Een gids voor wie wil beginnen met PrEP

PrEP (pre-exposure prophylaxis) is een wondermiddel dat, als je het op correcte wijze inneemt, voorkomt dat je hiv krijgt. Dit is een enorme winst als het gaat om de strijd tegen hiv-infectie en erg positief nieuws voor mijn eigen seksleven. Dankzij PrEP kan ik seks hebben zonder me zorgen te maken. 

Ik heb altijd condooms gebruikt, maar toen ik een tijdje geleden seks had met een jongen van wie ik de naam niet eens wist, scheurde het condoom. De volgende ochtend werd ik bleek van angst wakker: ik wist niet precies hoe lang de onbeschermde seks had geduurd voordat ik het merkte. Erger nog, ik was vergeten om naar zijn hiv-status te vragen voor hij vertrok. Ik wist eigenlijk niets over hem, behalve dat hij heel goed was in rimmen. (Ik bedoel, echt heel goed.)

Wachten op de uitslag van mijn hiv-test was een absolute hel. Wat ik toen nog niet wist, was dat ik PEP had kunnen nemen, een korte medicijnkuur die je snel na een mogelijke blootstelling aan hiv neemt, om te voorkomen dat het virus zich in je lichaam nestelt. Hoe sneller na de blootstelling je het neemt, des te groter de kans is dat het werkt, dus je moet het binnen 72 uur na een mogelijke blootstelling innemen. Als je ooit in mijn situatie verkeert, ga dan naar je plaatselijke centrum voor seksuele gezondheid (of als het weekend is, de eerste hulp) en zij zullen je PEP geven.

Als je het traumatische proces van wachten op een sms’je dat je vertelt of je hiv hebt of niet een keer hebt doorstaan, wil je het nooit meer meemaken. Dat is waarom, voor mij, het nemen PrEP net zo belangrijk is geworden als het inpakken en meenemen van glijmiddel, mijn identiteitsbewijs en MDMA op een avondje uit. Dus voor iedereen die zich van zijn sletterige kant wil laten zien – geen oordeel hier – of die gewoon meer wil weten over wat de opties zijn, is hier een handleiding voor PrEP-medicatie.

“Als je PrEP neemt zoals voorgeschreven, werkt het bijna 100 procent,” zegt Greg Owen, een man wiens activisme duizenden hiv-besmettingen heeft voorkomen. Zijn voornemen om “een van de meest uitgesproken voorstanders van PrEP in het Verenigd Koninkrijk” te worden, begon toen hij in 2015 de behandeling preventief wilde gaan gebruiken. Het was toen nog niet beschikbaar binnen de publieke gezondheidszorg, maar hij slaagde erin om enkele pillen te bemachtigen en deed een hiv-test als onderdeel van het proces – om er vervolgens achter te komen dat hij positief was.

In de overtuiging dat hij de situatie had kunnen vermijden als PrEP beschikbaar was geweest, lanceerden hij en een vriend de website IWantPrepNow. De website brengt gebruikers in contact met gecertificeerde online apotheken waar ze een generieke versie van het medicijn kunnen kopen. Rond die tijd daalde het aantal hiv-infecties onder homomannen in Londen met 40 procent, wat een hiv-onderzoeker direct toeschreef aan Owen. Uiteindelijk, in 2017, werd de gezondheidszorg geconfronteerd met een rechtszaak waardoor PrEP op aanvraag aangeboden moest worden.

In Nederland is PrEP sinds 2016 op doktersrecept verkrijgbaar. Ook is er sinds 2019 een vijfjarige proef bezig waarbij mensen die veel risico lopen PrEP kunnen krijgen tegen een kleine vergoeding bij de GGD. Die proef is erg populair, dus bij de veel GGD’en, waaronder die van Amsterdam, is daar inmiddels een wachtlijst voor. 

De reden dat Owen de test deed voor PrEP was omdat je geen PrEP kunt nemen als je hiv-positief bent. In plaats daarvan begin je met een antiretrovirale behandeling die je virale lading omlaag brengt tot een ondetecteerbaar niveau, wat betekent dat je hiv niet kunt doorgeven. (De wetenschap is daar heel duidelijk over.) 

“Wanneer PrEP zoals voorgeschreven wordt ingenomen,” zegt dr. Luke Purwar, een arts werkzaam in een hiv-kliniek in Londen, “is het uiterst effectief in het voorkomen van nieuwe hiv-diagnoses bij homo- en biseksuele mannen – mensen die bij hun geboorte als man zijn omschreven – die onbeschermde anale seks zonder condoom hebben.”

Hij voegt toe: “Wanneer het correct en consequent wordt genomen, hebben studies aangetoond dat de werkzaamheid van PrEP meer dan 99 procent is – bijna 100 procent.”

