Kun je doodgaan aan een gebroken hart?

Er is weinig pijnlijker dan liefdesverdriet. Zelfs de miserie van een man die de griep heeft, komt niet in de buurt van de hartverscheurende pijn die je voelt als je rouwt om een verloren liefde. Je vriend vergelijkt het gevoel met een gigantische tang die door zijn strot geduwd wordt en vervolgens alle bloedtoevoer naar zijn hart afklemt met een ijzeren greep. Dat doet liefde die over is: langzaamaan word je van binnenuit leeg geperst, tot je een liefdeloos hoopje vlees bent. Je vriend had weleens gehoord van anderen dat ze ‘liefdesverdriet’ hebben, maar het kan nooit zo erg zijn als dit verdriet. Zij konden namelijk ooit nog wel eens glimlachen, een spierverrekking die je vriend nooit meer mogelijk acht. Terwijl je vriend langzaam stikt door die tang rond z’n hart, wordt de wereld rondom hem grijzer en vlakker. Alle hoop brokkelt beetje bij beetje af, tot-ie een klein hoopje stof is dat zich ophoopt in het hoekje van zijn bed. Met moeite kan hij nog lepelen uit de smakeloze XXL-pot Ben & Jerry Cookie Dough, terwijl de lachband van een sitcom de huilgeluiden doorbreekt. Als hoopje stof is het onmogelijk om ooit nog naar buiten te gaan zonder weg te waaien, dus zal hij nooit meer buiten komen. Op zijn 65e wordt hij opgelikt door de kat, die hem vervolgens uitbraakt. Enkel de muur van ijspotjes herinnert de wereld er nog aan dat je vriend ooit heeft bestaan. Niet dat dat de wereld ook maar iets kan schelen. Kortom: op een gegeven moment lijkt liefdesverdriet wel een terminale aandoening, die het slachtoffer langzamerhand mentaal en fysiek vernietigt. Komt het ooit nog goed?

Psycholoog Petra van der Heiden schreef een volledig boek over liefdesverdriet. Ze vertelt hierin dat liefdesverdriet vergelijkbaar is met het rouwproces dat je doorgaat als je iemand verliest. Als je een relatie hebt met iemand, ga je je stap voor stap hechten tot je een vervlochten geheel bent. Als die relatie vrij onverwachts stopt, kan je niet in 1,2,3 weer onthechten, maar zijn er verschillende fasen waar je doorheen moet voordat je je volledig los kunt scheuren. “De fases die volgen na de ontkenningsfase lopen door elkaar,” vertelt Van der Heiden me aan de telefoon. “Je kan de ene dag intense woede (waarom ik?) of angst (hoe gaat dit nu verder?) voelen, en de volgende dag instorten van verdriet. Ook begin je jezelf dingen te verwijten.” Een andere fase die je doorgaat is die van het ‘magisch denken’. Je speelt een spelletje met jezelf en bedenkt allerlei scenario’s waarin jullie wel nog samen zijn, je liefde je niet je bedrogen heeft of jullie niet die fatale ruzie maakten.

In vogelvlucht: eerst moet je vriend door de befaamde ontkenningsfase. Hij kan de woorden ‘uit elkaar’ of ‘ex’ niet in de mond nemen, dus negeert hij maar dat het gebeurd is. Daarbij ga je er doorgaans van uit dat dit 'waarschijnlijk toch maar een pauze is,' of probeer je je verdriet te vergeten met een lichte coma, veroorzaakt door shotjes tequila. Of je vult de gapende leegte in je liefdesleven op met een flauwe date met een of andere gozer die je, als je je het goed herinnert, de avond ervoor in de club hebt ontmoet.

Het gevaar zit niet in het liefdesverdriet zelf, maar in de manier hoe je er mee omgaat. Het is fucking eng om die alles-opslorpende zwarte leegte die liefdesverdriet heet toe te laten in je leven, maar je hebt er uiteindelijk toch baat bij om die aftandse rebound uit je bed te schoppen en je liefdesverdriet onder ogen te komen.

