Vrouwen vertellen over hun ervaring met misogynie op het werk

Pas op: dit artikel bevat expliciete beschrijvingen van seksueel geweld.

Ben je slachtoffer van seksueel geweld? Neem contact op met Stop Geweld of bel gratis 1712.

Januari, de maand van een briesje hoop... en een wervelwind aan teleurstelling. Aan het begin van ieder jaar wensen we elkaar te pas en te onpas een gelukkig nieuwjaar, maar nog voordat het bon ton is geworden om de “beste wensen” achterwege te laten, kom je erachter dat de schone lei van het nieuwe jaar vooral schone schijn is. In 2021 is dat niet anders. In de eerste week van dit nieuwe jaar alleen al blijkt het klimaat zo fucked dat het in Spanje 25 graden onder nul vroor, bestormde een horde Trump-fanatici het Capitol in de VS, en raakte bekend dat de Belgische Psychologencommissie besliste dat een vrouw met 4 diploma’s te sexy was op sociale media om een goede psycholoog te zijn.

Dat de machtswissel in de VS en het klimaat een rommeltje zijn, is geen verrassing, maar dat een Belgische vrouw een beroep ontzegd wordt omdat ze te sexy zou zijn, lijken mensen wat minder gemakkelijk te slikken. Het begon allemaal in maart 2020, toen seksuoloog, therapeut, schrijver en intussen ex-psycholoog Kaat Bollen op het matje geroepen werd door de Psychologencommissie en een waarschuwing kreeg omdat ze met haar sexy foto’s de waardigheid van het beroep in gevaar zou brengen. Een mannelijke concullega had klacht tegen haar ingediend, met een dossier vol pikante prentjes uit haar privéleven als ‘bewijs’ voor haar ongeschiktheid. Nadat ze in beroep ging tegen de waarschuwing, werd Kaat Bollen geschorst. Intussen is ze psycholoog af, want ‘als het uiten van mijn vrouwelijkheid op sociale media indruist tegen de waardigheid van de titel van psycholoog’, geeft ze die titel liever op. 

De historie doet — gelukkig — heel wat stof opwaaien. Hoe kan het dat een vrouw met het juiste diploma ongeschikt bevonden wordt om haar beroep uit te oefenen omdat ze te sexy is? Waarom kan een vrouw niet én sexy én psycholoog zijn? En wat is het nut van een beroepsprocedure als je alleen maar strenger bestraft wordt omdat je durft te protesteren? De hele kwestie lijkt de klok van het feminisme in België 50 jaar terug in de tijd te draaien. Oké, je hoeft als (concurrerend) psycholoog niet per se warm te worden van Kaat Bollens literaire meesterwerk ‘Het Schaamhaarboek’, maar dat ze té sexy zou zijn om een goede psycholoog te zijn, is onvervalste vrouwenhaat en slut-shaming. 

Helaas zijn er wel meerdere, minder bekende vrouwen met een gelijkaardig verhaal. Dit zijn er 5.

“Ik was voor de eerste keer resident bij een kunstinstelling die ik erg bewonder. Ik zou bijna afstuderen en had mooie vooruitzichten op mijn toekomstige professionele leven, mede dankzij deze residentie. Er was nog een andere kunstenaar resident — een man, iets ouder dan mij. We konden het goed met elkaar vinden en op een avond kuste hij me. In het begin vond ik het niet erg, maar voor ik het wist verkrachtte hij me oraal. Hij was heel groot en het gebeurde zo snel, dat ik niet besefte wat er met me gebeurde voor het voorbij was, en ik zijn cum moest inslikken. 

Toen hij later probeerde om contact te houden, zei ik dat ik geen interesse had. Hij begon me te beledigen en zei dat ik dom was, en dat ik onze wederzijdse aantrekkingskracht niet kon negeren. Hij deed alsof de seks met wederzijdse instemming was gebeurd — Door die kus waarschijnlijk? — en toen begon het slut-shamen. Tot een jaar na wat er tussen ons gebeurd was, bleef ik verhalen opvangen die compleet verzonnen waren over mij en verschillende mannen die ik amper kende. Hij verspreidde deze geruchten zonder schaamte alsof het de waarheid was.

Ik heb alle geruchten maar genegeerd omdat hij hoog aangeschreven stond bij het instituut en ik niet wilde toegeven aan zijn wrede pogingen om mij te raken. Gelukkig voor mij, is hij er nooit in geslaagd om mijn werk in diskrediet te brengen, maar mijn zelfbeeld wel. Ik ging bepaalde situaties en gesprekken uit de weg omdat ik wist dat er geen plaats meer was voor wie ik echt ben. Niet veel mensen weten hiervan, en ik heb getwijfeld of ik dit verhaal wel wilde delen, maar ik voel me intussen sterk genoeg om het uit te spreken. Het gaat goed met mij en ik hoop jongere vrouwen in gelijkaardige situaties een hart onder de riem te steken met mijn verhaal.”

