In de toekomst kan je buiten je eigen lichaam zwanger zijn

Stel je eens voor dat je Kylie Jenner bent. Oké, laat je fantasie nu niet meteen op hol slaan bij de gedachte aan hoeveel geld je via Instagram verdient. Maar probeer te bedenken hoe het zou zijn als je je rijkdom kan gebruiken om een baby (of meerdere baby’s) te krijgen, zonder dat je gezondheid, lichaam, carrière of kind hiermee in het geding komen. Zou je dat dan doen?

Voor het gemak gaan we er maar even van uit dat je ooit wel eens een kind zou willen, en je antwoord dus ‘ja’ is. Maar wat nou als dit zou betekenen dat je baby in een kunstmatige baarmoeder groeit? Zou je dan nog steeds hetzelfde antwoord geven?

Ectogenese, een proces waarbij de foetus buiten het menselijk lichaam volgroeit, klinkt als iets wat rechtstreeks uit een sciencefictionfilm komt. Maar het zal niet lang meer duren voor deze technologie zich van The Matrix naar de medische realiteit zal verplaatsen. Vorig jaar lukte het onderzoekers van het Children’s Hospital of Philadelphia om te vroeg geboren schapenfoetussen vier weken lang in leven te houden in met vloeistof gevulde biozakken. En in 2016 wisten onderzoekers aan de universiteit van Cambridge een embryo dertien dagen lang in een petrischaaltje te laten groeien, wat precies één dag minder was dan de wettelijke limiet.

Deze twee technologieën kunnen zich verder ontwikkelen, om uiteindelijk ergens samen te komen, zegt Scott Gelfand, hoogleraar filosofie en directeur van het Ethics Centre aan de Oklahoma State University. Dit zou betekenen dat een baby volledig buiten het lichaam kan volgroeien – van de bevruchting tot het moment waarop ze levensvatbaar is. “Uiteindelijk kunnen we in een situatie terechtkomen waarin deze twee technologieën elkaar daadwerkelijk ontmoeten.”

Volgens Carlo Bulletti, hoofddocent aan de afdeling verloskunde, gynaecologie en reproductieve wetenschappen van Yale, stelt dat we met de juiste investeringen binnen tien jaar een werkende kunstmatige baarmoeder kunnen creëren. Bulletti is vruchtbaarheidsspecialist, en weet me te vertellen dat deze baarmoeder eruit zou zien als een “glazen kast met UV-bescherming,” gevuld met een gelatineachtige eiwitstof. Om de foetus in leven te houden wordt er van buitenaf bloed toegevoerd, waar zuurstof aan wordt toegevoegd door middel van een kunstlong. Ook zou het bloed worden rondgepompt door een kunsthart en worden gefilterd door kunstnieren. Voordat deze machine op menselijke foetussen wordt uitgeprobeerd, zal hij getest worden op dieren met foetussen van dezelfde grootte als die van mensen, voegt Bulletti toe.

In Bulletti’s ideale wereld, waarin ectogenese volop gebruikt wordt, is het makkelijker voor homoseksuele koppels om kinderen te krijgen die biologisch aan henzelf verwant zijn. Ook zouden vrouwen zonder baarmoeder, of met problemen aan hun baarmoeder, hun eigen kinderen kunnen krijgen. Bovendien leidt het volgens Bulletti tot meer gendergelijkheid, doordat er “een nieuw ouderschapsevenwicht ontstaat waarin mannen en vrouwen geen primaire en secundaire rollen meer hebben.”

Toch zal ectogenese, net als iedere andere nieuwe technologie, in eerste instantie enkel voor de allerrijksten zijn weggelegd. Alleen de meest welgestelde koppels zullen hun zwangerschap op deze manier kunnen uitbesteden.

Zal de kunstmatige baarmoeder tegen die tijd niet meer zijn dan een mechanische versie van het draagmoederschap? En wordt de methode waarop je zwanger raakt dan een nieuwe manier om te laten zien hoeveel geld je hebt?

“Er bestaat een kans dat ectogenese alleen toegankelijk zal zijn voor de rijken, tenzij er direct al een systeem wordt bedacht waardoor het voor iedereen toegankelijk wordt,” zegt Evie Kendal, docent bio-ethiek en maatschappelijke gezondheid aan de Deakin University in Australië, en schrijver van het boek Equal opportunity and the case for state sponsored ectogenesis. “De meeste andere biotechnologieën op het gebied van voortplanting, zoals ivf, waren aanvankelijk ook alleen toegankelijk voor rijke cliënten. Maar naarmate de technologie verbeterde, werd het betaalbaar voor veel meer mensen.”

Volgens Gelfand brengt ectogenese echter meer mogelijke gevaren met zich mee. Hij is bang dat er uiteindelijk geen geld meer opzij zal worden gezet voor complicaties bij normale zwangerschappen, doordat kunstmatige zwangerschappen uiteindelijk zoveel goedkoper en efficiënter blijken te zijn. Dit zou kunnen betekenen dat zaken als ziekenhuisopnames voor complicaties tijdens de zwangerschap, de behandeling van foetaal alcoholsyndroom en de enorme kosten van een vroeggeboorte niet meer vergoed worden. Niet-kunstmatige zwangerschappen zouden door zorgverzekeraars namelijk gezien kunnen worden als een onnodig dure bezigheid.

