Stop met reageren op werkappjes in je vrije tijd

Na een lange dag kom je thuis en crash je op de bank. Muziekje aan, voeten omhoog. Ping! Appje van je baas. Wat doe je? Grote kans dat je toch even checkt wat er aan de hand is. Misschien stuur je een berichtje terug. Een snel antwoord wordt meestal wel gewaardeerd. Of ben je streng en negeer je alles wat met je werk te maken heeft tot je de volgende dag het kantoor weer in loopt?

Als je het niet kan laten om dat appje te beantwoorden, heb je misschien last van ‘workplace telepressure’, ook wel vertaald als ‘werk-teledruk’: de sterke drang om te reageren op werkgerelateerde mailtjes en andere berichten, en het liefst zo snel mogelijk.

Door na werktijd nog bezig te zijn met werkgerelateerde communicatie, kom je niet echt tot rust. Zelfs als het je lukt om het mailtje te laten liggen tot de volgende werkdag, zorgt het ervoor dat je in je hoofd nog bezig bent met je werk. Zo verleng je eigenlijk je werkdag.

Van Laethem deed samen met twee andere psychologen pasgeleden onderzoek naar het effect van werk-teledruk. Ze stuurden 116 mensen dagelijks een aantal vragen over hun dag, bijvoorbeeld hoeveel ze hun smartphone hadden gebruikt, hoe ze de werkdruk hadden ervaren en of ze eenmaal thuis nog veel aan hun werk dachten. De geïnterviewden werkten onder andere in de zorg, als leraar of in de ICT.

Hoewel bijna iedereen een smartphone heeft en die ook regelmatig gebruikt voor werk, is er nog niet veel onderzoek gedaan naar de effecten van constant bereikbaar zijn. Uit Amerikaans onderzoek bleek wel dat maar liefst 53 procent van de werknemers in het weekend hun mail lezen, 44 procent deed dat ook op vakantie. Misschien dat wij nuchtere Hollanders net iets minder belang aan ons werk hechten, maar uit eigen ervaring weet ik wel dat ik toch nog best vaak ‘s avonds zit te appen met collega’s.

“Het is een soort fear of missing out”, zegt Sara (30) die ik hierover spreek, “maar dan met werk in plaats van feestjes.” Ze werkt als freelance schrijver, en hoewel ze de dag dat ik haar spreek razend druk is, beantwoordt ze toch meteen mijn mail. “Als ik een mailtje binnen krijg voelt dat net als een rinkelende telefoon. Je weet dat het soms beter is voor je rust om het te negeren, maar wie kan er doorwerken als er een telefoon rinkelt? Ik moet er dan toch naar kijken. Meestal beantwoord ik de mail meteen, zodat ik voor mijn gevoel weer verder kan met de rest van mijn leven.”

Om de schade te beperken probeert Sara toch kantoortijden aan te houden, ook al werkt ze als freelancer. “Ik probeer ‘s avonds en in het weekend geen mail te beantwoorden, in plaats van altijd maar door te werken. Meestal lukt dat goed, maar op het moment zit ik weer in een periode dat ik er moeite mee heb. Ik merk het meteen. Ik heb het gevoel dat mijn hoofd niet uit gaat en ik slaap dan ook enorm slecht.”

Ook Anna (28), die werkt bij een communicatiebureau, voelt de druk om snel te reageren op emails. “Volgens mij komt de drang om snel te reageren voort uit onzekerheid. Ik ben bang dat andere mensen zullen denken dat ik niet goed ben in mijn werk, of maar wat zit te lummelen, als ik niet snel reageer. Ook heb ik het idee dat veel mensen snel een antwoord verwachten. Ik sta daardoor non-stop op ‘alert’ en voel me dan erg gestresst.”

