Waarom ik hoop dat er nooit meer een Elfstedentocht komt

Wij stervelingen hebben ons neer te leggen bij het feit dat bepaalde dingen verdwijnen om nooit meer terug te keren. Van sommige van die dingen is het jammer dat ze voorgoed tot de geschiedenis behoren – denk aan je zorgeloze jeugdjaren, roken in de club of dinosauriërs. Er zijn echter zaken waarvan het maar goed is dat ze een gesloten boek zijn. Neem bijvoorbeeld polio, of de Elfstedentocht.

Dit is een gewaagd statement, ik weet het. We leven in een tijd waarin het in de mode is om te roepen dat de Nederlandse cultuur op losse schroeven staat – is het niet vanwege de moslims, dan wel door de verschijning van Dunkin' Donuts en Papa Johns Pizza in het straatbeeld. En uitgerekend nu komt zo’n jongen van VICE beweren dat we blij moeten zijn dat de Elfstedentocht, een traditie die Nederlandser is dan een molenaar op klompen die klaagt over de hoge prijs van de drop bij de HEMA, nooit meer terugkomt. Dat klopt, en ik zal nu uitleggen waarom.

Dát de kans op een zestiende Elfstedentocht met het jaar kleiner wordt is niet iets dat ik beweer, de mensen die er verstand van hebben zeggen het ook. Dat heeft vooral te maken met onze voorliefde voor olie, bruinkool en spuitdeodorant. Die reden – klimaatverandering, de opwarming van de aarde – is op zich niets om juichend de straat op te gaan. Klimaatverandering is klote, dat hoef ik je niet uit te leggen. Maar dat die opwarming van de aarde tot gevolg heeft dat de Elfstedentocht met grote waarschijnlijkheid nooit meer zal worden verreden, daar hoeven we niet rouwig om te zijn. Het is vandaag precies 21 jaar geleden dat Henk Angenent, de spruitjesboer uit Woubrugge, de laatste tocht won, en er is sindsdien nogal wat veranderd.

De laatste keer dat het er even op leek dat de tocht verreden zou gaan worden was in 2012. Iedereen in Nederland wilde zo graag dat het zou gebeuren, dat honderden vrijwilligers en zelfs het leger werden ingezet om de route sneeuwvrij te maken, zodat het ijs sneller zou aangroeien. Uiteindelijk belegden de rayonhoofden – de 22 mannen die bepalen of de tocht doorgaat – een persconferentie, waarin ze bekend maakten dat het ijs niet dik genoeg was en de tocht dus niet doorging. Die persconferentie werd op álle Nederlandse televisiezenders live uitgezonden, zo schreef de Volkskrant destijds in een liveblog.

Dit is inmiddels zes jaar geleden, en de tocht ging niet eens door. Stel je eens voor dat de tocht dit jaar, of in een van de komende jaren, daadwerkelijk zou plaatsvinden. Die hype zou binnen no-time uitdraaien op een drama. Bij de tocht van ‘97 werden een miljoen toeschouwers verwacht. Uiteindelijk kwamen er anderhalf miljoen. In 2012 werd er al gerekend op 2 miljoen bezoekers. Gezien de bevolkingsgroei én het feit dat hypes de laatste jaren met dank aan social media om zich heen grijpen als een darmbacterie in een bejaardentehuis, is er een goede kans dat het aantal bezoekers bij een aankomende tocht onbeheersbaar wordt. In een tijd waarin een Gronings dorp wordt afgebroken ter gelegenheid van iemands verjaardag, of een tijd waarin honderden mensen zich op een plein verzamelen voor een kussengevecht, is het zeer onwaarschijnlijk dat er niét totaal de pleuris uitbreekt als miljoenen mensen zich langs de kant van een stel sloten verzamelen om de voortjakkerende schaatsers toe te juichen. Hypes worden alleen maar groter en belangrijker, aangewakkerd door Twitter, Facebook en media die niets liever doen dan op iedere hypetrein springen die voorbij dendert, in de hoop zo op z’n minst nog een paar lezers aan zich te binden. En niets leent zich er beter voor om tot hype van de eeuw te worden opgeblazen dan de Elfstedentocht, een potje schaatsen waar het hele land al 21 jaar reikhalzend naar uitkijkt, en dat het om de een of andere reden in de publieke opinie heeft geschopt tot het fundament van de Nederlandse identiteit.

