Wat is er zo erg aan over seks praten met je ouders?

Weinig gesprekken tussen ouder en kind worden meer gevreesd dan het verhaal over de bloemetjes en bijtjes. Ouders vinden het tegenwoordig zelfs moeilijker dan vroeger om hun kinderen seksuele voorlichting te geven, zeggen opvoedkundige Marina van der Wal en psychiater Bram Bakker, die hier samen een boek over schreven. "Als het gaat over seksuele opvoeding schieten veel ouders in een kramp," zeiden ze tegen het Algemeen Dagblad.

Dat ongemakkelijke gevoel is wederzijds: kinderen staan liever niet stil bij het feit dat hun ouders daadwerkelijk weleens seks met elkaar hebben. En wie per ongeluk op het verkeerde moment hun slaapkamer binnenloopt, zal dat nog jarenlang op zijn netvlies gebrand hebben. Maar waarom eigenlijk? Waarom vinden we het zo moeilijk om over seks te praten zodra er een familielid bij betrokken is?

Veel ouders praten niet zo expliciet over seks omdat ze het ook nooit zo van hun ouders hebben geleerd, zegt psycholoog Elizabeth Jeglic. Wanneer ze dan toch bepaalde seksuele handelingen of intieme lichaamsdelen moeten benoemen, praten ze er niet al te gedetailleerd over. Of gewoon überhaupt niet. Vervolgens weten deze ouders ook niet hoe ze er met hun eigen kinderen over moeten praten, waardoor de hele cyclus zich weer herhaalt, voegt D. Joye Swan toe. Zij is voorzitter van de afdeling psychologie en sociale wetenschappen bij de Woodbury University in Californië.

We vinden het niet alleen ongemakkelijk om stil te staan bij het seksleven van onze ouders, maar ook bij dat van leraren op school. Volgens Swan geldt dit in principe altijd voor mensen die een specifieke rol in ons leven spelen. Kinderen zien hun ouders in eerste instantie als hun verzorgers, en ouders zien hun kinderen als onschuldige schepsels, die niet eens in staat zijn om hun kamer netjes op te ruimen. Hoe kunnen ze dan wel oud genoeg zijn om seks te hebben?

Zodra de afkeer zich richt op een wat oudere generatie, kan ook leeftijdsdiscriminatie een rol spelen. "Dan is het niet alleen 'ieh, mamma!' maar ook 'jullie zijn hier vééls te oud voor!'," zegt Nicole Prause, seksuoloog en oprichter van onderzoeksbureau Liberos. "Jonge mensen realiseren zich vaak totaal niet hoe lang volwassenen nog seksueel actief blijven."

Los van dit soort culturele invloeden, denken sommige psychologen dat de afkeer voor vozende familieleden ook diep in ons DNA kan zijn ingebakken. Het zou namelijk een natuurlijke manier zijn om inteelt te voorkomen, zegt Prause. "Genetische overeenkomst verhoogt het risico op ziektes en afwijkingen."

Nu is praten over seks met je familie natuurlijk niet hetzelfde als incest, maar onze hersenen kunnen het wel op die manier interpreteren. "Als een moeder met haar kind over seks praat, wil dat niet zeggen dat ze seks met hem wil, maar het kan wel het 'walg-knopje' aanzetten," legt Prause uit.

Waar het ongemakkelijke gevoel ook vandaan komt: het is het waard om jezelf erdoorheen te slepen. Recent Amerikaans onderzoek wees bijvoorbeeld uit dat studenten die voorlichting van hun ouders hebben gehad, op een positievere manier met seks hadden kennis gemaakt dan studenten die het meer zelf moesten uitzoeken. Uit andere onderzoeken is gebleken dat mensen die uitgebreide seksuele voorlichting hebben gehad, ook minder snel op een (te) jonge leeftijd zwanger worden en soa’s krijgen.

Toch wordt er nog altijd weinig over dit onderwerp gepraat, concludeerde het Nederlandse kenniscentrum seksualiteit Rutgers vorig jaar. Uit een onderzoek, dat werd uitgevoerd in samenwerking met het Jeugdjournaal, bleek dat slechts 49 procent van de ondervraagde kinderen tussen 9 en 12 jaar weleens met hun ouders praat over hoe hun lichaam verandert tijdens de puberteit. 33 procent had er les over gehad op school en 30 procent had er nooit met iemand over gesproken.

Als ouders zich niet op hun gemak voelen om met hun kinderen over seks te praten, komen de kinderen zelf ook niet snel naar ze toe, zegt Jeglic. In het ergste geval zwijgen ze dan zelfs wanneer ze seksueel misbruikt zijn, omdat het erover hebben dan een te grote stap is om in een keer te nemen.

"We worden overspoeld met seksueel getinte beelden," zegt Swan. "Meisjes krijgen via films, televisie en andere media het idee dat ze hun eigenwaarde moeten ontlenen aan hun uiterlijk, en de mate waarin ze aantrekkelijk worden gevonden. Jongens krijgen het beeld voorgeschoteld dat ze de hele tijd seks willen. Aan dat soort berichten kunnen kinderen vaak nauwelijks ontsnappen." Wat dat betreft kunnen we het maar beter meteen goed aanpakken, en kinderen een gezonder beeld van seksualiteit voorschotelen. En dat kunnen ouders misschien maar beter gelijk zelf doen.