Obsessief willen reageren op je werkberichten is niet alleen een probleem in je vrije tijd. Ook het intensief gebruik van smartphones tijdens het werk heeft nadelen, ontdekten de onderzoekers. Van Laethem: “Als je last hebt van werk-teledruk, en daardoor tijdens je werk veel bezig bent met je telefoon, vermindert dat je werkbevlogenheid. Dat is een maat voor hoe enthousiast je bent over je werk, hoe betrokken je er mee bent, eigenlijk het tegenovergestelde van een burn-out hebben. Dus het heeft niet alleen gevolgen voor de kwaliteit van je werk, maar ook voor je eigen geluk.”

De grote vraag is: wat doen je eraan? In de eerste plaats is het belangrijk om erover te communiceren met je werkgever en je collega’s, volgens van Laethem. “Wat verwacht je van elkaar? Is er meteen een antwoord nodig op deze mail? Laat het ook weten als je het vervelend vindt om ‘s avonds laat berichten te krijgen. Niet iedereen staat erbij stil dat jij daar misschien moeite mee hebt. Je kunt in mailprogramma’s instellen dat je mailtje pas ‘s ochtends om acht uur verzonden wordt, ook al schrijf je hem midden in de nacht. En geef natuurlijk zelf het goede voorbeeld daarin."

Als je als zelfstandige werkt is dat natuurlijk ook belangrijk, maar waarschijnlijk wel moeilijker. Van Laethem: “We hebben bij dit onderzoek niet gekeken naar zzp-ers, maar dat zou wel interessant zijn. Ik denk dat die misschien nog meer last hebben van dit fenomeen, omdat hun bestaan ervan afhangt. Dan is de kans groter dat je dingen doet die eigenlijk over je grenzen heen gaan.”

Sara is het daar mee eens: “Als freelancer ben je toch een beetje inwisselbaar dus ergens zit een soort onrust dat als je niet direct reageert de opdracht aan je voorbij gaat en je niet meer gevraagd wordt. En waar je ‘vroeger’ alleen verzoeken binnenkreeg als je je computer aanzette, stromen ze nu ook binnen als je onderweg bent naar je moeder en dan kun je het toch niet laten om je mail te checken.”

Het kan helpen om af en toe even helemaal niet online te zijn. Anna gaat regelmatig een weekend bushcraften, overleven in de natuur. “Ik ben dan een heel weekend of soms zelfs een week niet bereikbaar. Dat voelt als een ‘reset’, dan realiseer ik me dat het ook echt anders kan. Het is helemaal geen ramp als ik niet meteen reageer op emails. Ondertussen heb ik ook de meldingen van mijn mail op mijn telefoon uitgezet, en tijdens het werk probeer ik niet meteen de binnenkomende mail te lezen.”

Niet iedereen zal in staat zijn om zich een weekend lang af te sluiten, maar er zijn wel manieren om je telefoongebruik te beheersen. Van Laethem houdt haar smartphonegebruik bij met een app. “Vandaag heb ik al een half uur social media gebruikt, 21 minuten entertainment gedaan en 15 minuten op whatsapp gezeten. Best wel shocking, want het is pas 12 uur.” Dit soort apps helpen je bewust te worden van je gebruik, en dat is stap één.

Het vervolg is om dat gebruik daadwerkelijk te verminderen. Van Laethem: ’Als je een zakelijke telefoon hebt, is het relatief makkelijk: zet hem ‘s avonds uit, of laat hem op je werk liggen.’ Gebruik je je telefoon zowel privé als voor je werk? Het helpt om pushmeldingen uit te zetten of te snoozen. Maar iedereen die wel eens probeert zijn telefoon een paar uur weg te leggen weet hoe lastig het is om hem helemaal te negeren. Van Laethem: “Als ik mijn telefoon vergeet voel ik me ook enorm ongemakkelijk. Misschien moeten we dus eerst van onze smartphoneverslaving af en dan komt de rest vanzelf.

In een eerdere versie van de inleiding werd foutief verweten naar een 'omgekeerde burn-out', hier moest logischerwijs alleen 'burn-out' staan.