Ik zocht uit wat voor macht mijn smartphone over me heeft

Net als veel andere mensen van mijn leeftijd heb ik een ‘lichte’ verslaving aan mijn telefoon ontwikkeld. Twitter: heb je gewoon nodig als journalist (dat doet verder niets af aan het feit dat ik negentig procent van de tijd die ik op het medium doorbreng toch vooral naar memes zit te loeren). Instagram? Ik moet mezelf natuurlijk wel zo voordelig mogelijk profileren, broodnodig dus. Facebook: essentieel wanneer ik voor artikelen op zoek ben naar mensen met specifieke verhalen of problemen. (Al gebruik ik het in de praktijk toch vooral om mijn ex te cyberstalken.) WhatsApp: daar heb ik niet eens een goed excuus voor nodig, wie maakt er nou geen gebruik van WhatsApp?

Dan woon ik ook nog eens in Rotterdam en ik werk in in Amsterdam, en die reistijd alleen al zorgt ervoor dat ik op doordeweekse dagen gegarandeerd minstens tweeënhalf uur naar het schermpje van mijn iPhone zit te turen. Want wat moet je anders, als je ’s ochtends vroeg als op elkaar gepakt vee de sneltrein neemt en iedere dag weer drie kwartier lang met je neus in iemands oksel geparkeerd staat?

Maar hoeveel tijd ik nou eigenlijk aan mijn telefoon besteedde? Ik had geen flauw idee. Ik wist dat er apps bestaan die bijhouden hoeveel tijd je aan je smartphone kwijt bent, maar dat was me tot voor kort eigenlijk veel te confronterend. Tot ik besloot dat het moment afgelopen vrijdag daar was. In het kader van @Digidope, een experiment van Anderzorg, zocht ik uit welke macht mijn smartphone precies over me heeft.

Op vrijdagmiddag download ik – met lood in mijn schoenen – een app die gedurende de komende dagen mijn telefoongebruik zal meten. Ook zal ik te zien krijgen op welke apps ik de meeste tijd doorbreng. Het zal mij benieuwen.

Normaal gesproken check ik op werk zo nu en dan of er nog appjes binnenkomen. Ik heb een tijd geleden al mijn WhatsApp-notificaties uitgezet, om minder snel afgeleid te raken. Nu merk ik dat ik helemaal niet meer check of er nog nieuwe berichten binnenkomen, in een soort angstvallige poging het tellertje dat het aantal minuten bijhoudt dat ik vandaag aan mijn telefoon besteed in bedwang te houden. Na een paar uur geef ik echter toch toe aan mijn drang en nog geen uur later ben ik alweer vergeten dat ik de app überhaupt geïnstalleerd heb.

Na werk drink ik wat met collega’s en reis ik naar huis, waar ik me het mini-experiment herinner waar ik eerder vandaag zo overhaast aan begonnen was. Even op die app kijken.

Eindstand: 3 uur en 11 minuten aan mijn telefoon besteed. Aantal keer dat ik mijn telefoon vandaag heb ontgrendeld: 73 keer. Van die 3 uur en 11 minuten die ik aan social media spendeerde, besteedde ik 59 procent aan WhatsApp, 5 procent aan Instagram, 11 procent aan Twitter, 7 procent aan Snapchat, 9 procent aan Facebook en 9 procent aan iMessage. Met het schaamrood op mijn kaken ga ik met mijn ietwat beschonken harses in bed liggen, en ik neem me voor dat morgen een betere dag zal zijn.

Op zaterdag slaap ik uit tot een uur of 11:00, om me vervolgens naar de nagelsalon te haasten. Daar is, afgezien van scrollen op mijn telefoon, eigenlijk bar weinig te doen. En dus krijg ik het op miraculeuze wijze voor elkaar om mijn telefoon voor 14:00 alweer 52 keer ontgrendeld te hebben.

Later die dag besluit ik bij mijn ouders op bezoek te gaan in Zeeland. Voordat ik op mijn bestemming ben aangekomen, zijn we alweer zo’n twee uur verder en die tijd besteed ik volledig aan het doorspitten van de twitterfeed van mijn crush.

Die avond eindig ik om 23:00 in bed, met – jawel, daar is-ie weer – mijn iPhone. Ik iMessage nog wat heen en weer met mijn crush en voordat ik ga slapen, besluit ik mijn nieuwe favoriete app nog maar eens te checken.

De uitslag: ik heb 5 uur en 47 minuten aan mijn telefoon besteed vandaag, en heb ‘m in totaal 83 keer ontgrendeld. 43 procent van mijn tijd ging op aan iMessage, 16 aan WhatsApp, 9 aan Twitter, 8 aan Instagram, 5 aan Facebook, 5 aan Snapchat en de rest aan verschillende, verwaarloosbare apps. Dat detoxen lijkt nu al een gefaalde missie te zijn, na welgeteld anderhalve dag. Dit kan beter.

