Wordt het internet weer kneuterig en niche zoals in de jaren nul?

Ik zag laatst een tweet die ongeveer zo ging: “op het web posten voelt nu eigenlijk best wel cringe.” Die persoon had het over Instagram – een app waarvan het hele verkooppunt juist “op het net posten” was. En ik besefte me dat die persoon gelijk had. Op het net posten voelt nu inderdaad wel een beetje cringe, om de een of andere reden. Dit maakt natuurlijk allemaal niet uit als je geen zelfbewuste tiener bent (vrijheid in cringeheid, etc.). Maar dat het gesprek überhaupt plaatsvindt wijst erop dat er een grotere verandering gaande is. Namelijk: mensen weten niet meer hoe ze social media moeten gebruiken. Omdat social media aan het floppen is. 

Het idee dat Instagram dood is doet nu al een tijdje de ronde. Jonge mensen posten al lang niet meer zoveel als ze eerst deden en een overduidelijk “aesthetically pleasing” web hoort thuis in het midden van de jaren tien van deze eeuw, toen mensen nog foto’s postten van hun eten en zonsondergangen. Dit jaar was er ook de massale exodus bij Twitter toen Elon Musk zich een weg naar de top prutste. Je had die week waarin mensen in paniek hun Mastodon-gebruikersnamen postten en haastig nieuwe Substacks aanmaakten. Ik heb zelfs mensen terug zien keren naar oorspronkelijke schrijfplatform Tumblr, dat de meiden van het internet met open armen heeft ontvangen. Het lijkt erop dat degenen die chronisch online zijn nu niet meer weten waar ze heen moeten. 

Je 16-jarige familielid en je baas die ook wel wat van media afweet zullen je zeggen dat mensen tegenwoordig alleen nog maar op TikTok zitten. Maar TikTok gaat nooit echt comfortabel of aantrekkelijk zijn voor de mensen die er niet van houden om opgewekte, tegen-de-camera-praten-filmpjes te posten over hun “dagje uit in de Pijp” of over hoe je kazige nacho-kip-pizza-hybrides moet maken. BeReal is wel geinig als je de laptopschermen en net-wakker-nog-steeds-depressief-selfies van je vrienden wil zien, maar daar houdt het ook wel op. BeReal kweekt geen gesprekken. Je gaat niet op BeReal zitten om op de hoogte te blijven van wat er gaande is in de wereld. “Online” gaan is nu eigenlijk alleen maar door een paar apps bladeren om je vervolgens te realiseren dat er eigenlijk niks boeiends op te zien is. Dus wat is er aan de hand?

“Mensen zijn duidelijk op zoek naar manieren om online tijd door te brengen die afwijken van de social media die de afgelopen tien jaar hebben gedomineerd,” zegt Biz Sherbert, cultureel editor bij the Digital Fairy, een creatieve agency en specialisten op het gebied van jongeren- en internetcultuur. Zij denkt dat dit niet per se betekent dat mensen minder tijd weg van het internet besteden, maar dat ze meer tijd besteden op platforms die meer in de niche van hun interesses vallen: Twitch, Discord, VR, enzovoorts. 

Ze legt uit: “Deze veranderingen reflecteren hoe mensen hun tijd online doorbrachten voordat het internet werd gehomogeniseerd door Big Social: de chatrooms van de vroege jaren nul zijn nu Discordservers en Blogspots en Tumblrs  zijn veranderd in Substacks-blogs.”

Dr. Zoetanya Sujon, een senior docent Communicatie en Media en auteur van The Social Media Age, denkt niet dat de Big Social-platforms (Twitter, Instagram, Facebook etc.) al helemaal dood zijn, “hoewel er een hoop beweging in het huidige landschap zit”.

Ze merkt op dat de meer gevestigde platforms naarmate ze evolueren voor andere dingen worden gebruikt. “Als je goed kijkt zie je dat mensen nog steeds regelmatig Facebook gebruiken – maar nu voor saaiere dingen: hun agenda, evenementen plannen, foto’s verjaardagen, etc. Met andere woorden, de leuke dingen gebeuren op andere platforms – Facebook in 2012/2013, Snapchat/Instagram in 2018 – maar ze zijn nog steeds afhankelijk voor de gevestigde platforms voor dingen in het dagelijks leven.”

Dus hoewel de grote platforms intussen niet echt “cool” meer zijn, om het zo maar te zeggen, wil dat niet zeggen dat hun levensduur aan het aftakelen is. Je zou kunnen denken dat Facebook dood is omdat mensen onder de 25 het nooit in hun hoofd zouden halen om een fotoalbum van hun avondje uit te posten (tenzij het op een meta-ironische manier was?), maar dat wil niet zeggen dat niemand het meer gebruikt. Je hoeft alleen maar naar de Amerikaanse verkiezingen in 2016 te kijken om te zien wat het gebeurt als we de macht en invloed van zulke verborgen gemeenschappen trivialiseren. 

Dr. Mark Wong, docent publiek beleid en onderzoeksmethodes aan de Universiteit van Glasgow, heeft uitgebreid onderzoek gedaan over social media en digitale interacties. Hij zegt dat de ethische gevolgen van bepaalde platforms een enorm effect heeft gehad op hoe we ze in 2022 gebruiken. Het is bijvoorbeeld minder waarschijnlijk dat we ons hele leven op een door Meta bezit platform zullen uitzenden. 

Hij legt uit: “Met de recente verandering van het publiekelijk vertrouwen in social media en wie er aan de top van de hiërarchie staat, kunnen deze platforms zich niet langer verbergen achter de illusie dat social media neutraal of objectief is.” Met andere woorden: we hebben precies gezien wat er kan gebeuren als we teveel vertrouwen hebben in onbetrouwbare bronnen. 

Een hoop mensen vraagt zich af of de toekomst meer offline zal zijn, hoewel dat niet erg waarschijnlijk is. Sherbert denkt dat onze online levens er simpelweg anders uit zullen zien. “De toekomst van social media is rijker en intiemer – een reflectie van de dagen van vroege invloed, toen degenen die volgers hadden gekregen op de eerste plaats nog individuen waren en influencers op de tweede plaats, oftewel mode-editors die de eerste mode-influencers op Instagram werden,” zegt ze. 

Ik kijk er persoonlijk wel naar uit. Maar ik zou ook wel graag een plek hebben waar ik m’n fotootjes kan posten. Flickr, misschien?

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op VICE UK.

Volg VICE België en VICE Nederland ook op Instagram.