Ik werd gevangen gehouden en gedwongen komkommers te plukken in Nederland

“Ik wil mijn verhaal anoniem vertellen. Dat doe ik niet uit angst voor de mannen die me maandenlang opsloten in een huis in Almere en onbetaald werk lieten doen, maar omdat ik niet voor altijd bekend wil staan als ‘het slachtoffer van mensenhandel’. Ik wil eindelijk dit hoofdstuk afsluiten. Toch is het belangrijk dat ik dit verhaal nog een laatste keer vertel. Want iedereen – arm, rijk, jong en oud – kan slachtoffer worden. 

Ik ben opgegroeid in Bulgarije, waar ik een hele normale, rustige jeugd had. Ik deed buitenschoolse activiteiten en zat bij verschillende jongerenverenigingen. Uiteindelijk studeerde ik business management aan een prestigieuze, Engelstalige universiteit in Bulgarije. 

Het was mijn droom om te reizen, maar tijdens mijn studie was ik vooral bezig met het opzetten van mijn eigen zaak. Dat was in 2009, tijdens de financiële crisis. Er was destijds veel sprake van misstanden door de overheid in Bulgarije, en ook ik ben daar slachtoffer van geworden: een man die goede banden had met de overheid wilde mijn zaak overkopen. Toen ik zei dat ik niet geïnteresseerd was claimde hij – volledig onterecht – dat ik een hoop schulden bij hem had. Ik had geen advocaat, dus hij won de rechtszaak. Ik was genoodzaakt mijn zaak failliet te verklaren en mijn zogenaamde schulden bij hem af te betalen. 

Ik leerde Choco* kennen via vrienden tijdens een bezoek aan Nederland. Ik ging er weleens op vakantie, omdat ik het zo’n fijn land vind. Choco had een uitzendbureau. We hielden oppervlakkig contact via sociale media. In 2016 zei Choco dat hij mij kon helpen een kantoorbaan te vinden in Nederland, omdat ik goed Engels spreek en ik veel ervaring heb in de businesswereld. Hij zou ook een tijdelijke woonplaats kunnen regelen, zei hij. Ik zag het als een uitweg uit deze nare situatie. 

Ik sprak met Choco af in Oostenrijk waar hij me zou ophalen. Halverwege zei hij dat hij me niet de baan zou geven die hij me beloofd had. Hij gaf me twee opties: of hij zou me langs de weg afzetten, of ik ging mee naar Nederland om te werken als komkommerplukker. Ik had geen geld, dus ik koos voor de tweede optie. Hij beloofde me dat dit slechts tijdelijk was, en ik snel een kantoorbaan zou krijgen. Ik zou zes euro per uur verdienen. Ook zou hij een contract opstellen, zodat ik niet illegaal aan het werk was. 

We kwamen aan bij een huis in de buurt van Almere, grenzend aan de komkommerkassen. Het huis had drie slaapkamers en een badkamer. Er woonden al meer dan tien mensen. Niet veel later kwamen er nog zo’n vijf andere mensen bij. Sommigen sliepen in de garage. In de woonkamer sliep een gezin met kinderen. De slaapkamers waren bezet door Choco en zijn familie. Mijn slaapplek was op zolder, samen met een grote groep anderen. We hadden geen matrassen.

Choco was niet te vertrouwen, maar toch hoopte ik dat ik met het geld dat ik zou verdienen een leven kon opbouwen in Nederland. Daarbij: ik kon niet terug naar huis. Daar had ik het geld niet voor.

Na enkele dagen veranderde de houding van Choco. Hij behandelde ons als zijn eigendom. Onze werkdagen waren lang en zwaar. Ook de kinderen werden aan het werk gezet. We mochten niet naar buiten. Die regel had hij ingevoerd nadat ik aan de praat was geraakt met de buren toen ik ging hardlopen rond het huis. Als ik niet deed wat hij zei, werd hij agressief en dreigde hij mijn loon in te houden. 

Dat salaris heb ik in de drie maanden dat ik er werkte nooit gezien. Hij beloofde ons dat we wekelijks uitbetaald zouden worden, maar omdat hij voor mij een baan had gevonden, moest ik hem eenmalig een premie betalen van driehonderd euro. Daarbij moest ik hem een fikse som betalen voor de autorit naar Nederland. Ook huur en eten werd van ons loon afgehouden. De dichtstbijzijnde supermarkt was een uur wandelen. Omdat we tot ‘s avonds laat werkten, en slechts een half uur pauze kregen, waren we verplicht om voedsel van Choco te kopen. Zijn eten was vijf keer duurder dan dat je het in de supermarkt kon kopen. De ‘huur’ was 300 euro per maand. 

In plaats van dat ik geld verdiende, liepen mijn schulden op. Er waren weken dat ik amper at en urenlang doorwerkte. Toen ik uiteindelijk mijn schulden afbetaalde, was er opeens een huurprijsverhoging. Zo stelde hij de betaling keer op keer uit.