“Ik ben Filipijnse en werk in het Midden-Oosten in cybersecurity. Op een dag hoorde ik een aantal mannelijke collega’s over mij praten in de lunchruimte. Ze zeiden op een neerbuigende toon dat ik deze sector zeker had gekozen om een goede echtgenoot te vinden. Filipina’s hebben een reputatie dat ze altijd op zoek gaan naar buitenlandse echtgenoten. Heel wat mensen uit de Filipijnen verhuizen namelijk naar het buitenland om werk te zoeken, en worden dan verliefd op locals. Vrouwenhaters en xenofoben schilderen dat natuurlijk af als ‘gold digging’. Die collega’s konden waarschijnlijk niet geloven dat ik gewoon carrière voor mezelf wilde maken. Ik zei er niks over en bleef me professioneel gedragen. Ik stortte me op mijn werk en toen corona de wereld in z’n greep hield, werden die gasten ontslagen terwijl ik promotie maakte. 

Die smerige roddels zorgden er wel voor dat ik een zeker imago kreeg binnen het bedrijf. Op een bepaald moment stuurden de bazen mij en een paar collega’s naar de Filipijnen om klanten te ontmoeten. Omdat het mijn geboorteland was, gidste ik mijn collega’s met plezier langs verschillende bars en restaurants en ik denk dat sommigen mijn gastvrijheid verkeerd interpreteerden. Op een bepaald moment vroeg een collega me om mee te gaan naar zijn hotelkamer. Hij reageerde heel verward toen ik weigerde. Misschien dacht hij wel dat ik een soort bonus was? Ik weet het niet zeker, maar het voelde alleszins zo. Ik voelde me er heel slecht door. Was dit hoe mijn collega’s mij zagen?

Ik wil die mannen eigenlijk geen aandacht en energie meer geven. Dat verdienen ze niet. Ik zou wel iets willen zeggen tegen alle andere vrouwen die in een door mannen gedomineerde sector werken: de enige reden dat mannen je proberen neer te halen, is omdat ze zich bedreigd voelen door jouw talent en succes. Als we hier een eind aan willen maken, moeten mannen en vrouwen in een machtspositie het opnemen voor diegenen die te kwetsbaar en bang zijn. We moeten overlevers niet vertellen dat ze sterker moeten zijn en voor zichzelf moeten opkomen. We moeten krachtige en invloedrijke mensen verantwoordelijk houden als we willen dat dit stopt.”

“Ik heb een vrij uitgesproken stijl, geïnspireerd door Dita Von Teese en Brigitte Bardot. Een strakke zwarte wing, rode lippenstift en ijsblond haar met een kort “froufrouke” zijn mijn handelsmerk. Meestal wordt die vrouwelijkheid en dat excentrieke ook omarmd, maar een aantal jaar geleden werd ik geconfronteerd met het tegendeel. Het was één van mijn eerste filmopdrachten als assistent opnameleiding en runner. De draaidagen vielen in putje winter en er waren nachtopnames in open lucht gepland bij -2 graden, waarvoor we vaak uren in ons fluovestje de straten moesten blokkeren. Niet dat ik daarover klaagde, ik droeg gewoon aangepaste kledij en deed mijn job. 

Na enkele weken nam de algemene opnameleider me apart om feedback te geven over de voorbije draaiperiode. Hij begon met een aantal (terechte) opmerkingen, maar toen werd ik uit het niets terechtgewezen over mijn uiterlijk. Ik zou te “fashionable” en “fancy” gekleed geweest zijn om op een set te kunnen werken. Maar ik had tot die tijd net enkel jeans of leggings, oversized hoodies of lange truien met rolkraag en sneakers gedragen zodat ik zonder problemen met decorstukken en bakken bier kon sleuren in de vrieskou! Nadat ik hem daarop gewezen had, zei hij dat ik van nu af aan mijn schmink dan ook maar moest thuislaten. Dat kwam helemaal als verrassing. Zolang ik mijn job goed deed, zag ik niet in waarom mijn make-up een probleem zou zijn.

