Je sociale ongemakkelijkheid is evolutionair verklaarbaar

"Mensen die awkward zijn, zien de wereld anders dan mensen die het niet zijn," schrijft psycholoog Ty Tashiro in zijn boek Awkward: The Science of Why We're Awkward and Why That's Awesome. Maar dat gaat lang niet altijd op, vooral niet als hij zichzelf als voorbeeld neemt.

Zo vertelt hij over zijn vernederende eerste dans met een meisje op de middelbare school. Hij wist niet wat hij aanmoest met zijn handen en zij 'overtrad de regel dat je minimaal een halve meter afstand houdt tussen elkaars gezicht'. De jonge Tashiro was nerveus en onhandig en had geen idee wat hij moest doen. Cute, maar alle levende personen en hun moeder hebben dit ooit meegemaakt.

Maar dat maakt Awkward zo briljant. Het boek behandelt awkwardness als een unieke kwaliteit, maar legt het vervolgens uit op een manier die heel universeel is. Het is als een boek dat stelt dat pizza het allerbeste voedsel is, en beweert dat alleen jij en de schrijver er zo over denken. Tashiro doet niet echt zijn best om lezers te vertellen hoe ze van hun awkwardness af kunnen komen. Zijn belangrijkste stelling lijkt: “Voel jij je soms awkward? Ik ook! En daarom zijn wij zo cool.”

We interviewden Tashiro over diepgewortelde onzekerheden en de angst voor vernederende publiekelijke taferelen die niemand begrijpt, behalve hij, ik en waarschijnlijk jij. Alleen wij drie. Vertel het ook maar niet door aan anderen.

Tonic: Ik vond het indrukwekkend dat je pas op pagina 49 met je eerste Star Wars-metafoor kwam.

Tashiro: [Lacht]. Waarschijnlijk werden die er gewoon uitgehaald door een eindredacteur. Ik heb geprobeerd hem er eerder in te fietsen.

Ik had hem op pagina 1 al gebruikt.

Wow. Dat is echt indrukwekkend.

Ik ben altijd de eerste persoon die bij een sociale gelegenheid Ben Kenobi citeert. Is dat awkward?

Het is op zn minst eigenzinnig.

Ik voel me er nooit schuldig over. Is een schuldgevoel nodig voor pure awkwardness?

Het ligt aan de context. Als jij een middelbare scholier was met alleen maar fitboys om je heen die niets hebben met Star Wars, dan is waarschijnlijk wel een beetje awkward. Maar anders is het waarschijnlijk best oké. Het wordt vooral awkward als je in extreme details verzandt.

Dus als ik zou zeggen: "Ik zit zo vol, ik lijk wel een Sarlacc die Boba Fett heeft opgegeten"?

Ja, dan ben je er wel.

Hoe definieer jij awkward? Wat zijn de criteria?

Ik vergelijk het met de oude Noorse herkomst van het woord 'awkward': isafgr. Dat betekent: in een andere richting kijken. Dat vind ik mooi, want het legt uit waarom mensen die awkward zijn sociale signalen missen die alle andere mensen wel lijken te begrijpen. Maar het geeft ook aan dat mensen die awkward zijn soms mogelijk kijken naar iets dan cool is, of dat ze op een andere manier naar iets kijken. Ik gebruik dat graag als een brede definitie, maar we kunnen het ook hebben over het verschil tussen momenten die awkward zijn en mensen die awkward zijn.

Wat is het verschil?

Momenten die awkward zijn, zijn psychologische best makkelijk te definiëren. Het gaat simpelweg om afwijkingen van onbeduidende sociale verwachtingen. Denk aan het openstaan van je rits, of dat er spinazie tussen je tanden zit. Om echt een awkward persoon te zijn, moet je veel verder gaan dat.

Geef eens een voorbeeld.

Van mezelf?

Ja. Wat was jouw meest awkward moment? Ik heb het hier dus over echt extreem vernederend.

Oh jee. Er zijn er zo ontzettend veel.

Het soort verhaal waarbij de herinnering eraan je weer licht misselijk maakt.

