FYI.

This story is over 5 years old.

geestelijke gezondheid

Hoogfunctionerende depressie blijft te vaak onzichtbaar

Een depressie kan je beroven van levenskwaliteit zonder dat je het merkt.
Tim Gouw/Unsplash

De 46-jarige Monique Judge omschrijft zichzelf als een ‘extravert introvert’ persoon. Op het werk is ze altijd heel actief en zit ze overal bovenop, en in haar vrije tijd volgt ze yogalessen en gaat ze regelmatig uit met haar vrienden — hoewel ze het stiekem minstens zo fijn vindt om thuis op de bank te hangen. Zeven jaar geleden was ze ineens opgebrand. Ze had net flinke stappen gezet in haar carrière in consumentenleningen, maar op dagen dat ze niet hoefde te werken kon ze nauwelijks haar bed uitkomen. Ze bleef dus de hele dag liggen, of ze nou sliep of niet. Toen een vriend hier lucht van kreeg, raadde hij haar aan om naar de dokter te gaan. Zijn vermoeden kwam uit: ze bleek een depressie te hebben.

Advertentie

“Ik leef nog steeds met heel diepe dalen,” zegt Judge. “Met die baan ben ik gestopt en nu ben ik tevreden met mijn nieuwe werk, maar ik moet mijn best blijven doen om die donkere wolk te vermijden. Je ziet ‘m niet zomaar aankomen.”

In Nederland leven veel mensen met een depressie: volgens het Trimbos Instituut krijgt bijna 20 procent van alle volwassenen er vroeg of laat mee te maken. Maar niet iedereen weet dat depressie ook op de achtergrond kan sluimeren, waardoor je weliswaar je dagelijkse ding kunt blijven doen, maar ondertussen nauwelijks in staat bent om alles uit je leven te halen. Dan hebben we het over de zogeheten ‘hoogfunctionerende depressie’.

Deze depressie is niet opgenomen in de negen verschillende soorten depressies in de DSM (het handboek voor psychische stoornissen). Toch is het wel degelijk een term die veel mensen gebruiken om hun depressie mee te beschrijven - zoals Judge, bijvoorbeeld. Dat komt deels doordat het niet lijkt op het stereotiepe beeld van iemand die een depressie heeft. Ze melden zich niet ziek voor werk, en slaan niet per se sociale activiteiten over. Eigenlijk lijkt er vrij weinig aan de hand te zijn. Het zouden zomaar topstudenten kunnen zijn, bedrijfsleiders, artsen of succesvolle zakenmensen.

“Depressie bestaat in allerlei vormen en maten,” zegt Michelle Craske, hoogleraar psychologie en psychiatrie aan de Universiteit van Californië in Los Angeles. “Zowel wat betreft de ernst als hoe het tot uiting komt. De mildere vormen moeten we niet onderschatten, ook dat zijn problemen die het waard zijn om behandeld te worden.”

Advertentie

Op het eerste gezicht lijkt hoogfunctionerende depressie makkelijker om mee om te gaan, maar Crask benadrukt dat het jarenlang stand kan houden, en dat het meestal tot meer functionele beperkingen leidt dan acute periodes van ernstige depressies. Eerder onderzoek wees al op een verband tussen een laag zelfbeeld, energiegebrek, prikkelbaarheid en afnemende productiviteit die bij deze aanhoudende depressiviteit komt kijken, en een toenemend aantal zelfmoordpogingen. Daarnaast lopen mensen met een aanhoudende depressie ook juist een groter risico op langere depressieve periodes met ernstiger symptomen.

Door het stigma rond psychische aandoeningen kunnen mensen die ze hebben er vaak moeilijk voor uitkomen. En dat heeft weer als gevolg dat veel mensen die hulp nodig hebben, hier zelf niet om vragen; ze weten misschien niet eens hoe ze een depressie kunnen herkennen. Wat het nog lastiger maakt, zegt psychiater Srijan Sen, is dat verschillende soorten depressies niet altijd makkelijk te onderscheiden zijn.

Een van Sens eigen jeugdvrienden sprong een keer van het balkon om zichzelf van het leven te beroven. Deze vriend – die nu als arts in Canada werkt en die we hierna ‘K.’ zullen noemen – heeft zijn collega’s of patiënten nooit over zijn depressie verteld. “Dat durfde ik niet,” zegt K. “Ik vreesde dat mijn vaardigheden in twijfel zouden worden getrokken, of dat de medische raad mijn vergunning zou afnemen.”

Advertentie

Veel karaktereigenschappen die mensen vatbaar kunnen maken voor een psychische aandoening, zijn ook terug te vinden bij leiderstypes. Dan gaat het bijvoorbeeld om attentheid, empatisch vermogen, bereidheid om zich kwetsbaar op te stellen en open te staan voor nieuwe ervaringen, legt K. uit. Dat bracht Sen en andere psychiaters ertoe om te onderzoeken hoe onderliggende biologische kenmerken bijdragen aan depressie. “Hoe meer vooruitgang we boeken, hoe meer we zien dat depressie net zo biologisch bepaald kan zijn als diabetes, hoge bloeddruk of kanker,” zegt hij.

Ook uit recent onderzoek blijkt dat depressie erfelijk kan zijn. In bijna de helft van de onderzochte gevallen was de depressie in kwestie volledig genetisch bepaald. In andere gevallen juist totaal niet, of alleen gedeeltelijk. Dan speelden ook factoren als trauma, grote veranderingen of chronische ziekten een rol.

Uit hersenscans van mensen met aanhoudende, hoogfunctionerende depressies, blijkt dat de gebieden die met mijmeren en reflecteren te maken hebben overactief zijn. Dat zou voor deze mensen de basis kunnen vormen voor de negatieve gedachten die ze over zichzelf hebben. Bepaalde medicijnen en vormen van meditatie en psychotherapie hebben dan ook het doel om deze overactieve netwerken te temmen.

Toch kunnen psychiaters niet zomaar naar een hersenscan of genetische test wijzen om te zeggen hoe een depressie eruitziet. “Dat zou een droom zijn,” zegt David Hellerstein, een onderzoekend psychiater bij het Psychiatric Institute in New York. “In veel andere medische gebieden is dat goed mogelijk, maar niet in de psychiatrie. Depressies zijn erg variabel, eigenlijk vallen er veel verschillende aandoeningen onder dezelfde paraplu.”

Wanneer psychiaters medicijnen voor depressie voorschrijven, is hun eerste keuze meestal antidepressiva. Deze medicijnen beïnvloeden de productie van serotonine, een stof in de hersenen die de stemming mede bepaalt. Dat heeft vaak vervelende bijwerkingen, en voor tweederde van de mensen eigenlijk niet eens een gunstig effect. In dat geval kunnen patiënten beter een ander medicijn gebruiken, zegt Hellerstein, of een combinatie van medicijnen en psychotherapie. Er kan best wat tijd overheen gaan voordat de juiste behandeling gevonden is.

Wat voor Judge vooral hielp, was yoga en psychotherapie. Je kunt er natuurlijk ook over praten met vrienden, familie of een therapeut. Het probleem is alleen dat niet iedereen deze hulp zelf even makkelijk op kan zoeken, zegt ze. “Maar er zijn genoeg andere mensen die hetzelfde doormaken. Bij depressie is echt hulp mogelijk.”