Wetenschappers werken aan een apparaat dat lucide dromen kan opwekken

Heb je ooit de bizarre ervaring gehad dat je midden in je eigen droom wakker leek te worden? Je merkt dat je niet volledig bewust bent – je bevindt je tenslotte in een droomlandschap – maar wel bewust genoeg om beheersing te hebben over delen van wat je droomt. 

Deze zogenoemde “lucide dromen” kunnen ontzettend betekenisvolle en transformatieve momenten zijn voor de pakweg 50% van volwassenen die zeggen ze in ieder geval eens in hun leven te hebben gehad. Daarom probeert een nieuwe tech startup, Prophetic, lucide dromen voor een veel breder publiek toegankelijk te maken door een draagbaar apparaat te ontwikkelen dat ontworpen is om de ervaring wanneer je maar wil op te wekken.

Prophetic is het geesteskind van Eric Wollberg, de directeur, en Wesley Louis Berry III, de technisch directeur. Het duo heeft het bedrijf eerder dit jaar opgericht met het doel om technologieën zoals echografie en machine learning-modellen te combineren, “om te detecteren wanneer dromers in hun REM-slaap zitten om dan lucide dromen op te wekken en te stabiliseren” met een apparaat genaamd de Halo, aldus de website van het bedrijf. 

“Het is echt wonderbaarlijk om bewust te worden in je eigen geest en je eigen dromen; het is een surreële en soort van spirituele ervaring,” zegt Wollberg, die sinds zijn twaalfde lucide dromen heeft gehad, in een telefoongesprek met Motherboard. “Op recreatief gebied is het de ultieme VR-ervaring. Je kunt vliegen, je kunt een gebouw uit de grond trekken, je kunt met droomfiguren praten, en je kunt op ontdekkingsreis gaan.”

“De lijst van voordelen van lucide dromen is lang,” merkt Berry in hetzelfde gesprek op. “Het kan helpen met ptss, angstigheid verminderen, en dingen als je stemming, zelfverzekerdheid, motoriek en creativiteit verbeteren. De voordelen zijn echt geweldig.”

Prophetic maakt geen medische claims over zijn aankomende producten – de Halo wordt naar verwachting in 2025 uitgebracht – maar Wollberg en Berry zijn beiden optimistisch over breder wetenschappelijk onderzoek dat suggereert dat lucide dromen ptss-gerelateerde nachtmerries kan verminderen, mindfulness kan promoten en nieuwe inzichten kunnen bieden in de mysterieuze aard van het bewustzijn. 

Om die links verder te ontdekken is Prophetic een partnerschap aangegaan met het Donders Instituut, een onderzoekscentrum aan de Radboud Universiteit dat zich focust op neurowetenschap en cognitie, om de grootste dataset van elektro-encefalogram- (EEG) en functionele kernspintomografie (fMRI)-observaties van lucide dromers te genereren, aldus het bedrijf.

Bij de samenwerking zal ook een van de belangrijkste technologieën achter de visie van Prophetic onderzocht worden, die ook wel transcraniële gerichte echografie (TUS) wordt genoemd. Deze niet-invasieve techniek gebruikt ultrasone pulsen van lage intensiteit om het brein te onderzoeken en in aanraking te komen met neurale activiteit, met een diepgang en precisie die niet met eerdere methoden zoals transcraniële elektrische stimulatie of transcraniële magnetische stimulatie behaald kan worden.

“Het is geweldig om getuige te zijn van en bij te dragen aan de ontwikkeling van apparaten voor lucide dromen, die krachtige technologieën zoals transcraniële echolocatie gebruiken," zegt Nico Adelhöfer, een onderzoeker bij het Sleep & Memory Lab van Donders die samenwerkt met Prophetic, in een e-mail aan Motherboard. “Hoewel er labonderzoek van hoog niveau nodig is om lucide dromen volledig te beschrijven, is het uiteindelijke doel van dit onderzoek brede toepasbaarheid. Dat gaat niet werken als mensen naar het lab moeten komen om ze te ervaren.”

“Er bestaan al een paar jaar huiselijke apparaten om de slaap te verbeteren en die ook lucide dromen opwekken, maar ze waren nogal log en hadden maar een lage mate van opwekking,” voegt hij eraan toe. “Veilige en gefocuste neuromodulatie is een recente technologische ontwikkeling met een enorm potentieel, niet alleen voor het opwekken van lucide dromen, maar ook voor het flexibel aanpassen van andere parameters van slaap en cognitie. Het is spannend om te zien wat er mogelijk gaat zijn en waar de grenzen liggen.”

Op dit moment zijn zowel de mogelijkheden als de beperkingen van het concept van Prophetic nog onduidelijk. Hoewel echografische geluiden al tientallen jaren veelvuldig worden gebruikt in de geneeskunde, is het met TUS stimuleren van delen van het brein een relatief nieuwe ontwikkeling. In de afgelopen paar jaar hebben wetenschappers aangetoond dat TUS “het potentieel heeft om zowel gebruikt te worden als wetenschappelijk instrument om breinfuncties te onderzoeken, en als therapeutische modaliteit om breinactiviteit te moduleren,” aldus een onderzoek uit 2019. Daarnaast zou het ook “een bruikbaar middel kunnen zijn om klinische stoornissen te behandelen die gekenmerkt worden door negatieve gemoedstoestanden, zoals depressie en angststoornissen", aldus een onderzoek uit 2020.