Ik krijg een paniekaanval als ik er alleen maar aan denk. Oké, goed, eentje is me nogal bijgebleven. Ik was nog geen tiener en we hadden een familiereünie bij een resort in Colorado. Mijn neven en nichten en ik gingen varen in van die botsbootjes en ik denk dat ik iets te fanatiek werd. Ik draaide het stuur zo ver mogelijk door en ik drukte het gashendel helemaal in. Ik heb vijf minuten lang in concentrische rondjes gemaakt.

Dat is een lange tijd.

Het voelde als een uur. De andere kinderen lachten me niet uit. Ze staarden alleen maar en dachten waarschijnlijk 'wat doet deze gast?'.

Zit de meeste awkwardness niet gewoon in ons hoofd? We zijn doodsbang dat we de verkeerde dingen zeggen of doen, maar meestal is de werkelijkheid niet half zo erg als we denken.

Er zit een groot culturele component aan. Er is daadwerkelijk een antropologie van awkwardness. [Lacht.] Nou ja, soort van.

Het is niet echt wetenschappelijk?

Ik heb een beetje bij elkaar geraapt, maar alle onderdelen zijn er wel. Er is een antropoloog, Mary Douglas, die in 1966 een geweldig boek schreef, Purity and Danger, over hoe sociale verwachtingen evolueerden in jager-verzamelaargroepen. Het is interessant, want voor een groot deel van de menselijke geschiedenis, duizenden jaren lang, lag de levensverwachting rond de 40 jaar. De kans dat jij of je hele groep zou sterven van de honger was best groot. Dus je kon er niet iemand bij hebben die er de kantjes vanaf liep tijdens het jagen of verzamelen. De beslissing met wie je omging en je tijd doorbracht, was dus een kwestie van leven of dood.

Nu is dat niet meer zo.

Totaal niet. Etiquette en sociale verwachten zijn een tamelijk briljant onderdeel van ons overlevingsinstinct, omdat ze voor groepen een systeem vormden waarmee je mensen eruit kon pikken die niet genoeg deden of die de groep zou verraden voor een andere groep. Dat is waarschijnlijk de reden dat we tegenwoordig nog steeds zo gevoelig zijn voor kleine sociale afwijkingen.

Dat is heel fascinerend. Dus als iemand iets awkwards of gênants doet, waarschuwt iets ouds in onze hersenen ons dan: 'Dankzij deze gast sterven we allemaal de hongersdood'?

Precies.

Moeten we daar niet overheen zien te komen? Ons zorgen maken over onze awkwardness of de awkwardness van anderen veroordelen, is gewoon domme tijdsverspilling.

Ik denk dat we het simpel kunnen oplossen. Toen ik het idee in mijn hoofd kreeg om dit boek te schrijven, begon ik met het observeren van mijn eigen awkward vrienden. Dit zijn geweldige mensen die veel meer aan de wereld geven dan dat ze nemen. Maar als ze simpelweg de eerste vijf minuten van elke sociale interactie zouden kunnen overslaan, zou het al stukken beter met ze gaan. Het zijn de kleine momenten in hun sociale leven waar ze over struikelen.

Als ik me awkward voel, uit zich dat altijd op dezelfde manier: wat moet ik aan met mijn handen?

Ja natuurlijk.

Heeft iemand daar al de oplossing voor gevonden? Wat moet je verdomme met je handen? Stop je ze in je zakken? Niets lijkt te kloppen.

Er zijn een paar onderzoeken waarin ze onderscheid proberen te maken tussen lichamelijke bewegingen. Ze keken daarbij naar awkward versus charmant, zodat ze de bewegingen konden kwantificeren. Een jaar of wat geleden bezocht ik het roboticalab van MIT Media Lab. Zij worstelden hiermee en hebben data over wat voor soort gebaren worden gezien als vertederend of innemend. Zelfs zoiets simpels als de houding van het lichaam bleek heel ingewikkeld. Ik legde contact met een robot die me ook best goed recht aankeek en het voelde helemaal niet griezelig. Maar zijn lichaamshouding voelde toch robotisch.

