Wat er in je lichaam gebeurt tijdens een helse kater

De medische term voor een kater is veisalgia en het omschrijft onwaarschijnlijk precies het gevoel dat een kater teweeg brengt. De oorsprong van het woord is Noors en Grieks: "ongemak als gevolg van losbandigheid" (kveis) en "pijn" (algia). Snap je.

We hebben het allemaal meegemaakt, een knoop in je maag als je je bankrekening checkt na een nacht feesten – het plezier en de gelukzaligheid van de nacht verdwijnen als sneeuw voor de zon, en gaat over in een breinsplijtende, aan je knagende spijt die je al je levenskeuzes doet heroverwegen. Een van de symptomen van een kater – hoofdpijn, gevoeligheid voor licht en geluid, vermoeidheid, misselijkheid – kan je dag verpesten. Combineer ze en je wilt dood. Gelukkig (of helaas?) gebeurt dat niet.

Er is geen medicijn (behalve tijd, maar daar komen we zo op). Als je de hevige pijn van een kater ervaart, kun je niets ander je afvragen waarom je lichaam je zo'n wrede prijs laat betalen voor een beetje lol. Om het antwoord te vinden spraken we met dokter Jerrold B. Leikin, directeur van Medische Toxicologie van het NorthShore University Healthsystem. Hij legde de fysiologie van een helse kater tot in de kleinste details aan ons uit. Dit is er gaande in dat lichaam van je.

Een kater is in principe een afkickverschijnsel. Terwijl je drinkt tast alcohol de neurotransmitters voor chemicaliën in je brein aan, zegt Leikin. In eerste instantie laat drinken je euforisch voelen omdat de verstoring van deze neurotransmitters resulteert in grote hoeveelheden "beloningschemicaliën", zoals dopamine, die allemaal in één keer los worden gelaten. Je brein past zich aan deze veranderingen aan en als de alcohol verwijderd is, vind de tegenovergestelde reactie plaats. In essentie ga je van je als de shit voelen, naar je gewoon shit voelen. Waarom?

"Terwijl alcohol wordt afgebroken, komt er een stofje genaamd acetaldehyde vrij, waardoor je je verschrikkelijk voelt", zegt Leikin. "Acetaldehyde is een heel giftige afvalstof. Het is op veel manieren giftiger dan alcohol zelf. Als je er teveel van krijgt, ga je je somber voelen, je wordt misselijk, je hoofd gaat pijn doen en het kan depressie verergeren.

Als je het binnen de perken had gehouden, zou je lever de acetaldehyde af kunnen breken voordat het de tijd kreeg schade aan te richten. Maar dat heb je niet gedaan, dus je levers voorraad glutathion – een chemische stof die normaal gesproken acetaldehyde aan zou vallen en het om zou zetten in een minder schadelijke stof – is sterk verminderd door de hoeveelheid alcohol die je in je arme, kapotte lichaam hebt gestopt. Alles doet pijn.

De reden dat er zelfs door kleine bewegingen pijnscheuten naar je slapen schieten? Volgens Leiken komt dit doordat "dronkenschap vasodilatatie – verwijding van de bloedvaten – veroorzaakt." Vasodilatatie blijkt een oorzaak van migraines te zijn, dus het is sowieso geen goed plan. Terwijl de effecten van alcohol verminderen, beginnen de bloedvaten in je hoofd zich terug te trekken in een proces dat vasoconstrictie (vaatvernauwing) heet, wat de hoofdpijn verergert. "Elke keer dat bloedvaten verwijden of vernauwen, doet dat pijn", zegt Leikin. "Het is te verwachten dat alcoholkaters om deze reden migraine verergeren".

Bovendien, zegt Leikin, is de verstoring van die neurotransmitters waar we het eerder over hadden de reden dat je een extreme gevoeligheid voor licht en geluid hebt als je brak bent. Overmatig alcohol verstoort de biologische ritmes van je lichaam, die met je slaapcyclus klooit, de reden dat je je zo moe voelt.