“Als je kijkt naar de huidige politieke cultuur in de Verenigde Staten, geloof ik best dat verzekeringsmaatschappijen patiënten op een gegeven moment mogen dwingen om gebruik te maken van ectogenese – ervan uitgaande dat het veilig is en goed werkt,” legt hij uit. “Dat zie je nu in zekere zin ook gebeuren. Als er een generiek geneesmiddel op de markt wordt gebracht dat goedkoper is dan hetzelfde geneesmiddel van een duurder merk, zullen verzekeringsmaatschappijen de medicijnen van dat merk niet meer vergoeden.”

Kendal daarentegen ziet het juist als een enorm voordeel dat je door ectogenese niet meer met gezondheidsproblemen als gevolg van de zwangerschap te maken zal hebben. “Vrouwen hoeven hierdoor niet langer te stoppen met werken vanwege zwangerschapscomplicaties of de geboorte,” legt ze uit. In financieel opzicht zouden ze er zelf dus ook baat bij hebben. “Dit kan een geweldige invloed hebben op de carrières van vrouwen. Doordat vrouwen door hun zwangerschappen momenteel meer afwezig zijn, lopen ze bijvoorbeeld loonsverhogingen mis.”

Maar de manier waarop zorgverzekeringen met ectogenese om zullen gaan, is niet het enige waar Gelfand zich druk om maakt. Bio-ethici wijzen er regelmatig op dat veel abortuswetten voort zijn gekomen uit het beschikkingsrecht van de moeder over haar eigen lichaam en privacy. Ze mag de foetus dus uit haar eigen lichaam laten halen, maar heeft in principe niet het recht om de foetus zogezegd te doden. In de periode voordat de foetus levensvatbaar is, mogen bijvoorbeeld Amerikaanse staatsoverheden een abortus niet weigeren. Maar wat gebeurt er als een foetus ook buiten de baarmoeder kan overleven? Zijn Amerikaanse vrouwen dan nog wel in staat om hun ongewenste zwangerschap te beëindigen?

Gelfand legt uit dat wetgevers kunnen besluiten om de foetus verder te laten groeien in een kunstmatige baarmoeder, als vrouwen hun zwangerschap willen beëindigen. Een abortus ondergaan omdat je (om financiële of andere redenen) niet voor het kind kan zorgen, wordt hierdoor een stuk ingewikkelder gemaakt. Anti-abortusactivisten kunnen de kunstbaarmoeders zo inzetten als een middel om vrouwen er alsnog van te overtuigen voor het kind te zorgen als deze geboren is.

Volgens Francesca Minerva, postdoctoraal filosofie- en moraalwetenschappenstudent aan de universiteit van Gent, zal het rampscenario dat Gelfand schetst uiteindelijk wel meevallen. Hoewel ze van mening is dat ectogenese “zorgvuldig gereguleerd” moet worden, denkt ze dat het geluk van mensen die anders geen kinderen kunnen krijgen de mogelijke risico’s zal overstijgen.

“We zouden een enorme fout maken als we de ontwikkeling van deze technologie zouden tegengaan. Er zijn zoveel mensen die dromen van kinderen, een gezin en een gelukkig leven – dat mogen we niet tegenhouden, enkel omdat we bang zijn dat het misschien op een verkeerde manier wordt ingezet,” vertelt ze me. “Dit gebeurt altijd bij vooruitgang. Iedere nieuwe technologie brengt risico’s met zich mee.”

Kendal sluit zich hierbij aan, en legt uit hoe ectogenese ervoor kan zorgen dat uitbuiting van draagmoeders wordt tegengegaan. In sommige gevallen leiden machtsverschillen er namelijk toe dat rijke ouders misbruik maken van arme draagmoeders. “Een van de grote voordelen van ectogenese is dat we dan machines als draagmoeders kunnen gebruiken, in plaats van echte mensen,” legt Kendal uit. “Aangezien je een machine niet kan uitbuiten of misbruiken, is het een veiligere optie dan commercieel draagmoederschap.”

Om te voorkomen dat vrouwen de rechten over hun eigen baarmoeders verliezen en normale zwangerschappen verboden worden, is het volgens Gelfand belangrijk om een ethische discussie te voeren voor kunstmatige baarmoeders realiteit worden.

“We bevinden ons momenteel in een bijzondere positie,” legt hij uit. “We weten dat deze nieuwe technologie eraan zit te komen, dus nu moeten we erover praten om het beter te kunnen begrijpen. Naar mijn idee zijn er nog behoorlijk wat dingen waar we als maatschappij over moeten praten en nadenken. Als je op een dag wakker wordt en de krant openslaat, wil je niet lezen: ‘Wetenschappers hebben een baby gebaard met een kunstmatige baarmoeder’ en denken, ‘O jee, en wat gaan we nu doen?’”