Tegenwoordig kan je PrEP krijgen via je huisarts of GGD: als je tot een hiv-risicogroep behoort (als man of non-binaire persoon die seks heeft met mannen, als je sekswerk doet, als je naar seksfeesten gaat of aan chemsex doet, als hiv-negatief persoon met een hiv-positieve partner, enzovoort) kun je het krijgen. Bij de GGD betaal je een vergoeding van 7,50 euro per maand en wordt er elke drie maanden een soatest bij je gedaan. Wel is er bij veel GGD’en inmiddels een wachtlijst. 

Als je via een recept krijgt via je huisarts, koop je de pillen zelf in de apotheek (meestal rond de 20-30 euro voor 30 pillen). De soa-testen gaan dan van je eigen risico af. Er zijn huisartsen die geen PrEP voorschrijven (in de Biblebelt zijn er daar bijvoorbeeld een paar van). Als je van te voren zeker wil weten dat je bij een huisarts terecht kunt voor PrEP, kan je deze lijst van PrEP-vriendelijke huisartsen raadplegen. 

Er zijn op dit moment twee manieren om het medicijn in te nemen. (Een injecteerbare versie van PrEP zal zeer waarschijnlijk binnenkort in Nederland beschikbaar worden). De eerste is de dagelijkse dosering: één pil per dag en na zeven dagen ben je volledig beschermd, zolang je het blijft innemen. “Met de dagelijkse dosis PrEP neem je één pil per dag,” zegt Owen. “Als je het elke dag inneemt, maak het dan onderdeel van je routine, bijvoorbeeld als je je tanden poetst of vlak voordat je naar bed gaat.”

Maar als je het een keer vergeet, stress dan niet. “Cisgender MSM (mannen die seks hebben met mannen), die dagelijks PrEP nemen en die een keer de pil vergeten – bijvoorbeeld omdat je een lang weekend aan het feesten bent, je bent high en je had die dag je PrEP niet genomen – is er een vrij grote marge als het gaat om het missen van je dagelijkse doses.” 

Dan is er de gebeurtenis-specifieke dosering; dat is een startdosis van twee pillen 24 uur voordat je seks hebt, een pil 24 uur na je startdosis, en daarna elke dag een pil totdat er twee dagen zijn verstreken sinds je laatste keer seksen. “Dagelijkse PrEP is echt goed als je een beetje chaotisch bent of vergeet de pillen te nemen,” legt Owen uit. “Het is geweldig voor de meeste mensen omdat het die extra bescherming biedt. Maar sommige mensen willen niet elke dag een pil slikken als ze eens in de zes weken seks hebben. Het gaat erom dat je weet wanneer je seks gaat hebben.”

De gebeurtenis-specifieke dosering biedt niet dezelfde foutmarge. Zoals Owen al aangeeft, als je drie dagen hebt gefeest, zul je waarschijnlijk door je pilmoment heen slapen als je eindelijk tot rust komt – dus is het waarschijnlijk het beste om voor dagelijkse PrEP te gaan. Tenzij je alleen maar af en toe naar specifieke seks-positieve evenementen gaat. Daarnaast is het niet geschikt voor mensen die seks in de vagina hebben: zij kunnen beter dagelijks een pil slikken, en moeten daar ook minstens zes dagen voor de seks mee beginnen. 

“Er zijn geen specifieke voor- of nadelen aan de keuze om PrEP dagelijks of voor een specifieke gebeurtenis te gebruiken,” voegt dr. Purwar toe. “Het is een persoonlijke keuze en mensen kiezen wat voor hen het beste werkt, afhankelijk van hun planning, seksleven en allerlei andere factoren.”

Zorg er wel voor dat je de ins en outs van gebeurtenis-afhankelijke dosering kent, want het kan verwarrend  zijn: “Als iemand me vertelt dat ze eenmalig PrEP gebruiken, controleer ik altijd of ze weten hoe ze het correct moeten innemen”, zegt dr. Purwar. “De meesten weten het wel, maar ze geven soms verschillende antwoorden.”

Een waarschuwing: zelfs als je PrEP gebruikt, kun je nog steeds elke andere soa oplopen, vooral als je geen condooms gebruikt. Het is een goed idee om je elke drie maanden te laten controleren op je seksuele gezondheid en je te laten vaccineren tegen HPV. Mensen ouder dan 26 jaar – onder wie mannen die seks hebben met mannen (MSM) – moeten betalen voor de vaccinatie. En vergeet die andere soa’s niet: bijvoorbeeld Hepatitis A en B en apenpokken.

“Er is ook een misvatting dat PrEP alleen beschikbaar is voor homo's en bi-mannen,” voegt dr. Purwar toe. “Maar als je groepsevenementen of feesten bijwoont – ongeacht je geslacht of gender – of je hebt seks met queer mannen, kun je ook overwegen PrEP te gebruiken."

Geloof me, ware sletten – d.w.z. de mensen die onbeschaamd houden van seks met meerdere partners, soms allemaal tegelijk – nemen meestal verantwoordelijkheid voor het hebben van veilige seks. Dat betekent dat je je regelmatig laat testen en PrEP neemt.

Dit stuk verscheen oorpronkelijk op VICE UK.

Volg VICE België en VICE Nederland ook op Instagram.