Van alcohol moet je plassen. Heb je hierover gehoord? Het zelfs ervaren? Nou, al dat geplas eist zijn tol. Alcohol ("technisch gezien is het vochtafdrijvend", zegt Leikin) laat je nieren veel meer vocht uitplassen dan je in je lichaam stopt, door het blokkeren van een hormoon dat het antidiuretisch hormoon heet (ook wel ADH), en dat normaal gesproken het proces van wateropname bevordert.

"Het drinken van slechts 50 gram alcohol kan leiden tot de eliminatie van tot een liter water over meerdere uren", zegt Leikin. Dit zorgt ervoor dat je telkens dronken naar de wc strompelt. Maar het pissen in steegje na steegje is niet de enige reden dat je je als uitgedroogde spons voelt. "Vergeet niet, zweten is een veel voorkomend katersymptoon", zegt Leikin.

"De misselijkheid die je voelt tijdens een kater is vanwege het feit dat alcohol een irriterende stof voor de maag is", zegt Leikin. "Het veroorzaakt gastritis, ook wel maagslijmvliesontsteking." Volgens Leikin veroorzaakt alcohol een ophoping van melkzuur in het lichaam, net als verhoogde alvleesklier- en darmafscheiding. "Alcohol stimuleert de alvleesklierenzymen, waardoor de alvleesklier meer afscheidt dan normaal", zegt hij. "Al deze dingen kunnen misselijkheid, overgeven of diarree veroorzaken." Alles bij elkaar, zweren ze samen om je voor een groot deel van je dag binnen armlengte van een toilet te houden.

Er zijn veel redenen waarom je je gewoon niet kan concentreren als je een kater hebt, zegt Leikin, en als je tot hier gelezen hebt kun je het waarschijnlijk zelf bedenken. "Je bent uitgedroogd en je elektrolyten zijn op een abnormaal laag niveau." Je hebt veel acetaldehyde opgestapeld in je systeem en je bent ook aan het dealen met alle verstoringen in je ingewanden waar we het zojuist over hadden. Naast dat is je bloedsuiker misschien laag of in zijn geheel in de war." Onthoud ook dat je waarschijnlijk slecht hebt geslapen. Elk van deze dingen op zichzelf kunnen concentratieproblemen veroorzaken, zegt hij, "gecombineerd gaat het moeilijk voor je worden om iets gedaan te krijgen."

Je hart "Alcohol heeft een directe invloed op het hart," zegt Leikin. "Er is zelfs een aandoening die we Holiday Heart noemen, waarbij het hart onregelmatige klopt vanwege alcoholmisbruik.

Holiday Heart, of atriumfibrillatie, heeft verschillende oorzaken: alcohol kan de hartspier verzwakken, wat tot een onregelmatig hartslag kan leiden. Het knoeit ook met de manier waarop je hart op adrenaline reageert, en scheidt je voorraad van elektrolyten als magnesium, sodium and potassium af, wat het ritme van het hart kan beïnvloeden.

Als je je extra huilerig voelt tijdens een kater ben je niet alleen. Een endorfine-dip is de schuldige en maakt je emotioneel kwetsbaar en in de put. Het is de reden dat je, bijvoorbeeld, hysterisch begon te huilen toen je favoriete deelnemer bij Heel Holland Bakt een kleffe taartbodem maakte en naar huis moest. "Dit is wat we emotionele labiliteit noemen, wat gekarakteriseerd wordt door overdreven reacties op kleine triggers", zegt Leikin. "Denk er eens over na: de uitdroging zelf maakt je duizelig en licht in je hoofd en dat draagt bij aan je emotionele staat."

Er zijn talloze geneesmiddelen tegen katers op de markt en er is een groot, dorstig publiek dat tot God bidt dat deze zullen helpen. Er moet wel iets bestaan dat de pijn weg zal nemen, toch? Toch? "Er is geen geneesmiddel voor een kater", zegt Leikin. "Het komt neer op symptomatische behandeling en tijd. Het kost tijd voor je electrolyten om genormaliseerd te worden en te herstellen. Iets drinken als Gatorade heeft misschien nut als een symptomatisch geneesmiddel, maar ik kan dat niet onderschrijven. Alleen tijd geneest katers".