Als het dan eenmaal zover is zullen alle Nederlanders, van Rotterdam tot Vlissingen en Maastricht, in een lange karavaan naar het noorden trekken om maar niets van het evenement te missen. Bijzijn is meemaken. De economie komt stil te liggen. De wegen naar Friesland slibben dicht. Mensen zullen hun leven wagen door de tocht naar Friesland vanuit Noord-Holland in gammele bootjes over het IJsselmeer te ondernemen. De lichaamswarmte van die tientallen miljoenen mensen, samengepakt in het kleine Friesland, zal al het ijs pardoes doen smelten, waarop onlusten uitbreken en de winkels vol Fryske dúmkes en Beerenburg geplunderd worden. Op een gegeven moment zullen zich in Friesland zoveel mensen verzamelen dat het zwaartepunt van Nederland komt te verschuiven en het hele land kantelt en verdwijnt in de Waddenzee.

Bekijk ook: We vierden nieuwjaar met tieners die 18 worden in 2018

Er is ondanks het feit dat de route over 200 kilometer voert maar plaats voor een beperkt aantal toeschouwers, en er mogen maar een stuk of 20.000 schaatsers meedoen. Die moeten bovendien al jaren ingeschreven staan bij de Vereniging der Friesche Elfsteden, maar in een tijd waarin elke burger via Twitter een stem heeft gekregen en waarin iedereen overal recht op meent te hebben, zullen mensen die op perfect legitieme gronden wordt uitgesloten van deelname, zich daar niet zomaar bij neerleggen.

Los van de organisatorische problemen die een Elfstedentocht in deze eeuw met zich mee zou brengen, zou de tocht al zijn charme verliezen door het feit dat letterlijk élk merk in het land zich verplicht voelt om met de een of andere domme elfstedenreclamecampagne op de proppen te komen. Als je denkt dat dat óók overdreven is, bedenk dan dat er ooit een biermerk was dat de introductie van het hartje en de boze smiley op Facebook aangreep voor een ludieke inhaker. Mocht het ooit zover komen, dan koopt een frisdrankmerk een kanaal in Leeuwarden en doopt dat om tot de Pepsivaart. McDonalds koopt een week voor de start de hele provincie en hernoemt die tot Big Mac and Friesland. So much voor de Nederlandse traditie die de Elfstedentocht ooit was.

Tenslotte zou de komst van een nieuwe Elfstedentocht de Friese trots tot gevaarlijke hoogten stuwen. Friezen zijn vergeleken met andere provincies al het meest trots op hun afkomst; een Elfstedentocht zou net dat ene zetje kunnen geven waardoor gezonde trots omslaat naar gevaarlijk nationalisme. Laat me duidelijk zijn: Friezen zijn beslist niet minder dan andere Nederlanders, maar ze zijn zeker ook niet méér.

Mocht de tocht er ooit nog komen, dan zouden de Friezen ‘m aangrijpen om tien zetels in het parlement op te eisen en het Fries verplicht te stellen op alle scholen in het land. En als die eisen niet worden ingewilligd, dan blokkeren ze gewoon net zo lang de A7 tot de rest van het land meebuigt.

Wat ons rest is ons lot accepteren en het omarmen. Die tocht komt er niet meer. Dus duw de dvd van De Hel van 63 nog eens in je dvd-speler. Bekijk de aankomst van Angenent op de Bonkevaart nog eens op Youtube, en tel je zegeningen. De Elfstedentochten waren mooi, maar we zijn geneigd te vergeten dat aan zo’n tocht weken van intense vrieskou voorafgaan die je elke dag weer vervloekt, als je op de fiets naar je werk zit. Verder zit er niets anders op dan naar de toekomst te kijken, die misschien wel andere, ook hele mooie dingen te bieden heeft. Als de zeespiegelstijging een beetje meehelpt mogen we ons misschien voorzichtig vast gaan verheugen op het NK zeilen voor de kust van Enschede.