Zo ga je om met mensen die therapietaal misbruiken

Als ik mensen hoor zeuren over 'toxic' dit en 'narcistisch' dat, dan voel ik me gevangen in mijn eigen metaversum, als een pixelige, eeuwigdurende adolescentie die wordt geregeerd door 'welzijnscoaches' wiens enige opleiding van hun For You-pagina's op TikTok is gekomen. 

Ja, het is ook vervelend om te klagen. Erger nog, ik maak me vaak schuldig aan dezelfde giftige eigenschap. Therapietaal: vreselijk, tenzij ik het zelf gebruik. 

Zelfhulpjargon is gewoon verslavend en het lijkt nu echt overal te zijn. Complexe onderwerpen zoals trauma, dwangmatige controle, geestelijke gezondheidsdiagnoses en nuchterheid zijn trends op sociale media onder zowel experts als leken. Het nieuws gaat over psychedelische therapie en de uitgelekte berichten van Jonah Hill. 

Maar heeft iemand eigenlijk baat bij het feit dat deze klinische terminologie hartstikke mainstream gaat? Wat proberen mensen echt te zeggen?  

Ik heb een aantal zeer online therapeuten gevonden om me advies te geven over mijn afkeer van therapietaal, het verschil tussen grenzen en controle, en welke kant ik op moet swipen bij dat lekkere ding dat 'in therapie' op hun Hinge-profiel heeft staan. 

Wanneer we termen uit de Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM) gebruiken om over alledaagse emoties te praten, ontbreekt het vaak enorm aan nuance – daarom is het zo cringe als iemand zichzelf “een beetje OCD” noemt. 

Volgens Stephen Joseph, psychotherapeut en auteur van Think Like A Therapist, gebruiken mensen deze labels vaak alsof de problemen ‘binnenin’ de persoon zitten, en zien ze daarbij de impact van hun sociale omgeving over het hoofd. Maar hij bekijkt het positief: als je weet dat iemand te goeder trouw labels gebruikt en toevallig een beginnersfout heeft gemaakt, zegt hij, is het prima om het te laten gaan. “Altijd als je iets nieuws begint te leren, zoals fietsen of autorijden, doe je dat in het begin onhandig. Het is dus de moeite waard om geduldig te zijn als iemand daadwerkelijk deze taal begint te leren gebruiken.”

Julia Coakes is klinisch psycholoog in Leeds, en als ze therapietermen zoals ‘giftig’ of ‘toxic’ hoort, kiest ook zij voor een zachte aanpak. “Ik zou beginnen met nieuwsgierigheid”, zegt ze. “De beste manier om warm en empathisch te zijn is door iets te zeggen als: ‘Dat is echt interessant. Ik vraag me af waarom je dat zegt?’ Het belangrijkste in dit gesprek is niet of iemand voldoet aan de criteria voor welk label dan ook of niet, maar hoe laat deze persoon je vriend voelen?”

Toch wil dat niet zeggen dat deze termen er niet toe doen, en Coakes waarschuwt voor het gebruik van taal zonder de geschiedenis ervan te kennen. Ze geeft een voorbeeld uit het boek Unmasking Autism waarin de auteur uitlegt dat een deel van de reden waarom de diagnose ‘Asperger’ nu niet meer gebruikt wordt, te wijten is aan onthullingen over de connecties van zijn naamgenoot met nazi-eugeneticaprogramma's.

In tegenstelling tot zijn collega's is Rotimi Akinsete, een therapeut en auteur van This Book Could Help, wat directer. Vanwege zijn werk is hij gewend aan mensen die validatie zoeken voor het gebruik van psychologisch (en pseudo-psychologisch) jargon over mensen die ze kennen. 

“Ik stelde altijd vragen als: ‘Wat bedoel je daarmee? Waar ben je naar op zoek als je me vraagt om te bevestigen of te verduidelijken hoe deze persoon in mijn eigen ogen zou kunnen zijn?’ En dat is niet alleen in mijn werk met klanten, maar ook in mijn persoonlijke relaties.”

Dus hij is er eerlijk over. “Als ik niet bereid ben om ze te valideren, dan zeg ik dat,” zegt hij. “De mening van iemand anders valideren als ik die niet begrijp of het er niet mee eens ben, is niet eerlijk tegenover hen of tegenover de persoon op wie ze me commentaar proberen te laten geven – zeker niet.”

In Jonah Hill's veelbesproken berichtjes aan zijn ex over ‘grenzen’, was het duidelijk dat zijn invloed op haar leven in feite een poging tot controle was. Joseph en Coakes zijn er duidelijk over dat grenzen alleen echt je eigen shit kunnen bedekken. “Mensen kunnen alleen grenzen rondom zichzelf stellen,” legt hij uit.

Grenzen mogen flexibel zijn, voegt Coakes eraan toe, zolang beide partijen die flexibiliteit kunnen erkennen als een geschenk. “Gezonde grenzen moeten worden opgemerkt wanneer ze worden overschreden,” zegt ze, “en overschreden met de erkenning dat we dit niet regelmatig zullen doen. Als je iemand anders vraagt om iets te doen, wordt het een verzoek in plaats van een grens. En als je iemand vraagt iets te doen en het is geen verzoek, dan maken we ons schuldig aan controlerend gedrag.” 

Beide therapeuten vinden elke vorm van een grens prima – Joseph gaat zelfs zover om te verduidelijken dat dit ook geldt voor geen contact hebben. “Zolang je een redelijke authentieke rechtvaardiging kunt geven voor de grens, zou ik zeggen dat het waarschijnlijk gezond is,” voegt Coakes toe. 

Aan de andere kant erkent ze dat het respecteren van grenzen bijzonder moeilijk kan zijn voor mensen die te maken hebben gehad met grote afwijzingen of verlating. “Als je geschiedenis met iemand hebt kan het, als diegene een grens stelt en bijvoorbeeld zegt: ‘Bel me alsjeblieft niet meer na 22:00 uur’, als nog een teleurstelling voelen.” Als jij dit bent of iemand die je kent, is een oplossing gewoon voldoende communicatie (dat wil zeggen waarom, wanneer en of het dan wel oké is om in hun huis in te breken).

Voor het geval het nog eens moet worden uitgelegd: in therapie zitten zegt absoluut niets over je waarde als partner. Op zichzelf is het niet goed of slecht voor de relatie. Sommige mensen gebruiken het misschien zelfs als lokaas voor dates. 

Akinsete vindt dat je potentiële partners moet beoordelen op daden, niet op woorden. “Als iemand een relatie begint (of er al een heeft), zijn er groene vlaggen die erop wijzen dat de persoon goed voor zijn eigen fysieke en mentale gezondheid zorgt en ook enige zorg heeft voor de persoon met wie hij een relatie heeft,” zegt hij. “Je hoeft niet naar therapie te gaan om een goede relatie te hebben.” Hij zegt dat ook de balans tussen werk en privé goed in de gaten moet worden gehouden (iets wat in zijn boek aan bod komt). 

Joseph is het daarmee eens. “Waar het echt om gaat is vriendelijkheid en compassie – dat is wat we willen,” zegt hij. “En als we het willen krijgen, moeten we één van de mensen in de wereld blijven die het aan anderen geeft.” 

Klinkt nogal ‘codependent’, maar oké, prima.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op VICE UK.

Volg VICE België en VICE Nederland ook op Instagram.