Als twintiger of dertiger een ouder verliezen

“Rouwen is moeilijk op elke leeftijd, mensen die in de twintig of dertig zijn, vinden het zwaar omdat weinig vrienden al iets soortgelijks hebben meegemaakt,” zegt Nici Harrison, rouwconsulent/transformatiecoach en oprichter van The Grief Space. Dit is een platform gericht op rouwverwerking dat workshops, retraites en rouwkringen aanbiedt.

Het overlijden van een ouder kan een lang en moeizaam proces zijn of een plotselinge en onverwachte gebeurtenis. Jongeren hebben vaak veel tijd nodig om zich aan te passen en hun situatie te aanvaarden. Dat wordt makkelijker als ze met lotgenoten in contact komen.

Harrison weet dit uit eigen ervaring. Ze lanceerde The Grief Space in 2020 toen ze 23 jaar was en haar moeder net had verloren aan zelfmoord. Hoewel haar moeder al jaren met een depressie worstelde, was haar dood toch heel plotseling en Harrison’s herstelproces was pijnlijk.

“Mijn verdriet bracht me naar onvoorstelbare dieptes,” zegt ze. “Ik voelde me afgescheiden van de wereld. Het veranderde me en ik ging daarom in therapie. Ik had ruimte nodig om mijn ervaring te kunnen bevatten en om anderen te ontmoeten die ook hun ouders hadden verloren. Ik leerde over rouwverwerking – het creëren van tijd en ruimte om rouw te koesteren, gebaseerd op de filosofie dat je verdriet moet verwelkomen. Ik wilde iets opzetten dat mij in die situatie zou hebben geholpen. Zo begon ik aan The Grief Space.”

The Grief Space biedt een platform om meer over rouw te leren waardoor je het beter kan begrijpen. Slechte communicatie is volgens Harrison het grootste probleem rond het verwerken van de dood: “Mensen beschikken niet over de juiste taal om uit te drukken dat ze niet willen dat anderen ‘het beter maken’; ze willen gewoon gehoord worden. Het is moeilijk om te praten over de hardnekkigheid van verdriet. Het verandert ons en kan ons heel erg eenzaam doen voelen.”

“Ik kende niemand die iets dergelijks had meegemaakt”, zegt Rachel Wilson, die haar moeder op 26-jarige leeftijd verloor aan kanker. Volgend jaar komt haar boek over haar ervaringen uit, getiteld Losing You(ng): How to Grieve When Your Life is Just Beginning (Jong verlies, hoe kun je rouwen als je leven net is begonnen?, red.). Hoewel haar moeder een jaar eerder was gediagnosticeerd, bereidde dat nieuws haar niet voor op wat komen ging, maar het veroorzaakte juist anticiperend verdriet.

“Ik voelde me geïsoleerd en gedesoriënteerd na de eerste diagnose,” zegt ze. “Ik ontkende dat ze ziek was. Het was moeilijk om een ‘normaal’ 25-jarig leven te leiden, waarin ik mijn masteropleiding ging afmaken, moest solliciteren naar banen en zo nu en dan uitging. Ik deed dit alles in de wetenschap dat ik op een gegeven moment moest accepteren dat mijn moeder zou sterven.”

Schuldgevoelens kunnen ontstaan door dissociatie rond de dood van een ouder. Omdat je niet voldoende aanwezig was tijdens de laatste momenten of doordat je emotioneel op afstand bleef. Hoewel Wilson's vrienden haar steunden, voelde ze zich niet verbonden met hen omdat ze zich niet konden inleven in haar situatie. Ze zocht contact met haar favoriete – nu ter ziele gegane – podcast, The High Low, en ontmoette luisteraars met soortgelijke ervaringen.

Ze kwamen steeds vaker bij elkaar, en zo begon Harrison The Grief Network, dat nu maandelijkse bijeenkomsten, evenementen en lezingen organiseert. Het samenbrengen van een gemeenschap en het leunen op een netwerken – van achtergebleven familie of vrienden – kunnen helpen bij het verwerken van emoties, ervaarde Harrison. Daarnaast is het een goed idee jezelf te omringen met mensen die jou voor je verlies kenden of die de overledene kenden, dit kan namelijk troostend zijn.

In 2015 verloor Emily Thornton op 26-jarige leeftijd haar moeder aan de gevolgen van een hersentumor. Na haar dood stortte Thornton zich weer op haar werk. Haar vrienden hebben haar door deze moeilijke periode gesleept. Degenen die ook een ouder hadden verloren, begrepen haar. “Iedereen gaat anders om met het rouwproces. Je verwacht dat de wereld ophoudt als je dierbare overlijdt. Rouwen gaat met ups en downs, maar mijn vrienden zijn de liefste en geduldigste mensen voor me geweest. Kleine gebaren betekenen heel veel.” 

Haar vrienden sturen haar jaarlijks bloemen op haar moeders verjaardag, op Moederdag en op de dag dat ze stierf. Haar vrienden organiseerden zelfs een Race for Life om haar overlijden te herdenken. 

Thornton droomde vaak over haar moeder en die ‘ontmoetingen’ maakte het makkelijker voor haar om haar weg te vinden in het leven. Ze raadpleegt ook tarotkaarten, zoals haar moeder destijds ook deed, om haar levenspad beter te begrijpen.  

