jou om die vragen namens hen te stellen. En gelukkig is er deze column, waarin wij hun beschamende vragen beantwoorden.

Advertentie

Vroeger, toen we in Nederland nog daadwerkelijk konden spreken van een VOC-mentaliteit, was onze kennis over gezondheid niet bepaald om over naar huis te schrijven. Op zee kregen mensen last van scheurbuik, waardoor ze allerlei nare bloedingen kregen en hun tanden uitvielen. Uiteindelijk stierven velen een zeer pijnlijke dood. Pas in de achttiende eeuw drong het langzaamaan tot ons door dat het medicijn voor deze ziekte eigenlijk best simpel is: vitamine C.

Het eerste onomstotelijke bewijs daarvoor kwam van de Britse scheepsarts James Lind, toen hij twaalf zieke matrozen verschillende medicijnen gaf, per tweetal. Het ene duo kreeg dagelijks een liter cider, het andere zwavelzuur en weer een andere zeewater. Twee matrozen kregen ook elke dag twee sinaasappels en een citroen, en alleen zij werden weer beter.

Het scenario

Sindsdien vinden we het de normaalste zaak van de wereld om een glas versgeperste jus d’orange te drinken wanneer we ziek zijn. Maar jouw vriend niet. Als kind weigerde hij alles waar ook maar een beetje vruchtvlees in zat, en ook tegenwoordig is hij maar moeilijk te porren voor een appeltje voor de dorst. Er zijn wel meer mensen die niet of nauwelijks fruit eten, zegt hij dan, en het is niet zo alsof er ook maar een van hen ooit scheurbuik heeft gekregen. Of ken jij die soms wel?

De feiten

Nou, niet persoonlijk, maar eind 2016 is scheurbuik wel degelijk vastgesteld bij een aantal Australiërs. Toen een arts het eetpatroon van deze patiënten onder de loep nam, bleek dat ze te weinig fruit hadden gegeten en hun groente te heftig hadden doorgekookt, waardoor alle vitamine C eruit was ontsnapt. Die Australiërs hebben blijkbaar flink hun best gedaan, want als je je groente normaal kookt gaat in principe 20 tot 50 procent van de vitamines verloren. En dat is ook al heel wat, maar lang niet genoeg om scheurbuik te krijgen. De dagelijks aanbevolen hoeveelheid vitamine C bestaat uit 75 milligram, en in één grote eetlepel groente zit al 8 milligram. Tien lepels en je bent er dus al. En dan hebben we het nog niet eens gehad over andere producten: in een gekookte aardappel zit 6 milligram, en ook in graan, zuivel en zelfs vlees kan een minimale hoeveelheid zitten. En dan is er natuurlijk nog de sinaasappel, waarmee je per stuk in een keer 61 milligram vitamine C binnen krijgt. Scheurbuik krijg je pas als je lange tijd ver onder de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid terechtkomt, vertelt Sander Kersten, onderzoeker aan de afdeling Humane Voeding aan de Wageningen Universiteit. "Zelfs als je op 10 à 20 milligram vitamine C per dag zit krijg je nog geen scheurbuik. Daarvoor moet je echt richting de nul gaan. Maar dan krijg je ook waarschijnlijk van andere voedingstoffen te weinig binnen; dan heb je het bijvoorbeeld over mensen wiens dieet voor 80 procent uit alcohol bestaat." Puur en alleen een vitamine C-tekort hebben is haast onmogelijk, zegt hij. Voordat je scheurbuik krijgt, ben je waarschijnlijk allang ziek geworden vanwege tekorten aan andere voedingsstoffen. Hoe dat er exact uitziet is lastig te zeggen, want zo’n groot vitamine C-tekort komt te weinig voor om er goed onderzoek naar te doen. "Je kunt dat natuurlijk niet zomaar op mensen testen, dat is gevaarlijk. Op dieren is ook geen optie, want die hebben geen extra vitamine C nodig. Dat maken ze zelf al aan. Alleen mensen en cavia’s doen dat niet vanuit zichzelf."

Het ergste dat kan gebeuren

Als je vriend het om wat voor obscure reden dan ook nodig vindt om maandenlang te leven op een dieet van alcohol en instant noodles, en daardoor toch scheurbuik heeft gekregen, dan hoeft hij niet bang te zijn dat hij daadwerkelijk allemaal scheuren in zijn buik krijgt. De naam ‘scheurbuik’ is namelijk een verbastering van scorbutus, de medische aanduiding. Wel moet hij bang zijn voor zwellingen en bloedingen. Die kunnen zowel inwendig als uitwendig zijn: op de benen zullen bijvoorbeeld petechiën ontstaan, een soort vlekachtige huidbloedingen. Op den duur zullen ook zijn tanden uitvallen, en als hij het dan nog vertikt om een vruchtensapje te drinken zal hij uiteindelijk sterven. Ik gebruikte trouwens niet voor niets instant noodles als voorbeeld, want daar zit echt gewoon geen vitamine C in. In patat dan weer wel: 5 milligram per portie zelfs. Als je een tijdje alleen maar friet eet, zul je dus weliswaar een vettere buik krijgen, maar in ieder geval geen scheurbuik.

Kortom

"Als je uitgaat van de minimale voeding waarop je kunt leven, zou je in theorie best zonder fruit kunnen," zegt Kersten. "Dan is groente belangrijker. Maar ik zou het niet aanraden om geen fruit te eten; er zitten natuurlijk ook andere goede voedingsstoffen in." Dan hebben we het over foliumzuur, kalium, koolhydraten en voedingsvezels. Dat zijn allemaal voedingsstoffen die je vriend ook uit andere producten zou kunnen halen, maar dat moet hij dan wel maar net doen. Anders zal hij alsnog door een behoorlijk zure appel heen moeten bijten.