Terug naar psycholoog Van der Heiden. “Veel mensen vragen me hoe lang liefdesverdriet duurt. Ik kan daar helaas niet op antwoorden: het duurt zolang jij nodig hebt,” vertelt ze. Om liefdesverdriet beter te begrijpen gebruikt ze graag een metafoor van de Perzische dichter Rumi, die schreef dat we eigenlijk allemaal een soort herberg zijn. Jij bent de gastvrouw of gastheer, de emoties die je voelt zijn je gasten. Verdriet, woede en zelfverwijt komen een voor een aankloppen, en het is belangrijk dat je ze ontvangt en onder ogen komt.

Als je bepaalde emoties als woede en angst opkropt, kan dit namelijk op lange termijn een schadelijk effect hebben, weet Van der Heiden. “Je verdriet kan overgaan in een langdurige depressie, die je jarenlang blijft achtervolgen als een diepe pijn. Je woede kan er uiteindelijk voor zorgen dat je verbitterd blijft in al je komende relaties, waardoor je die relaties op voorhand al een hak zet.” Als je je liefdesverdriet blijft ontlopen, kan je uiteindelijk zelfs fysieke klachten krijgen, zoals darmklachten of andere plekken van spanning in je lichaam. “En als je ooit al eens een bepaald trauma niet verwerkt hebt, kan liefdesverdriet een trigger zijn voor ziektes zoals eetstoornissen,” legt Van der Heiden uit. Het klinkt waarschijnlijk als een immens cliché, maar borduur dit op een kussentje en geef het aan alle vrienden met liefdesverdriet: als je eenmaal je liefdesverdriet overwint, kom je er ongelooflijk veel sterker uit. “Liefdesverdriet is op zichzelf iets wat je sowieso moet meemaken in je leven,” vertelt van der Heiden. “Het is namelijk het moment dat onverwerkte trauma’s, zoals de dood van een grootouder of als kind plots verhuizen uit je eerste huis, naar boven komen en je veel vuiligheid dat in je systeem zat kan afdrijven. Ook leer je jezelf enorm kennen op die manier: wie ben ik, wat wil ik in een relatie en wat wil ik in het leven?”

Liefdesverdriet is een bitch, maar je vriend is sterker en gaat er dus niet aan sterven. En ook al lijkt het nu onmogelijk om ooit nog zijn of haar lievelingsmuziek te horen zonder een mental breakdown te hebben of spaghetti te eten (“zijn lievelingseten”): je pijn zal slijten en tijd heelt alle wonden. Van der Heiden raadt hem aan om z’n liefdesverdriet vooral serieus te nemen. Negeer die domme opmerking van tante Mieke tijdens kerst die zegt “dat je jong genoeg bent” en “snel iemand anders zal vinden, dus niet moet treuren.” Je moet je emoties serieus nemen, hierover praten en je laten vasthouden door de mensen die dichtbij je staan. “Blijf lief en goed voor je lijf, blijf goed voor jezelf zorgen, maak een wandeling, blijft doorademen. Vermijd dat wat je ongelukkig maakt,” voegt van den Heiden toe. En stuur je ex geen dronken berichtjes. Ik herhaal: stuur geen. Dronken. Berichtjes.

Ach, vrienden. Ze zijn net familie, maar dan beter. Je kunt ze zelf uitkiezen, en ze zullen nooit dingen tegen je zeggen als "het is hier geen hotel". Maar hoe leuk je vrienden ook zijn, ze doen soms ook heel erg domme dingen. Dingen waar ze wakker van liggen, en die ze liever niet met de wereld delen. Dingen die vragen bij ze oproepen die ze maar wat graag beantwoord zouden zien. Gelukkig hebben ze jou om die vragen namens hen te stellen. En gelukkig is er deze column, waarin wij hun beschamende vragen beantwoorden.