Een moordenaar die levens wil redden

In 2001 vermoordde Cristian Longo zijn vrouw en drie kinderen, en vluchtte naar Mexico. Eenmaal opgepakt en terug in de Verenigde Staten werd hij veroordeeld voor deze moorden en in een van de dodencellen in Oregon geplaatst, waar hij nu sinds 2003 zit. Ooit stond hij op een lijst van de  FBI met meest gezochte criminelen, en James Franco gaat hem spelen in de film True Story.

De nu veertigjarige Christian zit nog steeds in de gevangenis, maar in een poging om iets terug te geven aan de maatschappij heeft hij besloten om na zijn onvermijdelijke executie zijn organen te doneren. Het enige probleem is dat het gebrek aan een goed orgaandonatieprotocol voor gevangenen hem daarbij in de weg zit. Chris is bereid geweest om van zijn hoger beroep af te zien als hij zijn organen mocht doneren, maar nog steeds werd zijn verzoek afgewezen.

Met zijn organisatie ‘Gifts of Anatomical Value from Everyone’ (G.A.V.E) probeert Chris dat te veranderen. Het doel van G.A.V.E is om medische en ethische problemen met betrekking tot orgaandonaties van gevangenen op te lossen en om van sommige van de twee miljoen gevangenen toestemming te krijgen voor orgaandonatie. Mocht dit lukken, dan kan de organisatie het aantal mensen op de wachtlijst voor orgaan- en weefseltransplantatie aanzienlijk verlagen. Volgens de Organ Procurement and Transplantation Network zijn er dat nu nog meer dan 121.000.

Onlangs heb ik via email een interview gehad met Longo over de totstandkoming van G.A.V.E, het werk dat zijn organisatie doet en over de impact die orgaandonatie van gevangenen zou kunnen hebben als sommige etnische en politieke bezwaren weggenomen kunnen worden.

Image via FBI

VICE:  Waardoor werd je interesse voor orgaandonatie van gevangenen opgewekt?
Christian Longo: Nadat ik een vriend van mij steeds erger zag lijden aan de continu verergerende ziekte sclerodermie en het duidelijk werd dat hij een niertransplantatie nodig had. Toen ik in de gevangenis hoorde dat orgaandonaties alleen in overweging werden genomen als ze aan directe familie zijn, besloot ik een voorstel op te stellen voor mijn unieke situatie als gevangene van een dodencel. Ik bood aan om mijn nog lopende hoger beroep te beëindigen en de doodstraf onder ogen te zien als mijn bruikbare lichaamsdelen gedoneerd konden worden aan mensen die het nodig hebben. Mijn verzoek werd afgewezen.

Hoe groot was je verbazing toen je er achter kwam dat je jouw organen niet mocht doneren?
Ik voelde vooral de angst dat iemand waar ik veel om geef misschien wel geen geschikte donor kan vinden. En ik werd er echt heel boos van, want het is gewoon niet logisch.

Wanneer en waarom was het verbod op orgaandonaties van gevangenen ingesteld?
Het is niet per se een verbod, maar er zijn zo veel bezwaren en problemen dat het net zo goed wel een verbod had kunnen zijn. Als gevolg van het onnauwkeurig testen van de organen werden ziektes zoals hiv/aids en hepatitis C mee getransplanteerd met de organen.  Gevangenen stonden samen met homoseksuelen, mensen met hemofilie en drugsgebruikers (voornamelijk van het soort dat gebruik maakt van een naald) op de lijst van het CDC (Centers for Disease Control and Prevetion) van groepen die uitgesloten dienen te worden van orgaandonatie.

Wat is er sindsdien veranderd?
In 1994 was de kans om hiv op te lopen voor gevangenen veel groter dan voor de rest van de mensen in de Verenigde Staten. Ik denk dat het probleem ligt bij de testmethodes. Begin jaren negentig waren de testmethodes nog niet in staat om de virussen goed te detecteren. Nu bestaan er veel betere methodes die het virus binnen een paar dagen na de infectie al kunnen detecteren.

Welke staten laten gevangen wel doneren? En zijn er al gevangenen die dat hebben gedaan?
Utah was de eerste staat die wetten opstelde die het mogelijk maakten voor gevangenen om organen te doneren, en nu geven ze gevangenen bij aankomst al de kans om zich voor orgaandonatie te registreren. Tot op de dag van vandaag hebben ongeveer duizend van de zevenduizend gevangenen in Utah zich ingeschreven. Inmiddels kunnen in Texas en Maricopa County, Arizona gevangenen zich ook als donor laten registreren.