Wat echter nog niet bekend is, is of TUS lucide dromen kan opwekken of stabiliseren, hoewel het team van Prophetic op een positief antwoord op deze open vraag rekent. Hun draagbare hoofdband-prototype, de Halo, werd samen met het bedrijf Card79 ontwikkeld en kan momenteel de EEG-data van gebruikers lezen. Volgend jaar wil Prophetic de dataset van hun partnerschap met het Donders Instituut gebruiken om machine learning-modellen te trainen die door middel van ultrasone transducers gerichte neurale activiteit bij gebruikers zal simuleren, om zo lucide dromen op te wekken. 

“Idealiter merkt de gebruiker niks van het apparaat, maar zou je alleen het effect ervan opmerken in kleine veranderingen in de droomervaringen, die natuurlijk en niet kunstmatig zouden overkomen,” legt Adelhöfer, die zelfs ook al lang lucide dromen heeft gehad, uit. “De richting van verandering in het dromen hangt af van de precieze parameterinstellingen. Misschien wordt er een moment van inzicht uitgelokt, waardoor de huidige (droom)realiteit van de dromer in twijfel wordt gebracht en in een lucide droom verandert, wat, in combinatie met volledige perceptuele onderdompeling, ongetwijfeld een van de meest aparte en spannende ervaringen is die mensen kunnen hebben.” 

“Afhankelijk van de bijzonderheden van het apparaat en het stuurbereik van diens ultrasone transducers is het ook voorstelbaar dat de emotionele toon van de droom kan worden gemoduleerd, door bijvoorbeeld negatieve emoties te moduleren, wat mogelijk zou kunnen zijn door op de amygdala te mikken, die diep in het brein zit,” legt hij uit.. “Slaaponderzoek voor dit specifieke doel is nog in ontwikkeling. De technologische modulatie van specifieke inhoud van dromen is in de toekomst misschien ook mogelijk met echografie, maar er zouden nog flink wat hardware-iteraties moeten komen om de hoge resolutie en betrouwbaarheid te behalen die nodig zijn voor dit werk.”

Wollberg en Berry hebben er vertrouwen in dat hun aanpak zal werken, mede omdat er met andere methodes ook op succesvolle wijze lucide dromen zijn opgewekt, waaronder in een onderzoek uit 2014 waaruit bleek dat “stimulatie in het onderste gedeelte van de gammacurve tijdens de REM-slaap aanhoudende breinactiviteit beïnvloedt en zelf-reflectief bewustzijn in dromen opwekt.”

Het valt nog te bezien of toekomstige iteraties van de Halo TUS zouden kunnen gebruiken om een vergelijkbaar, en wellicht sterker, resultaat te behalen. Het is een concept dat natuurlijk doet denken aan een paar iconische verhalen uit de popcultuur over het manipuleren van dromen, zoals Inception, The Matrix en “Nightmare on Evergreen Terrace”, wat als je het mij vraagt het allerengste Treehouse of Horror-verhaal is in de geschiedenis van The Simpsons.

De meeste van deze fictieve werken halen hun drama natuurlijk uit de slechtst mogelijke uitkomsten van het spelen met dromen, en wetenschappelijke waarschijnlijkheid is meestal geen hoge prioriteit voor verhalenvertellers. Dat gezegd hebbende is Prophetic zich wel bewust van de zorgen omtrent veiligheid en privacy die mensen over deze opkomende technologieën zouden kunnen hebben, die ook in hun technologie-roadmap worden besproken. Adelhöfer merkt ook op dat veiligheid een kernthema is voor alle soorten onderzoek naar slaap en droommodulatie.

“Huidige technologische ontwikkelingen lijken te suggereren dat controle over de inhoud van dromen op hoog niveau zeker mogelijk moet zijn in de redelijk nabije toekomst,” zegt Adelhöfer. “Minder duidelijk zijn de grenzen die door het mentale welzijn worden opgesteld wanneer je ingrijpt bij het proces van droomopwekking en het inperkt. De experimentele modulaties door nieuwe technieken als TUS zullen deze beperkingen ongetwijfeld in kaart helpen brengen, en ons de betekenis van dromen doen helpen begrijpen.”

Prophetic hoopt dat de Halo zou kunnen bijdragen aan deze ontdekkingstocht om dromen en het bewustzijn te begrijpen, aangenomen dat hij in de komende jaren op de markt komt. Wollberg denkt als actieve lucide dromer dat deze technologie mensen zou kunnen helpen met het beheersen van dromen op manieren die hun levens zouden verrijken, zelfs nadat ze wakker worden.

“Een van de belangrijkste dingen die lucide dromen me in mijn wakkere leven hebben gegeven is dat de wereld iets magischer is,” zegt Wollberg. “Als je zoiets buitengewoons hebt meegemaakt, geeft het je leven toch echt een bepaalde mate van betovering en mysterie en diepgang.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op VICE US.

Volg VICE België en VICE Nederland ook op Instagram.