De mythes, waarheden en ethiek rond neurostimulatie

Wa nneer het aankomt op neurostimulatie (het gebruik van drugs om je brein te verbetere) is de ethiek ongeveer net zo vaag als de wetenschap er om heen. Een nieuw intiatief van de Europese Commissie, het Neuroenhancement Responsible Research and Innovation project genaamd, doelt er op om wetenschappers en het grote publiek samen te krijgen en de feiten uit te zoeken. En, misschien nog wel belangrijker, wat de gevoelens zijn over de ontwikkelingen op het gebied van deze opkomende technologieën.

Deze maandag werd voor een onwaarschijnlijke ontmoetingsplek gekozen in Oost-Londen, namelijk een café. Het eerste gesprek kwam op gang naar aanleiding van een paneldebat dat Brain Boosters wordt genoemd. Onder de sprekers bevonden zich neurowetenschapper Molly Crocket, neurotechnoloog Aldo Faisal en misschien nog het meest merkwaardige was de aanwezigheid van de neuropsychofarmacoloog David Nutt. Hij is voornamelijk bekend als de controversiële ex-drugsvoorlichter van de Britse overheid.

Voor de niet-ingewijden: neurostimulatie is het idee dat als we neurowetenschappelijke therapieën kunnen toepassen op patiënten met een beperking, we het ook kunnen gebruiken om gezonde mensen in staat te stellen om op de een of andere manier dingen beter te doen. Naast de veronderstelde kwaliteiten die gebruikelijke pillen hebben om je beter te kunnen laten blokken zijn er claims dat pillen je slimmer, sneller en charmanter kunnen maken, en zelfs moreler. Van drugs tot headsets tot nog vagere neurodrankjes, de Amerikaanse Psychological Association schat dat neurostimulatie nu een miljarden-industrie is.

Maar hoeveel van dit alles is door het kapitalisme opgepompte science-fiction? Hoeveel ervan is nu ook echt waar en hoeveel zorgen moeten we ons maken? Het Brain Boosters-evenement was er op gericht om de mystiek rond de ontwikkelingen van de technologie weg te halen, maar ook werd het evenement gebruikt om te testen hoe het publiek dat "verbeterd" was door hun drankjes zich voelde over de ethische overwegingen die het onderzoek in de toekomst met zich mee zou kunnen brengen.

Het publiek was, natuurlijk, erg enthousiast.

We're @TheBookClubEC2 for @NERRI_eu event on neuroenhancement. Tweet if you're here! pic.twitter.com/scrMipW40G

— Genetic Alliance UK (@GeneticAll_UK) May 13, 2014

Voeg daar ook nog de professors aan toe die hun expertise en mening geven over drugs, hormonen en gadgets waarvan aangenomen wordt dat ze de hersenfuncties stimuleren. Crockett begon haar praatje met de zoektocht naar een "moraliteitspil"  en haalde daarbij de vaak genoemde oxytocine onderuit, aka het "moraalmolecuul." Naast dat het wordt gelinkt aan verhoogde levels van vertrouwen en intimiteit legde Crocket uit dat oxytocin ook geassocieerd wordt met jaloezie, lust en vooroordelen binnen een groep.

"Je zou het dus ook een 'immoreel molecuul' kunnen noemen," zei Crocket. Ze beargumenteerde daarmee dat, net zoals veel andere moleculen binnen het neurostimulatie-debat, wanneer oxytocine in het brein komt de effecten niet centraal en moeilijk te meten zijn.

Terwijl de neurotransmitter serotonine heeft laten zien dat het mogelijk betrokken is bij het maken van morele besluiten, begrijpt men de effecten ook niet zo goed. Daarnaast is moraliteit zelf een ontzettend moeilijk concept om vast te leggen en daarmee ligt de conclusie dat een "moraliteitspil" een verre fantasie is voor de hand.

In tegenstelling tot deze slordige hormonen bracht Nutt een paar specifieke farmacologische middelen naar de tafel. Modafinil, een stimulant dat gebruik wordt om narcolepsie te behandelen, staat er ook om bekend dat het je wakker kan houden (goh). Nutt bewaart het in zijn auto wanneer hij nachtelijke ritjes gaat maken en adviseert je om hetzelfde te doen (ondanks dat je er legaal gezien een voorschrijft voor moet krijgen).

Een andere klasse drugs, genaamd 'alpha 5 inverse agonists' hebben implicaties voor het geheugen. De deelnemers van het onderzoek waren "redelijk dronken" geworden in een laboratorium en degenen die de drug kregen konden zich meer herinneren dan degenen die een placebo hadden gekregen.

Andere drugs deden het minder goed in Nutt's ogen. Hij zei bijvoorbeeld dat acetylcholine-esterase stimulators die gebruikt worden om Alzheimer te behandelen, en waarvan gedacht wordt dat ze een potentiële rol spelen in het versterken van het geheugen, "geven je voornamelijk diarree."

In een Q&A sessie besloot het panel dat de meeste media-aandacht tot nu toe zowel de mogelijkheden van de technologie en de risico's daarvan heeft opgeblazen.

Maar hoe zit het met het ethische aspect? Volgens Nutt is zelfs het meeste gebruikelijke ethische argument over het feit dat neurostimulatie bepaalde mensen een oneerlijke voordeel zou geven irrelevant. Voor hem zijn de belangrijkste probleemsituaties in het debat rond de ethiek van neurostimulatie waarin de toestemming van een gebruiker vaag is. Bijvoorbeeld bij patiënten met het syndroom van Down of soldaten in het leger.

Maar studenten die modafinil slikken voor een tentamen hebben zullen eerder paniekaanvallen krijgen dan dat ze beter presteren dan hun concurrenten, beargumenteerde hij. "De enige drug die iemand ooit heeft geholpen met het winnen van de Nobelprijs is LSD," zei hij en verwees daar mee naar de befaamde Nobelwinnaar Kary Mullis die gesproken heeft over de rol van LSD in zijn uitvinding van PCR in het sequensen van DNA. Dan is er nog het gegevan dat, ethisch of niet, ze het toch wel gaan doen. "Mijn patiënten vertellen me allemaal dat als je het niet voorschrijft, ze het online bestellen," zei hij.

Dat is niet verassend om van Nutt te horen, aangezien hij zich vaak heeft uitgesproken over drugsvoorschriften. Hij sloot dan ook af met zijn gebruikelijke oproep voor openheid: "het criminaliseren van mensen voor hun drugsgebruik is als het vechten voor brede - het is een oxymoron."

Het publiek, dat al wat pintjes achterover had gekapt, gaf hem een spontane ovatie.