Romantische komedies snappen niets van hersenbeschadiging

Een paar weken na Valentijnsdag kwam Isn’t It Romantic uit op Netflix. Het is maar goed ook dat deze film niet óp Valentijnsdag verscheen, want de verhaallijn is zelf al uitgekauwd genoeg. Het gaat over een zekere Natalie, gespeeld door Rebel Wilson, die denkt dat een man met haar flirt als ze in de metro zit, wat niet zo is, waarop ze wordt beroofd. Ze probeert weg te rennen en stoot haar hoofd tegen een paal. Zodra ze weer wakker wordt, beseft ze dat ze in een romantische komedie leeft, inclusief alle bijbehorende clichés.

Net als in de komedie I Feel Pretty – die niemand écht goed vond – is er dus een blond hoofdpersonage dat op zoek is naar de ware en op een gegeven moment een traumatisch hersenletsel oploopt, met als gevolg een aantal merkwaardige situaties en uiteindelijk ook liefde.

Die merkwaardige link tussen romantiek en hersenschade is al een stuk vaker gemaakt in de romcomgeschiedenis. In 2004 probeerde Adam Sandler bijvoorbeeld het hart van Drew Barrymore te veroveren in 50 First Dates – elke dag opnieuw, aangezien zij iedere ochtend weer vergeten was hij was. De film komt in feite neer op een aaneenschakeling van Sandlers wanhopige pogingen om Barrymore voor zich te winnen. Voeg wat rock-'n-roll-klassiekers aan de soundtrack toe, geef Rob Schneider nog een rolletje en het eindresultaat is iets waarvan je heel graag de volgende ochtend vergeten wilt zijn dat je het ooit hebt gezien.

Maar helaas, zo werkt het allemaal niet. In 2015 kreeg ikzelf een traumatisch hersenletsel, nadat ik van 7,5 meter hoog uit een boom was gevallen. Ik moest opnieuw leren lopen, slikken en zelfstandig naar de wc gaan. Pas toen dat me lukte, kon ik in het ziekenhuis de afdeling voor rugletsel verlaten, nadat ik er zes weken moest verblijven. In de maanden daarop had ik fysieke, bezigheids-, spraak- en cognitieve therapie. Dat deed ik zeven uur per dag, vijf dagen per week.

Wat het problematisch maakt om een hersenletsel als plotmiddel te gebruiken, is dat je snel voorbijgaat aan wat erbij komt kijken om ervan te herstellen. Jaarlijks lopen naar schatting 85.000 mensen in Nederland traumatisch hersenletsel op, waarvan ongeveer de helft op de spoedeisende hulp of in het ziekenhuis terechtkomt. Zo’n 50 procent van de niet-fatale vormen van traumatisch hersenletsel (zoals wat de personages in romcoms meestal overkomt) leiden tot permanente problemen die in de films volledig buiten beschouwing worden gelaten. Hersenletsel gaat gepaard met veel meer veranderingen in je leven, en meestal niet in de vorm van een perfect nieuw vriendje.

In Isn’t it Romantic (sorry voor de spoiler) lijdt Natalie niet alleen aan traumatisch hersenletsel, maar wordt ze ook in een kunstmatige coma gehouden door haar artsen. Uiteindelijk blijkt de hele film dan ook een droom te zijn die alleen in haar onderbewustzijn bestaat. Wanneer ze uit haar coma ontwaakt, doet ze dat zoals je dat meestal in slechte films ziet: ze schrikt uit het niets op en is zowel fysiek als mentaal helemaal oké.

Ik begrijp dat dit een film is en we hier ook weer niet te moeilijk over moeten doen. Maar zulke verhalen creëren wel onrealistische verwachtingen voor mensen die zelf ooit een hersenletsel hebben gehad of in een coma hebben gelegen. Dit soort films zijn deels de reden waarom mijn moeder, een maand nadat ik uit het ziekenhuis was ontslagen, me meenam om walvissen te spotten. Ik zag nog steeds dubbel, en liep met krukken vanwege mijn evenwichtsprobleem.

Er is ook onderzoek naar dit verband gedaan. In 2006 bleek uit een studie over “de verbeelding van coma’s in hedendaagse films” dat 39 procent van de mensen met een universitaire opleiding die werden ondervraagd, aangaf dat ze hun beslissingen laten beïnvloeden door filmscènes waarin coma’s voorkwamen. Op het eerste gezicht lijkt dat misschien geen al te groot percentage, maar als je beseft dat de manier waarop deze mensen met herstellenden omgaan erdoor wordt bepaald, is het toch een problematische hoeveelheid.

Familieleden van mensen met ernstig hersenletsel verwachten vaak dat de persoon in kwestie gewoon wakker wordt en meteen mee naar huis gaat, en zo weer het gewone leven in kunnen stappen, met hooguit een beetje therapie. Dat zegt ook Joseph Giacino, directeur van de afdeling neuropsychologische revalidatie in het Spaulding Rehabilitation Hospital in Boston, en hoogleraar geneeskunde aan de Harvard Medical School. Helaas zullen mensen in de meeste gevallen, net als ik, in werkelijkheid maandenlang intense therapiesessies moeten volgen om er weer bovenop te komen. Als anderen je daarin willen steunen, is het essentieel dat ze begrijpen wat er precies met je lichaam en geest is gebeurd.

Dat je niet zomaar van een coma herstelt is één ding, maar dat er allerlei vreemde dingen kunnen gebeuren wanneer je weer bij bewustzijn komt, hoeft daarentegen geen onzin te zijn. Nadat Natalie ontwaakt uit haar coma, heeft haar zelfvertrouwen ongekende proporties aangenomen en stormt ze de bestuursvergadering van haar baas binnen om haar nieuwe ideeën te presenteren. De herstelperiode is in de film volkomen onrealistisch, maar haar ongeremdheid is volgens Giacino wel degelijk een veelvoorkomend gevolg van traumatisch hersenletsel.

“Dat zelfvertrouwen is alleen niet echt zelfvertrouwen, maar een vorm van ongeremdheid," zegt hij. Natalies controle over haar frontale kwab zou dus gedempt kunnen zijn als gevolg van het letsel, waardoor haar ‘remmen’ minder goed werken. “Haar gedrag uit zich sterker, wat over kan komen als zelfvertrouwen. Ze doet dingen die ze nooit eerder heeft gedaan. Dat gebeurt in het echt ook geregeld,” gaat Giacino verder.

Toen ik nog studeerde, nam ik vaak een shotje whisky voordat ik een presentatie moest geven. Ik vond het verschrikkelijk eng als ik voor een publiek moest spreken, ook al waren het niet eens zoveel mensen. Sinds mijn hersenletsel heb ik daar geen last meer van, en geef ik zelfs les aan eerstejaarsstudenten. Het is niet zo dat ik na mijn ongeluk uit bed sprong en vol enthousiasme wilde praten voor zalen vol mensen, omdat ik ineens meer zelfvertrouwen had. Het is meer dat als je frontale kwab genoeg schade oploopt, de manier waarop je emoties ervaart drastisch kan veranderen.

Net als de filmpersonages, werd ook ik trouwens wakker met een nieuw vriendje. Een scharrel, die mijn artsen besloot te vertellen dat we een relatie hadden, met waarschijnlijk de gedachte dat met mij alles wel weer goed komen. Maar na vijf maanden aan therapie, een oogoperatie en een blijvende onzichtbare handicap, had hij toch spijt van zijn keuze en wilde hij de relatie niet meer voortzetten. Misschien had hij toch iets te veel films gezien.