Waar je mee te maken krijgt als je op jonge leeftijd een goede vriend verliest

Ik was op reis naar New York toen mijn beste vriend me belde. Hij vertelde dat onze andere beste vriend, waar we al sinds onze vroege tienerjaren heel dik mee waren, overleden was door een auto-ongeluk in Barcelona. Hij was op slag dood.

Wat mijn vriend zei kwam eerst niet bij me binnen. Ik geloof dat ik iets zei in de trant van: “Oké, man. Bedankt dat je het laat weten.” Daarna hing ik op. Pas nadat ik zijn woorden in mijn hoofd herhaald had, belde ik hem terug om te vragen wat de fuck er gebeurd was.

De uren daarna wandelde ik verward door een woonwijk in Queens. Een schilferige rode uitslag verspreidde zich over mijn gezicht, blijkbaar een bijwerking van de schok. Ik was duizenden kilometers van huis. De rest van die reis was volkomen surrealistisch. Ik werd overweldigd door een gevoel van machteloosheid.

Een andere vriend zei dat ik niet moest flippen, dat “er simpelweg geen handleiding is voor dit soort situaties, geen boek dat je vertelt wat je doen moet.” Natuurlijk had hij gelijk. Er zijn richtlijnen, maar een sterfgeval is zo’n intense ervaring dat niets of niemand je daar echt op kan voorbereiden.

Terug thuis stond ik voor de keuze of ik mijn vriends dode lichaam wilde zien. Ik heb dat geweigerd. Ik was sowieso doodsbang om een lijk te zien, en wilde niet dat dit mijn laatste herinnering aan mijn vriend zou zijn. Dat was een foute beslissing. Als je niet voorbereid bent op iemands dood, en dat ben je bijna nooit, dan moet je er alles aan doen om het feit voor jezelf zo echt mogelijk te maken.

Rouwtherapeuten geven dit advies ook. Ze zeggen dat het onderdompelen van jezelf in tastbare herinneringen aan iemands overlijden als een katalysator werkt bij het accepteren van iemands dood. Ik ben het daarmee eens. Je herinnert je iemand die wandelt, ademt, praat, kijkt en doet wat-ie normaal deed. Je beseft pas echt dat iemand dood is als je het hebt gezien, anders willen je hersenen er gewoonweg niet aan geloven.

Dat deze vriend van me nog zo jong was, maakte het alleen maar onbegrijpelijker. Als je jong bent denk je bijna nooit na over de dood. We plaatsen het idee van de dood meestal ergens in de verre toekomst, waarin we oud en gerimpeld zijn. Dat maakt het nog moeilijker om te accepteren dat iemand al op jonge leeftijd overlijdt.

Mijn goede vriend en ik groeiden naar elkaar toe door de dood van onze beste vriend, maar op een andere manier dan ik verwacht had. Ik dacht dat we samen zouden rouwen, omdat we zo veel gezamenlijke herinneringen aan hem hebben. Ik dacht dat we verhalen over hem zouden vertellen, herinneringen zouden ophalen en naar oude foto’s en filmpjes zouden kijken. Maar dat was niet zo.

Misschien is het logisch dat we niet samen konden rouwen. Omdat we tegelijk zo verdrietig waren hadden we geen ruimte voor elkaars verdriet. We hebben elkaar op cruciale momenten in ons rouwproces laten stikken. Soms had de één een goede dag, maar wilde de ander zich liever onderdompelen in afleiding. En andersom.

Ik schrok ervan dat mensen uit mijn omgeving niet over de dood van mijn vriend wilden praten. Het leek of ze bang waren dat ik in tranen zou uitbarsten, maar dat gebeurt natuurlijk niet altijd. Soms leek er een samenzwering te zijn, alsof iedereen had afgesproken om het onderwerp dood te zwijgen. Die taboesfeer vond ik vreselijk. Dat mensen deden of er niks gebeurd was voelde aan als verraad.

Maar als mensen er wel over begonnen kon het nog slechter uitpakken dan wanneer ze niets zeiden. Ik praatte veel over mijn dode vriend. “Wat doet die vriend van je dan precies?” vroegen mensen die niet wisten dat hij dood was, of die niet goed geluisterd hadden. Ik moest in zo’n geval uitleggen dat hij dood was. Dan valt het stil en is het net alsof je de sfeer heb verpest. Ik begon me daarvoor te verontschuldigen, maar je verontschuldigen voor de dood van een goede vriend, ouder, broer, geliefde of iemand anders, dat voelt niet goed. Achteraf was ik vaak kwaad op mezelf als ik sorry had gezegd. Waarom zou je je schuldig voelen over het ongemak van andere mensen als het over de dood gaat?

Uiteraard ervaart elke persoon de typische fases van rouw op andere momenten en op verschillende manieren. Het is allemaal afhankelijk van de omstandigheden. Maar de opvallendste overgang voor mij was toen de uitbarstingen van verdriet veranderden in langere, meer uitgerekte periodes van somberte. Als algemeen wordt aangenomen dat de symptomen van rouw na een sterfgeval lijken op wat iemand voelt bij een depressie, dan moeten we het misschien op een vergelijkbare manier behandelen, ook al is het iets tijdelijks.

Ik heb het hier uiteraard over een onverwacht en plots sterfgeval, maar als we kijken naar hoe goed je bent voorbereid om met deze dingen op jonge leeftijd om te gaan, kan ik me niet voorstellen dat geanticipeerde rouw makkelijker is. Is het makkelijker als je een kans hebt om je voor te bereiden, om afscheid te nemen, om de angsten en het gevoel van afscheid te verminderen wanneer je wordt omringd door jonge mensen, die – voor het grootste deel – constant plezier hebben?

De dood is niet iets makkelijks om over te praten, zeker de dood van jonge mensen, die je doorgaans niet ziet aankomen. Niemand wil de klootzak zijn die iemand pijn doet terwijl hij of zij aan het rouwen is. Maar een sterfgeval is een isolerende gebeurtenis, dus onthoud dit: als je een vriend hebt verloren, of een vriend hebt die een vriend is verloren, praat er dan over. Wees eerlijk. Wees openhartig. Het helpt.