Tot nu toe ken ik geen gevangene die ook daadwerkelijk een orgaan gedoneerd heeft. Het probleem is dat in de staten waar het toegestaan is, de voorwaarde is dat het alleen mag na de dood van een gevangene. De beveiliging van de gevangenissen zorgt ervoor dat na de dood van een gevangene het proces zo vertraagd wordt dat uiteindelijk de organen niet meer bruikbaar zijn en dus ook de eerst nog hoopvolle ontvanger sterft. Totdat het beleid van de gevangenis aangepast wordt, moeten donaties zoals beenmerg- en niertransplantaties uit levende gevangenen wel in overwegen genomen worden.

Hoe zit het met de maatschappelijke afkeer tegen de donaties van gevangenen? En is die afkeer ook aanwezig bij de mogelijke ontvangers van de organen?
Uit onofficiële enquêtes blijkt dat meer dan zeventig procent van de ondervraagden vindt dat gevangenen in staat moeten zijn om organen te doneren. Ik moedig iedereen aan om langs te gaan bij een dialysekliniek en te vragen of iemand een orgaan van een gevangene zou willen ontvangen – zelfs als die in een dodencel zitten.

Wat zijn de ethische en medische risico’s voor dit soort procedures?
De zorg die er gedragen kan worden voor de kwaliteit van de organen van een gevangene is veel groter dan bij een slachtoffer van een ongeluk wiens organen snel verwerkt moeten worden. Zolang de gevangene onder de juiste voorwaarden toestemming geeft – net als een niet-gevangene – kunnen de meeste ethische bezwaren eenvoudig uit de wereld geholpen worden.

Is het verkrijgen van echte toestemming een grote zorg bij orgaandonatie van gevangenen?
De medische wereld en het gevangenissysteem hebben nog steeds last van de jaren zeventig, toen het duidelijk werd dat gevangenen gebruikt werden voor medische experimenten. En hoewel de gevangenen ‘vrijwillig’ deelnamen aan deze experimenten, kregen ze soms iets in ruil voor hun deelname. Daarom is het belangrijk dat er bij de donatie van organen en weefsel geen direct voordeel te halen is voor de gevangene. Geen grotere kans om voorwaardelijk vrij te komen, geen geld en zelfs geen extra bezoekersprivileges.

Hoeveel levens zouden er gered kunnen worden als de organen van geëxecuteerde gevangenen gebruikt zouden worden?

Om te beginnen zouden de organen van de bijna twee miljoen gevangenen die niet in de dodencel zitten de grootste impact hebben, maar de hoeveelheid levens die gered zouden kunnen worden met behulp van organen van geëxecuteerde gevangenen is aanzienlijk.  Op dit moment zitten er in de Verenigde Staten ongeveer 3.100 gevangenen in de dodencel. Er zijn bijna 45 executies per jaar, en er zijn nu ongeveer 1.400 executies uitgevoerd sinds de doodstraf door middel van injectie voor het eerst werd gebruikt. Uit recent onderzoek blijkt dat ongeveer tachtig procent van de gevangenen in de dodencel hun organen zou doneren als zij die mogelijkheid hadden.

Met geplande executies kun je het aantal bruikbare organen maximaliseren en staan de ontvangers voor ieder bruikbaar orgaan klaar. Een hart, een alvleesklier, twee nieren, twee longen, twee stukken lever en nog ongeveer vijftig andere bruikbare organen. Dit kan het leven van honderden mensen per jaar redden, of op zijn minst aanzienlijk verbeteren.

Hoe zit het met de mensen die je verleden niet kunnen scheiden van je huidige missie?
Ik ben het eens met het idee dat een geschenk van een slecht persoon niks goeds met zich mee kan brengen, tenzij die persoon iets kan geven op een manier waardoor hij er zelf geen voordeel uit haalt. Een afschuwelijk verleden sluit geen positieve daden uit, zoals een gevecht om gezonde organen te doneren. Maar ik ben het er wel mee eens dat ik niet de beste persoon ben om dit probleem te lijf te gaan. Ik worstelde jaren met de vraag hoe erg ik om aandacht moest vragen – mijn verleden is een afleiding van het doel. Mijn aanwezigheid roept onnodige vragen op hij het debat over orgaandonatie, net zoals deze vraag.

En nog erger is dat het de pijn aanwakkert van degenen die ik pijn heb gedaan. Ik zou niks liever willen dan rustig mijn organen te doneren, zelfs als dat betekent dat ik mijn dood onder ogen moet zien.