Waarom je gaat snacken als je je verveelt

Wanneer ik mijn leuke klusjes heb gedaan en er alleen nog kutklusjes over zijn, loop ik naar de keuken om mijn koelkast te plunderen. Elke dag weer.

Dikke kans dat jij dit ook doet. Eten uit verveling lijkt namelijk veel voor te komen. Even googelen en je vindt talloze tips om ermee te stoppen. Maar waarom we zo verlangen naar deze vervelingssnacks is niet zo duidelijk. “Ik ken geen onderzoek dat specifiek heeft uitgezocht waarom mensen uit verveling eten,” zegt Stephan Guyenet, neurowetenschapper en auteur van het boek The Hungry Brain. Maar dankzij de kennis die we wel hebben, kunnen we een redelijke gok wagen waarom we uit verveling de koelkast opentrekken.

“Bijna niets stimuleert de mens zoals eten dat doet,” zegt Guyenet. Onze hersenen snakken naar die stimulans, daarom houden we ook zo van games en achtbanen. “Op het moment dat je je verveelt, word je niet gestimuleerd.” Maar gooi wat eten erin en voilà: je bent bevredigd. Junkfood is de overtreffende trede op de bevredigingstrap.

Maar niet alles wat je kunt eten is even belonend, zegt Guyenet. Onze hersenen en ingewanden zijn zo ingesteld dat ze bij nieuwe dingen die we eten de voedingsstoffen hiervan gaan meten, legt hij uit. Voedingsstoffen als koolhydraten, vet, proteïne, glutamaat en zout zorgen ervoor dat er meer dopamine vrijkomt in je brein, vergeleken met bleekselderij of iets dergelijks. Door die dopamine willen we meer van dit voedsel eten, en vaker. Daarom is Franse stinkkaas misschien nogal goor als je het voor het eerst proeft, maar ga je er niet lang daarna juist zin in krijgen.

Snacks worden overigens ook speciaal ontworpen om zo bevredigend mogelijk te zijn voor het brein. Sensaties als de crunch, de manier waarop iets in je mond smelt en andere factoren zorgen ervoor dat je blijft eten. “Er zijn theorieën die beweren dat bepaald eten zo wordt ontworpen dat onze hersenen het niet kunnen weerstaan, door de perfecte combinatie van smaak en structuur,” zegt Heather Caplan, diëtiste en host van de RD Real Talk-podcast.

Hoeveel je precies eet, en in hoeverre dat te maken heeft met hoeveel honger je hebt, is subjectief. Biologische en genetische factoren kunnen een rol spelen, zegt Aaron Mercer, een obesitasonderzoeker uit Seattle. Het melanocortinesysteem in je hersenen vertelt je wanneer je moet stoppen met eten, zegt Mercer. Dit systeem werkt alleen niet bij iedereen. Sommige mensen – vooral mensen met overgewicht – produceren niet genoeg leptine, een hormoon dat het melanocortinesysteem vertelt dat het lichaam is vol is. Als je te weinig leptine hebt, zul je hongerig zijn zelfs wanneer je eigenlijk geen calorieën nodig hebt.

Dit zou kunnen verklaren waarom sommige mensen blijven eten terwijl ze eigenlijk geen honger hebben. Shana Adise is een neurowetenschapper aan de universiteit van Vermont en promoveerde op dit onderwerp. In een van haar experimenten liet ze kinderen eten tot zij helemaal vol zaten. Daarna werden ze in een kamer met speelgoed, spelletjes en eten gezet. Hoewel de kinderen vol zaten, bleven er een aantal dooreten. “Het is normaal dat kinderen een hap van een koekje of wat chips eten, ook al hebben ze geen honger,” zegt Adise. “Maar deze kinderen kozen ervoor om verder te eten in plaats van met het speelgoed te spelen.”

De kinderen kregen daarna een hersenscan. Tijdens de scan werden zij beloond met geld of voedsel voor het uitvoeren van kleine taken. Het beloningscentrum van het brein lichtte bij sommige kinderen meer op bij het krijgen van voedsel dan bij de geldbeloning. Adise plaatst daarbij meteen de kanttekening dat nog niet bekend is hoe dit komt. “Zijn ze zo geboren? Heeft het te maken met hun opvoeding? Het kan een combinatie van de twee zijn.” Het is hoe dan ook een interessante bevinding, want het helpt ons begrijpen hoe het kan dat sommige mensen geneigd zijn om te veel te eten en anderen totaal niet.

Dat wil natuurlijk niet zeggen dat je zomaar 'ik moet dit doen van mijn brein' kunt zeggen terwijl je een familiezak Doritos opentrekt. “Ik denk dat we wel wat mogelijkheden hebben om onszelf in te houden, maar het kan voor sommigen wat lastiger zijn.” Heather Caplan denkt dat hardnekkige vervelingseters baat hebben bij bijvoorbeeld cognitieve gedragstherapie. “Hoewel mensen misschien wel begrijpen dat bewust eten inhoudt dat je meer na moet denken over je maaltijden, is ook de emotionele kant van het eetpatroon belangrijk. Weet waarom je eet, niet alleen wat je eet.”

Met andere woorden: ga de volgende keer dat je je verveelt niet door Facebook scrollen terwijl je chocoladerepen eet. Denk eraan dat het gebrek aan een stimulans waarschijnlijk de oorzaak is van je snackbehoefte. Dat is niet makkelijk en zal ook niet binnen een dag of twee gaan lukken, maar volgens Caplan is het wel een effectieve manier om minder toe te geven aan de verleiding.

Andere ingrepen zijn misschien minder effectief. Zo is Guyenet sceptisch over het advies wat veelal te lezen is in tijdschriften. “Als je mensen vertelt dat ze moeten sporten wanneer ze willen eten, vraag je ze iets te doen wat moeilijk is en niet bepaald goed voelt, in plaats van iets wat makkelijk is en heel goed voelt. Dat is niet realistisch.” Barrières voor jezelf opwerpen werkt beter volgens de neurowetenschapper. Je bent minder snel geneigd om junkfood te eten als je het niet in huis hebt.