Martin was zo verslaafd aan neusspray dat hij erover sprak als heroïne

Wanneer Martin vertelt over zijn eerste keer, zou je haast denken dat je naar een heroïneverslaafde aan het luisteren bent. Maar Martin is een gewone dertiger, die in de evenementensector werkt en verslaafd is aan een volstrekt legaal product: Otrivin. Deze doodeenvoudige neusspray heeft als enige ambitie het bestrijden van je verkoudheid. Maar het effect ervan is redelijk spectaculair: "Eerst gebeurt er niks. Maar na 25 seconden voel je een kolom van lucht door je neusgaten boren. Eerlijk gezegd: het was fantastisch. Zo had ik nog nooit geademd." Omdat Martin ongeveer permanent last had van een verstopte neus, dacht hij aanvankelijk een miraculeuze oplossing te hebben gevonden. Hij begon om de haverklap zijn neus te sprayen, "tot 20 of 30 keer per dag". Op den duur moest hij het steeds vaker doen, tot hij ’s nachts verschillende keren moest opstaan om een vleugje spray in te spuiten. Hij werd steeds afhankelijker van zijn spray: "Ik moest steeds meer sprayen om aan dat gelukzalige gevoel van de eerste keer te kunnen tippen." En daarmee ontwikkelde Martin de rituelen van een volbloed verslaafde. "Ik moest het spul altijd op zak hebben. Ik kende ook de beste apothekers, die een groot aanbod hadden. Vervolgens begon ik neussprays te hamsteren. Mijn nachtkastje zit nog altijd propvol neussprays, sommige nog in de plastic verpakking, andere al over datum." Toen Martin een keer in België was, ontdekte hij dat de neussprays daar veel sterker waren dan in Frankrijk, waar hij woont. "Het werd een obsessie. Ik vroeg aan iedereen om neussprays voor mij mee te brengen uit België, maar ook uit Zwitserland, Groot-Brittannië en de VS." Het enige effect daarvan was echter, dat Martins nog vaker een verstopte neus kreeg dan toen hij het spul aanvankelijk begon te gebruiken. Om het even kristalhelder te maken: zijn verslaving heeft zijn kwaal uiteindelijk alleen maar versterkt. Ongeveer zoals het gaat wanneer mensen hun sores verhelpen door middel van coke, maar enkele weken later in een diepe depressie belanden.

Martin is verre van de enige met een neussprayverslaving. "10 procent van mijn patiënten komt langs voor een probleem dat te maken heeft met overmatig gebruik van neusspray. Er is niks grappigs aan," zegt Jean-Michel Klein, vice-president van de nationale vereniging van NKO-artsen in Frankrijk. Ook in Nederland hebben volgens KNO-artsen tienduizenden tot honderduizenden mensen een neussprayverslaving. De mogelijke gevolgen: verhoogde bloeddruk, chronische rhinalgie (een permanent verstopte neus), afbraak van je neusslijmvlies, korsten in de neus, nasale perforatie — op de lange termijn kun je zelfs je reuk volledig verliezen. Oxymetazoline, een van de werkzame stoffen in neusspray, is de oorzaak voor al die ellende. Enerzijds verhelpt die het dichtslibben van de neus, maar anderzijds veroorzaakt het 'iatrogene herhaling'. Vertaling: "Eerst verlicht oxymetazoline je symptomen, maar daarna lokt het de ziekte uit waarvoor je de spray aanvankelijk bent gaan gebruiken," legt Klein uit. Het is precies dit mechanisme dat verslavend werkt, want hoe vaker je sprayt, hoe meer neusspray je nodig hebt. "Zelfs als de Wereldgezondheidsorganisatie neussprayverslavingen niet officieel erkent, kunnen we gerust van een verslaving spreken, want hoe meer je neemt, hoe meer je wil nemen,” zegt volksgezondheidsarts Patrick Laure. Specialisten in risicogedrag zien ook een psychologische oorzaak voor deze afhankelijkheid. "Patiënten zeggen het gevoel te hebben dat ze nog nooit eerder zo goed hebben geademd. Het is erg symbolisch: ademhaling is een vitaal iets, de lucht die ons voedt en leven geeft. Het gaat letterlijk om het gevoel dat je leeft."

"Door geleidelijk af te bouwen, net als bij tabak", adviseert Klein. Martin heeft zijn eigen methode: "Ik spray maar een keer per neusgat en doe het alleen nog ’s nachts." Een goed begin. Hoe dan ook duurt het zes maanden voor je volledig van je verslaving af bent. Het goede nieuws is dat er nu een afkickbehandeling bestaat die haar succes al heeft bewezen: inhalatie. Natuurlijk is het minder handig om allerlei flesjes etherische olie op kantoor uit je tas halen dan je neusspray. Maar eucalyptus heeft ook zijn voordelen: het opent de neus, is natuurlijk en zorgt voor een onmiskenbaar gevoel van gezondheid. En dat zonder bijwerkingen.

Dit artikel verscheen eerder op VICE FR en VICE BE.