Tien vragen die je altijd al aan een honderdjarige hebt willen stellen

Italië is een van de landen met de hoogste concentraties aan honderdplussers ter wereld, samen met Frankrijk, Spanje, Japan, Cuba, Puerto Rico, Hongkong en Uruguay. Dat zou volgens deskundigen kunnen komen door een gezond dieet, een sterk sociaal vangnet en zelfs spiritualiteit. Volgens cijfers van het Italiaanse Nationale Instituut voor de Statistiek zijn het vooral vrouwen die een eeuw oud worden: maar liefst 84 procent van de honderdplussers is vrouw.

Mijn oma is een van hen. Alfia Distefano werd in januari 1921 geboren op Sicilië en is dus een kersverse honderdjarige. Ze vertelt hoe ze aankijkt tegen het leven, de dood, familie en hoe de wereld in de afgelopen eeuw is veranderd.

VICE: Had je ooit gedacht dat je zo lang zou leven?`
Alfia Distefano: Absoluut niet. Ik heb natuurlijk altijd geprobeerd om gezond te eten en veel te sporten, maar ik realiseerde me het pas echt toen ik de verjaardagskaarsjes uitblies.

Wat vond je het leukste decennium van de afgelopen eeuw? En het stomste?
Het dieptepunt was toen de Tweede Wereldoorlog uitbrak. Mijn broers gingen naar het front en ik bleef achter met mijn moeder en vader. Mijn vader was blind, vandaar dat hij niet werd opgeroepen. We verhuisden naar het platteland, omdat we hoopten dat daar minder gebombardeerd zou worden, maar dat gebeurde alsnog af en toe.

Een keer moesten we vluchten voor een luchtaanval. We verstopten ons in een grot, samen met andere mensen. Het was vreselijk, veel mensen stierven terwijl ze onderdak zochten. Ik weet nog hoe blij ik was toen we bevrijd werden door de Amerikanen, al maakte ik me tegelijkertijd zorgen om mijn broers. Uiteindelijk kwamen ze gelukkig terug.

Verder heb ik veel mooie decennia meegemaakt. Ik heb een goed leven gehad. Zelfs in de zwaarste momenten kun je je af en toe ook gelukkig voelen.

Hoeveel naasten van je zijn overleden?
Het is denk ik makkelijker om te zeggen wie er nog over zijn. Ieder verlies was anders, maar de dood van mijn zoon was het zwaarst. Hij was pas vijf. Het brak mijn hart – het was alsof ik zelf ook geen reden meer had om te leven. Maar dat veranderde toen ik mijn tweede kind kreeg. Er was weer een nieuw leven, dat alle liefde verdiende die ik kon geven.

Wat dat betreft heb ik veel geluk gehad. Elke keer dat ik iemand kwijtraakte, kwam daar ook iemand voor in de plaats, en daardoor wist ik dat ik sterk moest blijven. Toen mijn man in 1992 overleed, was mijn eerste kleinkind net een jaar oud geworden. Het was niet het moment voor zelfmedelijden.

Ben je bang voor de dood?
Vroeger wel, en ik ben het nog steeds wel voor de mensen van wie ik houd. Maar als je zo oud bent als ik, ga je de dood vanzelf als iets zien wat er nu eenmaal bij hoort. Eigenlijk is de dood alleen eng als-ie te vroeg komt.

Hoe erg is de wereld veranderd in de afgelopen honderd jaar?
Zoveel dat ik het niet zou kunnen omschrijven. Toen ik jong was, hadden we niet wat we nu hebben – en daarmee heb ik het niet alleen over smartphones en computers, maar ook over koelkasten. We bewaarden ons eten gewoon in een put of in de kelder. We hadden ook geen stromend water. Het is fantastisch om dat soort veranderingen te zien. De technologie van tegenwoordig is zo modern dat ik er niks van begrijp. Maar ik vind het geweldig dat ik mijn neefje kan zien terwijl hij eigenlijk aan de andere kant van Italië zit.

Hoe zijn de levens van vrouwen in de loop der jaren veranderd?
Toen ik nog klein was zei mijn vader weleens dat ik eigenlijk een jongetje had moeten zijn. Hij zei dat mijn intelligentie “verspild” werd, omdat vrouwen nu eenmaal vooral voor het huishouden en de kinderen moesten zorgen. Dat je als vrouw iets anders wilde doen was ondenkbaar. Mijn nichtje kan nu doen wat ze wil en zijn wie ze wil zijn. Dat is fantastisch, al moet ik toegeven dat ik het ook een beetje eng vindt. 

Veel mensen ontmoeten elkaar tegenwoordig op datingapps. Hoe ging dat toen jij jong was?
Heel anders. We waren bijna altijd thuis en konden eigenlijk alleen iemand ontmoeten als we zondag naar de kerk gingen. Of als er kermis was of als er een theatervoorstelling werd gespeeld. En er was altijd een familielid bij.

Als een man je wel interessant vond, peilde hij bij verschillende mensen wie je was en stuurde hij vervolgens een familielid of een koppelaar naar je huis. Koppelaars waren mannen die voor een vergoeding het huwelijk regelden met de familie van de vrouw. Als de familie akkoord ging, vroegen ze vervolgens ook of de vrouw er zelf oké mee was. Dan werd de verloving officieel en kwam de man op bezoek – maar altijd in het bijzijn van de hele familie, en hij mocht nooit te dichtbij komen zitten. Je wist dus eigenlijk niet wie je vriendje was voordat je met hem ging trouwen.

Voor de bruiloft wist ik alleen dat mijn verloofde een knappe, harde werker uit een gegoede familie was. Wat seks precies inhield wisten we niet eens. Mannen wel, omdat ze daar uitleg over hadden gekregen, maar wij vrouwen hadden geen idee wat ons te wachten stond.

Hoe breng je nu je dagen door?
De afgelopen jaren heb ik weinig te doen gehad. Ik word snel moe en voel me een beetje een herfstblaadje – ik zou ieder moment kunnen vallen. Soms val ik ook echt, maar als ik geen dingen meer doe die ik leuk vind, ga ik sowieso wel dood. Ik hou bijvoorbeeld heel erg van tuinieren, al vindt mijn familie dat eigenlijk te gevaarlijk. Gewoon wat voor de bloemetjes zorgen, zon meepakken en met de buren kletsen.

Iedereen in de buurt houdt van me. Het is jammer dat we niet echt meer makkelijk bij elkaar kunnen komen in deze tijd. Ik kan ook niet zo goed meer horen, dus afstand houden is vaak erg lastig.

Denk je dat er leven na de dood is?
Ik ben een gelovige vrouw, dus ja. Diep vanbinnen weet ik zeker dat er iets is na de dood. Dan kan ik alle mensen die ik heb verloren weer omhelzen en tegelijkertijd kijken wat de mensen die achterblijven allemaal bereiken.

Hoelang duurt een ‘goed leven’ volgens jou?
In ieder geval niet zo lang als mijn leven. Ik ben nog erg goed bij geest, maar niet iedereen heeft dat geluk. Ik wil altijd duizend dingen tegelijk doen en mijn lichaam kan dat niet bijhouden. Ik realiseer me het vaak pas te laat als ik te ver ben gegaan – dan doet ’s avonds alles behoorlijk veel pijn. En ik ben ook nogal afhankelijk van anderen geworden. Zonder mijn zoon en schoondochter zou ik allang zijn gestorven. Voor mij was 95 ook prima geweest, maar dat verschilt natuurlijk per persoon.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk bij VICE Italië.

Volg VICE België en VICE Nederland ook op Instagram.