Het voorval maakte me erg onzeker, alsof mijn haarkleur en lippenstift de rest van mijn carrière zouden kunnen bepalen. Ik vroeg me oprecht af of ik wel serieus zou worden genomen door mijn uiterlijk op sets. Pas op, ik wil er geen ‘boys suck’-feestje van maken. Toen ik het er jaren later met de regisseur van toen over had — met wie ik nog samenwerkte voor andere projecten — kwam die ook uit de lucht vallen. Ik heb het er verder nooit over gehad, want je wil ook niet bekend staan als ‘die griet die daarover kwam zagen’. De creatieve sector is soms een put vol haaien. Maar ik kan me voorstellen dat er wel meerdere dames ooit hebben ondervonden dat hun uiterlijk tot vooroordelen over hun capaciteiten leidt, en eigenlijk hoeven we dat echt niet te pikken.”

“Ik werkte in een schoenenwinkel waar het in de zomer meer dan 35 graden kon worden omdat er geen airco was. Ik had mijn toenmalige bazen gevraagd of ik een topje met blote schouders mocht dragen — wat sowieso al belachelijk is dat ik de nood voelde om dat te doen. Zij zeiden me dat het mooi was en lieten het toe. Toen hun moeder de winkel binnenkwam, maakte ze me uit voor hoer. Gelukkig hebben mijn bazen er haar min of meer op aangesproken nadat ik haar woest op haar plaats had gezet.

“Blote schouders”, zijn trouwens op al mijn werkplekken een no go geweest volgens de dresscode. Ik moest ook altijd kleren dragen uit de winkels waarin ik werkte. Dat kon in die schoenenwinkel natuurlijk niet, dus droeg ik mijn eigen kleren. Als ik een rokje aan had, kreeg ik altijd een boze blik van de moeder, ook al droeg ik er een biker short onder — voor mijn eigen comfort. Haar excuus was altijd dat mannen zich nooit kunnen inhouden. Ik snap dat je je winkel een bepaald imago wil geven, maar dat mannen het te sexy zouden vinden is toch iets anders. Ook op mijn haarstijl kreeg ik commentaar. Mijn braids noemde ze “drendels”. 

De manier waarop iemand zichzelf naar de buitenwereld presenteert qua kleren, tattoos, piercings,... zou geen invloed mogen hebben op hoe je hun werk waardeert. Hoe beter een mens zich in zijn/haar/hun vel voelt, hoe beter de werksfeer en inzet. Dus als het niets met veiligheid te maken heeft, laat je die bekrompen gedachten beter achterwege, zeker wat vrouwen/non-binaire personen betreft, want het zijn wij die altijd onder vuur liggen. In plaats van het altijd op die personen te steken, wordt het tijd dat cis-mannen hun verantwoordelijkheid nemen.”

“Ik werkte als freelancer op een set voor een Marvel-productie in Savannah, Georgia. De persoon die verantwoordelijk was voor de belichting besloot op een bepaalde ochtend om duidelijk te maken aan de hele crew dat hij het ongepast vond dat ik een kleedje droeg waarin mijn benen te bloot waren volgens hem. Het zou een storende factor zijn voor de concentratie van velen. Hij wees me erop dat ik me beter bezig zou houden met mijn werk in plaats van me op te tutten om aandacht te krijgen. 

Je moet weten dat het toen in Savannah zomer was, 40 graden met een vochtigheidsgraad van 80%. De enige outfit waar ik niet in zou flauwvallen was een los kleedje. Maar dit terzijde, want het blijft in iedere context een totaal onterechte en misplaatste opmerking. Enkele uren later stond ik naast hem op set om foto’s te maken, en opeens voelde ik een hand over mijn bovenbeen glijden. Hij greep onder mijn slip en kneep me in mijn bil. Het klinkt als een cliché, maar het leek echt alsof de wereld even stilstond. Ik voelde me zo vies en machteloos. Ik deed niets. Later ging ik naar huis en vertelde ik mijn partner wat er gebeurd was. Enkele dagen later ging ik naar de productieleider die beloofde om me te helpen maar er gebeurde niets. Uiteindelijk stapte ik zelf op.

Als fotograaf krijg ik ook heel erg vaak te maken met seksisme en slut-shaming op verschillende manieren. Veel vrouwen in de branche moeten omgaan met allerlei vormen van seksisme: van micro-aggressies tot echt seksuele intimidatie. Ik kan hier echt duizenden verhalen over vertellen, maar dit zijn enkele voorbeelden: mentorship programma's van bekende mannelijke fotografen om jonge vrouwelijke fotografes te lokken, editors die vrouwelijke fotografes bewust afwijzen omdat ze er volgens hen niet professioneel genoeg uitzien (lees: te sexy),... Ik hoop dat het naar buiten komen met deze verhalen vrouwen kan helpen om dit soort gedrag aan het licht te brengen en te stoppen.”

*Alle gebruikte namen zijn fictief om de identiteit van de vrouwen te beschermen. Hun echte namen zijn bekend bij de redactie.

Volg VICE België en VICE Nederland ook op Instagram.