Lina Barker's moeder stierf plotseling en onverwacht toen ze 25 jaar oud was. Barker komt uit een moslimfamilie, en op grond van islamitische tradities moet een overledene zo snel mogelijk worden begraven. Dit maakte het voor haar ingewikkeld – vooral omdat haar moeder in het buitenland woonde: “Alles ging heel snel. Ik hoorde dat mijn moeder was overleden rond 7 uur ‘s ochtends en tegen 8 uur ‘s avonds zat ik op een vlucht naar Tanzania. Op het moment dat mijn zus en ik landden, werden we meteen naar haar begrafenis gebracht. Ik had geen tijd om het te verwerken.”

Bij terugkeer in het Verenigd Koninkrijk kwamen meer mensen hun respect betuigen, maar Barker was zo overweldigd dat ze besloot naar het buitenland te verhuizen om haar moeders dood op haar eigen manier te verwerken. “Dat was het moment waarop  mijn rouwproces begon, want het drong toen pas echt tot me door. Het was intens toen mijn moeder stierf; door naar Nederland te verhuizen, kon ik me meer richten op mijn rouwproces.”

Logistiek gezien kan het regelen van een begrafenis een stressvolle en emotioneel verscheurende aangelegenheid zijn. Het kan ook louteren zijn, omdat je de regie kunt nemen in een anderszins oncontroleerbare situatie. “Ik heb samen met mijn broer en vader de begrafenis geregeld,” zegt Wilson, “Ik heb de grafrede geschreven en een toespraak gehouden; en we hebben samen haar kist gedragen. Mijn moeder overleed aan kanker, en ze was zelf ook betrokken geweest bij de planning van de uitvaart. Dat was erg troostend.”

Als alle verantwoordelijkheid op één kind rust, wordt de verwerking van de dood van een ouder onvermijdelijk nog zwaarder. Lisa, die anoniem haar verhaal wil doen om haar identiteit te beschermen, verloor op 23-jarige leeftijd haar vader, van wie ze vervreemd was geraakt. Hij stierf na een lange strijd tegen een slopende ziekte. Hoewel zij sinds de scheiding van haar ouders een moeilijke relatie met haar vader had, was zij juridisch gezien verantwoordelijk voor de afhandeling van de begrafenis en de wake.

“Er komt bijzonder veel administratie kijken bij een sterfgeval,” zegt Lisa. “Mijn vader stierf zonder geld achter te laten om zijn begrafeniskosten te betalen, dus ik moest een betalingsregeling aangaan om dat te regelen. Ik voelde me enorm teleurgesteld dat hij er niet aan had gedacht om wat geld opzij te zetten zodat het niet op mijn bord terecht zou komen. Het was vreselijk om elke maand de betalingen van mijn rekening te zien verdwijnen; ze maakten mijn rouwproces alleen maar moeilijker.”

Begrafeniskosten zijn vaker een bron van stress, aangezien de gemiddelde kosten van een sterfgeval in Nederland 8.000 euro kunnen bedragen en dat is pittig is als je bedenkt dat millennials (die momenteel tussen 22 en 39 jaar oud zijn) een gemiddeld jaarsalaris verdienen van 30.000 euro.

Kort nadat ze haar vader had verloren, had Lisa een vriendin die hetzelfde proces doormaakte. Ze kon niet anders dan hun situaties vergelijken. Haar vriendin erfde genoeg geld om te gaan reizen en een huis te kopen.

“Ik worstelde echt met het feit dat er voor mij niets was achtergelaten,” zegt Lisa. “Ik reageerde me af door roekeloos veel geld uit te geven terwijl ik me dat niet kon veroorloven. Ik vond dat ik, na wat ik had meegemaakt, wel mooie dingen mocht hebben en van mijn leven mocht genieten. Ik heb hierdoor een enorme creditcardschuld opgebouwd om kleren te kopen, mijn nagels te laten doen en uit te gaan. Ik probeer die rekeningen nu af te betalen.”

Het rouwproces kan nieuwe denkprocessen genereren en een kans bieden om prioriteiten te heroverwegen. Lisa geeft toe dat ze opgelucht was door het overlijden van haar vader. De podcast Griefcast van Cariad Lloyd hielp haar in dit proces. De Zweedse ‘grote schoonmaak’  – een proces van het leven ‘ontspullen’ en reorganiseren – bracht haar rust. Voor Barker bracht het proces haar weer in contact met haar emoties, ze had de pijn van het verlies van haar moeder ontweken. Wilson gaf voorrang aan haar fysieke en mentale welzijn, terwijl Thornton zich realiseerde hoe belangrijk het is om tijd door te brengen met haar overgebleven familie.

Een ouder verliezen terwijl je volwassen wordt, kan je doen realiseren hoe kostbaar en vluchtig tijd is. Jonge mensen zijn bereid om op creatieve wijze een ondersteunende gemeenschap te vinden en alternatieve vormen te zoeken om hun verdriet te verwerken – of dat nu in de vorm is van spiritualiteit, therapie, escapisme of vriendschap. Het is altijd een individueel proces.

“Alles wat je voelt, mag er zijn,” zegt Harrison. “Zoek steun en zorg voor je lichaam; rouw is uitputtend. Geef aandacht aan je verdriet, schep ruimte en sta toe dat het verandert – het verandert namelijk altijd. Je hoeft er nooit ‘overheen’ te komen, maar je vermogen om het een plek te geven zal groeien. Je zult een manier vinden om er een nieuw leven omheen te bouwen.”