Samen met een vriendinnetje trek ik met mijn strandhanddoek, zonnebril en boek naar het strand, waar ik bevangen door de hitte in het zand neerplof. Maar wanneer ik ‘eventjes’ door mijn instagramfeed heen lig te scrollen, ben ik eigenlijk alweer vergeten dat ik dat boek – dat inmiddels alweer zo’n drie jaar stof ligt te vergaren in mijn boekenkast – ook meegenomen heb.

’s Avonds komt er een jeugdvriend langs met zijn vriendin om te barbecueën. Normaal gesproken vind ik het niet héél moeilijk om mijn telefoon tijdens het eten weg te leggen, maar nu wacht ik op een iMessage van mijn crush en dus blijf ik angstvallig mijn telefoon ontgrendelen.

Op zondag is de eindstand zo mogelijk nog afschuwwekkender dan zaterdag: in totaal heb ik 6 uur en 30 minuten aan mijn iPhone opgemaakt, een tijdsbestek dat ik verdeelde over 79 keer ontgrendelen. iMessage heeft 33 procent van mijn tijd in beslag genomen, WhatsApp 22 procent, Twitter 13 procent, Instagram 16 en ook aan Facebook heb ik 16 procent van mijn tijd verspild.

Omdat ik benieuwd ben in hoeverre problematisch telefoongebruik echt een verslaving genoemd kan worden, neem ik contact op met Judith Noijen, die werkzaam is als senior preventiemedewerker bij de Jellinek-kliniek in Amsterdam. “Binnen de geestelijke gezondheidszorg is ‘telefoonverslaving’ – of überhaupt ‘beeldschermverslaving’ niet iets dat officieel erkend wordt,” vertelt ze me. “Het is nog maar de vraag of je het in dit soort gevallen wel echt over een verslaving kunt hebben. Daar gebruiken we de DSM voor, en problematisch gedrag moet hiervoor aan bepaalde kenmerken en symptomen voldoen. Internetverslaving – of telefoonverslaving – wordt daar nog niet onder geschaard.”

Gokverslavingen worden sinds enige tijd wel officieel erkend. “Maar het proces dat in de hersenen plaatsvindt bij een gokverslaving, lijkt dan ook heel erg op wat zich in de hersenen afspeelt wanneer je verslaafd bent aan drugs of alcohol,” legt Judith uit. Een groot verschil tussen problematisch telefoongebruik en bijvoorbeeld een drugsverslaving, is dat die laatste “je beloningssysteem enorm beïnvloedt: verslaafden krijgen bij gebruik een grote dopaminerush,” gaat Judith verder. “Dat is in zekere zin wel te vergelijken met wat iemand met een internetverslaving ervaart bij een nieuwe like op Facebook, maar het proces dat zich in je hersenen afspeelt is veel minder intens.”

Wanneer weet je dan of je afhankelijkheid van je telefoon te groot wordt? “Belangrijke vragen die je jezelf moet stellen zijn: kun je je telefoon zelf wegleggen? Heeft je gedrag invloed op andere gebieden in je leven? Begin je je werk en relaties te verwaarlozen?” legt Judith uit. Toch spelen volgens Judith ontwenningsverschijnselen bij telefoon- en beeldschermverslavingen niet echt een rol. Ze vervolgt: “We weten nog goed onder welke noemer we deze 'verslavingen' moeten scharen. Daar wordt momenteel nog onderzoek naar gedaan.”

Ik vraag Judith welke stappen ikzelf kan ondernemen om mijn telefoongebruik drastisch terug te dringen. “We raden mensen altijd aan hun mobiel met het scherm op tafel te leggen, zodat ze niet continu worden afgeleid door allerlei notificaties.” Ook is het slim om alleen de notificaties van de meest belangrijke apps aan te laten staan. “Sowieso raden we altijd aan de notificaties van groepsgesprekken helemaal uit te zetten. Wat jij hebt gedaan is ook slim: inzicht krijgen in hoe vaak je je telefoon nou eigenlijk gebruikt,” zegt Judith. Verder raadt ze aan om je telefoon niet mee te nemen naar bed, en na een bepaald tijdstip niet meer op je mobiel te kijken.

Misschien een oersaaie conclusie, maar de moraal van dit verhaal is wel dat ik nu pas in lijk te zien hoeveel van mijn tijd mijn telefoon eigenlijk opslokt. Doordeweeks is het niet zo erg als in het weekend, maar ook dan verdient de omvang van mijn telefoongebruik echt geen schoonheidsprijs, merk ik na een maandag op kantoor te hebben gezeten. Die ochtend verwijder ik Facebook en Messenger van mijn telefoon neem ik me voor standaard een boek mee te nemen in de trein. Tijd om me een weg te gaan werken door die stapels ongelezen boeken in mijn kast.

Meer weten over de gevolgen van (overmatig) telefoon- en social mediagebruik? Volg @Digidope op Instagram. @Digidope is een experiment van Anderzorg