Ik wist dat er iets moest veranderen. Ik durfde niet naar de politie te gaan, want in Bulgarije is de politie corrupt. Ik was bang dat ze geld toegestoken zouden krijgen, en ik zonder geld op straat zou belanden in een land waar ik niemand ken. Pas drie maanden later, toen de politie ons bevrijdde, leerde ik dat dit in Nederland niet het geval is.

Mijn plan was als volgt: ik zou stiekem naar Almere gaan, waar ik een uitzendbureau zou zoeken en nieuw werk zou regelen. Daar vertelden ze me dat ik een BSN-nummer moest hebben. Toen ik googlede wat dat was, kwam ik terecht op een website van de gemeente Rotterdam. Nu weet ik beter, maar destijds dacht ik dat dit de enige plek was waar ik m’n BSN-nummer kon regelen. Ik regelde een afspraak met de gemeente Rotterdam om langs te komen, maar de dag dat ik naar Rotterdam moest, liet Choco me de hele dag werken.

Ik belde de gemeente Rotterdam opnieuw op en legde uit dat ik onmogelijk op voorhand een afspraak kon vastleggen, omdat ik mijn werkuren niet kon voorspellen. Ze vertelden me dat ze me niet verder konden helpen. Uit pure wanhoop ging ik naar het Leger des Heils in Almere. Maar ook daar zeiden ze me dat ze niets voor me konden betekenen. Hoewel ik aan verschillende mensen uitlegde dat ik werkte zonder betaald te worden, wilde niemand me helpen. Ik verloor alle hoop.

Ondertussen werd de sfeer in de komkommerkassen alsmaar grimmiger. Toen Choco aankondigde dat er nog vijftien mensen in het huis zouden intrekken – en we er dus met dertig mensen zouden wonen – protesteerden we. Daarom besloot Choco dat het gezin die dag nog het huis moest verlaten. Ze hadden helemaal niets: geen geld, geen vrienden of plek waar ze terecht konden. Ze hadden alleen een zak met kleren. Op het moment dat ze buiten gezet werden, was het flink aan het sneeuwen. Choco dreigde dat hij me ook op straat zou gooien, zonder dat ik ooit een cent voor mijn werk zou zien. Op dat moment kon het me niet meer schelen dat ik niet betaald werd, zolang ik daar maar weg kon.

Tijdens onze ruzie belde het gezin aan bij de buren. Zij begrepen meteen wat er gaande was, en belden de politie. Op het moment dat ik de deur wilde uitstappen, belde de politie aan. Choco werd opgepakt en wij zijn die avond nog meegenomen naar het politiebureau, zodat er uitgebreid verslag van gemaakt kon worden. Daar werd me voor het eerst verteld dat ik een slachtoffer was van mensenhandel. Ondanks alles dat ik had meegemaakt, schrok ik toch van deze uitspraak. Ik ben geen vluchteling, ik ben hoogopgeleid en ik kom uit een stabiele, normale thuissituatie. Hoe heeft dit kunnen gebeuren?

Ik maakte gebruik van de B8/3-procedure voor slachtoffers van mensenhandel. Het slachtoffer heeft dan drie maanden bedenktijd om in alle rust te besluiten of hij aangifte wil doen. Ik besloot Choco aan te klagen. Hij ontkende echter alles. Uiteindelijk kreeg hij een geldboete en moest hij negentig dagen naar de gevangenis. Ik hoorde via via dat hij nu hetzelfde doet, maar dan in Zeeland. 

Nu, vier jaar later, heb ik de herinneringen aan die traumatische periode een plekje kunnen geven. Ik heb een appartement ergens in Nederland, een leuke baan en ik hoop op een dag mijn eigen zaak te beginnen. Toch heeft die periode iets in me veranderd. Ik vertrouw mensen minder snel. Maar ik ben ook trots op mezelf, omdat ik uit een duistere en schijnbaar hopeloze situatie ontsnapt ben. Ik zie mezelf alleszins niet meer als slachtoffer, maar eerder als overlever.”

Het aantal meldingen van slachtoffers van mensenhandel is van 2018 tot 2019 bijna verdubbeld naar 1372. Meer informatie over mensenhandel in Nederland vind je op CoMensha​, het Coördinatiecentrum tegen Mensenhandel. Verhalen van slachtoffers én professionals die mensenhandel bestrijden lees je in ​de longread​ ‘Onzichtbaar. Mensenhandel in Nederland’, een publicatie van CoMensha en de VNG.  

*Alexander is een schuilnaam, zijn echte naam is bekend bij de redactie. Choco is de roepnaam van de man die Alexander naar Nederland lokte. Zijn echte naam is ook bekend bij de redactie.