Misschien is dat goed advies voor mensen die worstelen met hun awkwardness. "Probeer je niet te gedragen als een robot."

Ja, dat lijkt me een goed begin. Het is allemaal ingewikkeld. Probeer ook te onthouden dat iedereen een personal space van ongeveer een halve meter heeft. Dat is ook een goed begin. Als je een space invader bent, kan dat raar zijn. Zorg dat je die afstand houdt.

Voel jij je nu minder awkward dan voordat je dit boek schreef?

Ik voel me vooral dankbaar. Ik had echt zoiets van: 'Oh man, wat ben ik blij dat het allemaal goed is gekomen'. Want als je me had gezien toen ik 5 was, had je gedacht: 'Hmm, ik weet het niet. Dat kind heeft problemen'. Maar als je kijkt naar de som van leven nu, heb ik geweldige vrienden, een geweldige familie en geweldige relaties. Ik ben een aardige jongen geweest, dat heeft me uit veel situaties gered. Ik ben ver gekomen.

Hoe is het om je boek te moeten promoten en veel met vreemden te moeten praten?

Dat gaat best goed.

Echt? Je bent iemand die zichzelf ziet als awkward, en je baan houdt op dit moment in dat je met een eindeloze stroom nieuwe mensen moet praten. Is dat niet ongemakkelijk?

Elke keer ga ik van binnen een beetje dood.

Hahaha!

Nee, nee, wacht! Ik kan er ook van genieten.

Te laat!

Nee, dat moet je wel noemen hoor. Na een gesprek met iemand die nieuw is voor mij, denk ik: 'Ik vond het echt leuk om met deze persoon te praten. En ik vind het heel fijn dat ze met mij wilden praten'.

Dat zeg je nu maar.

Nee echt niet! Maar als ik aan zo'n gesprek begin, denk ik: 'Dit is de hel'. Het kan best zwaar voor me zijn. Het is interessant wat er in tweederde van de gevallen gebeurt. Zodra ik binnenkom voor het interview, zegt de ander: "Ik ben zo blij dat we het rustig aan kunnen doen, want ik ben ook awkward."

Zie je. We zijn allemaal awkward hoopjes ellende.

Als je dat herkent, maakt het elke interactie gemakkelijker. Ik denk dat op zo'n moment de ander denkt: 'Ik kan nu mezelf zijn'. En dan wordt een interactie zoveel cooler en oprechter.

Misschien moeten we elk gesprek op die manier beginnen. "Hoi, leuk je te ontmoeten. Ik ben extreem awkward en voel me ongemakkelijk over mijn eigen lichaam."

Precies. Begin met die eerlijkheid. Ik heb me dat afgevraagd. Ik heb het idee dat dit misschien een magische formule is. Ik weet niet of je houdt van studentenbasketbal, maar Geno Auriemma zei iets geweldigs bij UConn. Hij zei dat het zo moeilijk is om kinderen te werven die oprecht heel enthousiast zijn, omdat onze cultuur zo draait om cool zijn. Ik vond dat een mooi onderscheid. Er ligt zoveel druk op mensen om cool te zijn en om op sociale media gelikt over te komen. Daarom hou ik zo van mensen die awkward zijn.

Het kan ze geen fuck schelen of ze cool zijn?

Ze geven er echt totaal niet om. Als je ze met rust laat, vinden ze dat gewoon niet zo belangrijk. Misschien wel op bepaalde momenten op de middelbare school of zelfs als ze al volwassen zijn en het belangrijk lijkt wat anderen van hen vinden. Maar daar komen ze weer overheen. Ze hebben meestal zoiets van: "Fuck it. Ik ga mezelf voorstellen aan iemand met een quote van Ben Kenobi, want dat is wie ik ben."

Ja, hoe kan dat niet een goede manier zijn om te leven?

Het zijn heel enthousiaste, gepassioneerde mensen. Ik hoop dat mijn boek dat deel van ze versterkt en ze eraan herinnert dat ze zich niet hoeven te verontschuldigen voor wie ze zijn.